Του Daniel Dalton
Η συμμετοχική οικονομία αλλάζει χωρίς θόρυβο την οικονομική και κοινωνική δομή της χώρας, αλλά δεν ωφελούνται απ' αυτήν μόνο οι ιδιοκτήτες σπιτιών ή αυτοκινήτων.
Αργά αλλά σταθερά, η συμμετοχική οικονομία βοηθά εκείνα τα μέρη της οικονομίας για τα οποία δεν υπάρχει πρόσβαση με άλλα μέσα.
Το παράδειγμα μιας ογδοντατριάχρονης γυναίκας από την πόλη Στάφορντ της Αγγλίας καταδεικνύει τα μεγάλα - καλύτερα, ζωτικά - οφέλη της συμμετοχικής οικονομίας ιδιαίτερα για όσους τα βγάζουν με δυσκολία πέρα.
Τα παιδιά της γυναίκας αυτής ανησυχούσαν για το ότι αυτή επέμενε πεισματικά να συνεχίζει να οδηγεί, παρά το ότι η όρασή της μειωνόταν και είχε ουσιαστικά σταματήσει να οδηγεί το βράδυ.
Κάθε φορά όμως που ανεφέραν το ζήτημα, εκείνη έδινε την ίδια αποστομωτική απάντηση. Η οδήγηση μπορεί να είναι δαπανηρή, όμως της επιτρέπει να διατηρεί την ανεξαρτησία και την ευελιξία της.
Όλα αυτά άλλαξαν όταν ο γιος της, τής χάρισε ένα έξυπνο κινητό τηλέφωνο. Τι συνέβη; Άφησε για τέσσερις εβδομάδες το αυτοκίνητό της και άρχισε να χρησιμοποιεί το Uber.
Κράτησε ένα ημερολόγιο των δαπανών και τις συνέκρινε με έναν μήνα χρήσης του αυτοκινήτου της. Μετά από έναν μήνα είχε εξοικονομήσει 100 λίρες - και συμφώνησε απρόθυμα ότι η εφαρμογή δεν είναι μόνο βολική αλλά και αυξάνει την ανεξαρτησία της, καθώς πλέον μπορεί να βγαίνει τα βράδια. Το μόνο της παράπονο ήταν ότι η φωτογραφία του οδηγού ήταν κάπως μικρή.
Τόσο πολύ πετυχημένο ήταν το πείραμά της αυτό, που τώρα πουλάει το αυτοκίνητό της και θα βασίζεται πλήρως στο Uber, εξοικονομώντας σημαντικά χρηματικά ποσά και ταυτόχρονα αυξάνοντας την ανεξαρτησία της.
Το πρόσωπο της συμμετοχικής οικονομίας
Αυτή η ιστορία των μοντέρνων μας καιρών καταδεικνύει ποιοι είναι οι πραγματικοί νικητές της συμμετοχικής οικονομίας - όσοι εδώ και υπερβολικά πολύ καιρό περιθωριοποιούνται από την κοινωνία και την οικονομία.
Νικήτρια είναι αυτή η ογδοντατριάχρονη γυναίκα. Είναι ο μετανάστης από τη Βόρεια Αφρική στο προάστιο των Παρισίων που κανείς δεν θα του δώσει δουλειά, αλλά που πλέον μπορεί να κερδίζει τα προς το ζην προσφέροντας τις υπηρεσίες του στο Uber.
Είναι ο νέος φοιτητής που μπορεί να κάνει διάφορες περίεργες δουλειές χάρη στις τόσες πολλές εφαρμογές που συνδέουν ανθρώπους που χρειάζονται εφάπαξ υπηρεσίες με ανθρώπους που έχουν τις αναγκαίες δεξιότητες. Είναι ο ίδιος νέος άνθρωπος που μπορεί να μοιραστεί ένα αυτοκίνητο για να φτάσει σε μια μακρινή πόλη καθώς δεν θα μπορούσε ποτέ να πληρώσει το εισιτήριο του τρένου.
Είναι ακόμη οι κάτοικοι της φαβέλας στο Ρίο ντε Τζανέιρο, που άνοιξαν τα σπίτια τους στους επισκέπτες για τους Ολυμπιακούς Αγώνες που δεν μπορούσαν να πληρώσουν τις υψηλές τιμές των ξενοδοχείων. Για να αντιμετωπίσει η πόλη την έλλειψη ξενοδοχειακών καταλυμάτων, έκανε την Airbnb επίσημο συνεργάτη για τους Αγώνες. Αυτό ωφέλησε τόσο τους φίλους των Ολυμπιακών Αγώνων, που βρήκαν φτηνά καταλύματα, όσο και τους κατοίκους της φαβέλας που κέρδισαν ένα επιπρόσθετο εισόδημα.
Η Airbnb έχει σήμερα 25.000 διαθέσιμα καταλύμματα στο Ρίο - μια δραματική αύξηση έναντι των μόλις 900 το 2012. Με την οικονομία της Βραζιλίας σε ύφεση, η πλατφόρμα αυτή ήταν ένας από τους λίγους νόμιμους τρόπους που διέθεταν οι κάτοικοι του Ρίο για να κερδίσουν επιπρόσθετα χρήματα κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών.
Για πολλούς από αυτούς τους ανθρώπους, από τα λίγα αυτά επιπλέον χρήματα το μήνα, ή τη δυνατότητα μιας μικρής αποταμίευσης εξαρτάται η κάλυψη των αναγκών τους.
Μια ευλογία για τους ηλικιωμένους
Ας επιστρέψουμε στην ογδοντατριάχρονη πελάτη του Uber που πριν από έξι εβδομάδες απέκτησε το πρώτο της έξυπνο κινητό. Παρά τον αρχικό της δισταγμό να το χρησιμοποιήσει, σήμερα βλέπει πως τα εγγόνια της μπορούν να της στέλνουν φωτογραφίες μέσω του WhatsApp και πως μπορεί να χρησιμοποιήσει το ίδιο τηλέφωνο για να μιλήσει μέσω Skype με μία φίλη της στη Νότια Αφρική. Η οικονομία των εφαρμογών έχει μεταμορφώσει τη ζωή της μέσα σε λίγες μόλις εβδομάδες. Και δεν είναι η μόνη.
Μια έκθεση από την Airbnb καταδεικνύει ότι οι οικοδεσπότες ηλικίας 60 ετών και άνω είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη δημογραφική ομάδα για την εταιρία, με τις γυναίκες να συνιστούν σχεδόν τα δύο τρία όλων των ηλικιωμένων οικοδεσποτών και να λαμβάνουν μεγαλύτερο ποσοστό πεντάστερων κριτικών από οποιοδήποτε άλλο συνδυασμό ηλικίας και φύλου.
Οι ηλικιωμένοι δεν πλουτίζουν ενοικιάζοντας τα παλιά υπνοδωμάτια των παιδιών τους. Αποκτούν όμως μια ροή εισοδήματος από έναν αχρησιμοποίητο πόρο, για τον οποίο υπάρχει ξεκάθαρη ζήτηση.
Στην Αμερική, μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις της συμμετοχικής οικονομίας είναι η DogVacay. Πρόκειται για μια εφαρμογή που επιτρέπει στους χρήστες της να αφήνουν τον σκύλο τους με κάποιον που θα τον φροντίσει, αντί να εξαρτώνται από κυνοτροφεία.
Και αυτή η εφαρμογή έχει τεράστια επιτυχία μεταξύ των ηλικιωμένων. Σύμφωνα με την εταιρία «επιτρέπει στους ηλικιωμένους να φροντίζουν σκύλους, να διατηρούνται ενεργοί, να απολαμβάνουν την παρέα των ζώων χωρίς μακροπρόθεσμη ευθύνη και να κερδίσουν και λίγα χρήματα».
Η DogVacay δεν σχεδιάστηκε για να αντιμετωπίσει τη μοναξιά και την έλλειψη ενεργούς δράσης των ηλικιωμένων. Ως παράπλευρο προϊόν όμως κάνει ακριβώς αυτό. Είναι ένα παράδειγμα του πώς η συμμετοχική οικονομία μπορεί να φέρει όσους βρίσκονται εκτός της παραδοσιακής οικονομίας ξανά σε μια παραγωγική δραστηριότητα.
Έτσι, η συμμετοχική οικονομία επιτρέπει σε όλους μας να μας ανήκουν λιγότερα πράγματα και να έχουμε πρόσβαση σε περισσότερα.
Η πληθώρα των υπηρεσιών που προσφέρει καθίσταται γραμμή ζωής τόσο για εκείνους που έχουν να προσφέρουν υπηρεσίες ή πόρους, όσο και για εκείνους που θέλουν να τις αξιοποιήσουν, με σημαντικά οφέλη για όλους.
Γιατί αντιδρά η Αριστερά;
Και αυτοί που ωφελούνται περισσότερο απ' αυτό δεν είναι οι ευκατάστατοι αλλά οι ηλικιωμένοι, οι φτωχοί, οι φοιτητές, οι νέοι άνθρωποι. Αυτοί που δεν εξυπηρετούνται από την άκαμπτη οικονομία που προηγείται της ανάδυσης της συμμετοχικής οικονομίας. Αυτοί που μπορεί να μην εκπροσωπούνται δίκαια στα πολιτικά και οικονομικά μας συστήματα.
Κάπως παράδοξα, εκείνοι που βρίσκονται στη Δεξιά είναι αυτοί που έχουν καταστεί οι κύριοι υπερασπιστές της συμμετοχικής οικονομίας, ενώ η Αριστερά συνιστά τη σημαντικότερη απειλή στη μελλοντική της βιωσιμότητα.
Σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι αριστερόστροφες (κυρίως οι σοσιαλδημοκρατικές) κυβερνήσεις ή δημοτικές αρχές είναι εκείνες που επιδιώκουν να καταστείλουν τη συμμετοχική οικονομία.
Πάρτε για παράδειγμα το Λονδίνο όπου το TfL (η τοπική αρχή αρμόδια για τις συγκοινωνίες) κάνει ό,τι μπορεί για να καταστρέψει το επιχειρηματικό μοντέλο της Uber και να υποχρεώσει τις ογδοντατριάχρονες γυναίκες να επιστρέψουν στα αυτοκίνητά τους ή σε μια ζωή όπου δεν θα μπορούν να βγουν έξω τα βράδια.
Το ίδιο συμβαίνει και στη Γαλλία και στις Βρυξέλλες όπου οι μετανάστες από τη Βόρεια Αφρική και οι νέοι άνθρωποι που δυσκολεύονται να βρουν θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης λόγω της ακαμψίας των εργασιακών νόμων βλέπουν τις κυβερνήσεις τους να τους κλείνουν τη μόνη διέξοδο για μια έντιμη απασχόληση.
Ή ακόμη, πάρτε για παράδειγμα το Βερολίνο, όπου οι δημοτικές αρχές κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους για να σταματήσουν τους φοιτητές και τους ταξιδιώτες με λίγους πόρους να επωφεληθούν από τα φτηνά καταλύματα, προτιμώντας να στηρίξουν τις πολυεθνικές ξενοδοχειακές αλυσίδες.
Το κοινό στοιχείο σε όλα αυτά είναι πως αυτές οι πόλεις ή κυβερνήσεις διοικούνται από πολιτικούς της Αριστεράς.
Είναι κάτι το παράλογο. Η παραδοσιακή Αριστερά βρίσκεται σε αναταραχή σε ολόκληρο τον αναπτυσσόμενο κόσμο, και υπάρχει τόση οργή εναντίον των ελίτ ακριβώς επειδή οι ηλικιωμένοι, οι νέοι και οι φτωχοί βλέπουν τους πολιτικούς να τους αντιμάχονται και να συντάσσονται με πολυεθνικές αλυσίδες και παλιά μονοπώλια που προσφέρουν ελάχιστες ελπίδες αλλαγής ή ενός καλύτερου μέλλοντος.
Αν η Αριστερά αγκάλιαζε τη συμμετοχική οικονομία, θα βοηθούσε αυτούς τους ανθρώπους να τα βγάλουν πέρα, ή να βελτιώσουν λίγο τις ζωές τους.
Αν αφεθεί ελεύθερο να αναπτυχθεί, το μοντέλο της συμμετοχικής οικονομίας θα κυριαρχήσει στην οικονομία. Προσφέρει οριακά κέρδη για την οικονομία και για την κοινωνία που απλά δεν ήταν εφικτά προηγουμένως.
Προσφέρει ένα σαγηνευτικό όραμα ενός μέλλοντος όπου όλοι θα μπορούμε να εργαζόμαστε όταν και όπου θέλουμε και όλοι θα μπορούμε να καλούμε οτιδήποτε χρειαζόμαστε μέσα σε μια στιγμή. Είναι κάτι το πραγματικά επαναστατικό, και οι κυβερνήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο πρέπει να το αγκαλιάσουν, όπως το έκανε η ογδοντατριάχρονη γυναίκα από το Στάφορντ και οι κάτοικοι του Ρίο.
--
Ο Daniel Dalton είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 7 Δεκεμβρίου 2016 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
