Του Dalibor Rohac
Μπαίνει κανείς εύκολα στον πειρασμό να δει τη νίκη του Andrej Babis στις τσεχικές κοινοβουλευτικές εκλογές υπό το πρίσμα του αυταρχισμού που εξαπλώνεται προελαύνοντας τόσο στην Ουγγαρία, όσο και πιο πρόσφατα στην Πολωνία. Αλλά αυτή είναι μια λάθος ανάγνωση αυτού του εκλογικού αποτελέσματος που πιθανότατα σημαίνει περισσότερο συνέχεια παρά αλλαγή στην πολιτική σκηνή της Τσεχίας - με τις θετικές και τις αρνητικές συνέπειες που θα έχει αυτό.
Ο επικεφαλής του κόμματος ΑΝΟ, Andrej Babis φτάνει σε μια προεκλογική συγκέντρωση στην Πράγα, Τσεχική Δημοκρατία, 28 Σεπτεμβρίου 2017. REUTERS/David W. Cerny
Όντως, ο κ. Babis είναι ένας ανοιχτός λαϊκιστής, που ισχυρίζεται ότι στέκεται στην πλευρά των απλών ανθρώπων εναντίον των ανίκανων και διεφθαρμένων πολιτικών ελίτ. Ο πλούτος, οι απότομοι τρόποι του και ο άξεστος λόγος του θυμίζουν έντονα τον Πρόεδρο Trump. (Δείτε αυτή τη συνέντευξη για να πάρετε μια γεύση). Και όπως οι ηγέτες της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, έτσι και ο κ. Babis δεν τρέφει κάποιον έντονο ενθουσιασμό για το ευρωπαϊκό εγχείρημα.
Υπάρχουν όμως δύο σημαντικές διαφορές. Πρώτον, σε αντίθεση με τον Victor Orban και τον Γιάροσλαβ Καζίνσκι, ο κ. Babis δεν έχει κάποια ιδεολογική ατζέντα. Όχι μόνο ρητά δεν είναι Τσέχος εθνικιστής - άλλωστε έχει σκλοβακική καταγωγή και μιλά με βαριά προφορά τα τσέχικα - αλλά δεν διαθέτει και τα βασικά στοιχεία μιας περιεκτικής πολιτικής κοσμοθεωρίας. Το κίνημά του, το ΑΝΟ, υπόσχεται ότι “τα πράγματα θα βελτιωθούν”, αλλά δύσκολα θα εντοπίζονταν σ' αυτό ακόμη και τα πιο υποτυπώδη ιδεολογικά ένστικτα, όπως στη θεώρηση μηδενικού αθροίσματος του Προέδρου Trump ως προς το διεθνές εμπόριο και τις αμυντικές συμμαχίες.
Δεύτερον, ο κ. Babis δεν θα μπορέσει να κυβερνήσει μόνος του και θα πρέπει να σχηματίσει μια κυβέρνηση συνεργασίας. Ένα κομβικό μέρος του ουγγρικού και του πολωνικού προβλήματος είναι η ανεξέλεγκτη κυριαρχία σε όλους τους κλάδους του κράτους ενός κόμματος - του Fidesz και του κόμματος του Νόμου και της Δικαιοσύνης αντιστοίχως - την οποία και χρησιμοποίησαν για να ξαναγράψουν τους κανόνες του παιχνιδιού: τον εκλογικό νόμο, τον δικαστικό έλεγχο νομιμότητας και τα μέσα ενημέρωσης. Ενώ στον κ. Babis ανήκουν δύο από τις μεγαλύτερες εφημερίδες της χώρας, και μπορεί να έχει την όρεξη να εδραιώσει ακόμη περισσότερο την ισχύ του, έχει να αντιμετωπίσει περιορισμούς. Και αν φτάσει σε συμφωνία με τους Σοσιαλδημοκράτες (CSSD) και τους Χριστιανοδημοκράτες (KDU-CSL), τότε η νέα κυβέρνηση θα είναι απλώς μια ανασχηματισμένη εκδοχή της σημερινής, στην οποία ο κ. Babis είχε το χαρτοφυλάκιο του υπουργού οικονομικών.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η συγκέντρωση πολιτικής και οικονομικής εξουσίας στα χέρια του κ. Babis δεν συνιστά πρόβλημα για την τσεχική δημοκρατία. Ομοίως, συνιστά πρόβλημα το γεγονός ότι η κυβέρνησή του είναι βέβαιο πως θα αντιμετωπίσει σειρά σκανδάλων που σχετίζονται με τις πολλές συγκρούσεις συμφερόντων του μελλοντικού πρωθυπουργού - μάλιστα, ο κ. Babis πρόσφατα κατηγορήθηκε για απάτη επιδοτήσεων, μια κατηγορία που ο ίδιος πεισματικά αρνείται. Και ναι, οι εξελίξεις στην Πράγα μπορεί να πάρουν άσχημη και αυταρχική τροπή, όπως συνέβη στη Βαρσοβία και τη Βουδαπέστη.
Με διαφορά όμως ο πιο πιεστικός κίνδυνος που αντιμετωπίζει η Τσεχική Δημοκρατία δεν είναι ο αυταρχισμός, αλλά το να πάρει έναν δρόμο που θα θυμίζει αυτόν της Ιταλίας επί των διαδοχικών κυβερνήσεων του Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Αντί για σοβαρές μεταρρυθμίσεις που θα κάνουν αυτή την μικρή ευρωπαϊκή χώρα ανταγωνιστική και ανθεκτική έναντι των προκλήσεων του 21ου αιώνα, τα ερχόμενα χρόνια είναι πολύ πιθανό να χαθούν σε σκάνδαλα και ακροβατικά για τα μέσα ενημέρωσης. Τόσο η τσεχική οικονομία όσο και η δημοκρατία στη χώρα θα χάσουν από αυτή την εξέλιξη.
--
Ο Dalibor Rohac είναι ερευνητής στο American Enterprise Institute (AEI) όπου μελετά τις ευρωπαϊκές πολιτικές και οικονομικές τάσεις.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 22 Οκτωβρίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute (AEI) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
