Του Scott Sumner
Συχνά βλέπω δημοσιολογούντες να λένε πόσο νεκρή έννοια είναι ο πληθωρισμός, πόσο οι «παγκόσμιες δυνάμεις» τον κρατούν χαμηλά. Ανοησίες. Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν σε χώρες όπου ο πληθωρισμός φτάνει ή και ξεπερνά το 3%, και συχνά είναι πολύ υψηλότερος. Ακολουθούν κάποια λίγα παραδείγματα (εκτιμήσεις του πληθωρισμού του 2021 από τον Economist), που περιλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού.
Κίνα: 3.1%
Ινδία: 4.0%
Ουκρανία: 6.6%
Τουρκία: 10.8%
Μπαγκλαντές: 5.6%
Ινδονησία: 3.2%
Καζακστάν: 6.7%
Πακιστάν: 6.0%
Φιλιππίνες: 3.2%
Σρι Λάνκα 5.1%
Ουζμπεκιστάν: 12.2%
Μεξικό: 3.9%
Αργεντινή: 45.3%
Κούβα: 6.0%
Ουρουγουάη: 7.5%
Βενεζουέλα: 640% (ο υψηλότερος παγκοσμίως)
Ανγκόλα: 19.1%
Αίγυπτος: 5.1%
Ιράν: 21.3%
Κένυα: 6.0%
Λίβανος: 98.8%
Λιβύη: 7.7%
Νιγηρία: 16.8%
Νότια Αφρική: 4.1%
Συρία: 54.5%
Ζιμπάμπουε: 223%
Οι περισσότερες από τις χώρες αυτές δεν είναι ιδιαίτερα μικρές. Για παράδειγμα, το Πακιστάν και η Ινδονησία αθροίζουν 500 εκατομμύρια πληθυσμό, σχεδόν ίσο με τη Βόρεια Αμερική.
Μπορεί να αναρωτηθείτε αν ο υψηλός πληθωρισμός οφείλεται κατά κάποιον τρόπο στο γεγονός ότι αυτές οι χώρες είναι αναπτυσσόμενες. Γιατί όμως μια ανεπτυγμένη χώρα όπως η ΗΠΑ ξέχασε πώς να κάνει κάτι που μια λιγότερο ανεπτυγμένη, όπως η Ινδία, μπορεί να πετύχει με ευκολία; Η Τουρκία έχει διψήφιο πληθωρισμό, ενώ η γειτονική της Βουλγαρία έχει μικρότερο από 3%. Παρ’ όλα αυτά, οι δύο χώρες έχουν σχετικά παρόμοια επίπεδα κατά κεφαλήν ΑΕΠ (με όρους αγοραστικής αξίας). Και έχω εξαιρέσει από τον κατάλογο αυτό πολλές εξαιρετικά φτωχές χώρες με σχεδόν μηδενικό πληθωρισμό.
Αυτό που κάνει τη διαφορά είναι στην πραγματικότητα η νομισματική πολιτική. Το νόμισμα της Βουλγαρίας είναι συνδεδεμένο με το ευρώ, και η ΕΚΤ θέτει ως στόχο για τον πληθωρισμό επίπεδα κάτω του 2%. Δεν εκπλήσσει λοιπόν το γεγονός ότι ο πληθωρισμός της ευρωζώνης είναι κάτω του 2%.
Συχνά αναφέρεται πως ένας παράγοντας που κρατά χαμηλό τον πληθωρισμό είναι η Κίνα, πράγμα που δεν ισχύει. Η αύξηση των κινεζικών εξαγωγών μειώνει τις σχετικές τιμές των εισαγόμενων κατασκευασμένων αγαθών, αλλά δεν έχει καμία επίδραση ως προς τις αλλαγές στο απόλυτο επίπεδο των τιμών. Ο πληθωρισμός της Αργεντινής που φτάνει το 45% δεν σημαίνει ότι οι εξαγωγές της είναι πολύ ακριβές, αλλά ότι απλά το νόμισμα της Αργεντινής υποτιμάται με ραγδαίο ρυθμό. Κάθε χώρα προσδιορίσει το δικό της επίπεδο πληθωρισμού (υπό την προϋπόθεση μιας κυμαινόμενης συναλλαγματικής ισοτιμίας).
Γιατί λοιπόν τόσες πολλές πλήρως ανεπτυγμένες οικονομίες έχουν χαμηλό πληθωρισμό; Διότι όλες προσπαθούν να τον κρατήσουν χαμηλό. Οι κεντρικοί τραπεζίτες στις ανεπτυγμένες χώρες έχουν σε μεγάλο βαθμό την ίδια νοοτροπία και υιοθετούν σχετικά παρόμοιες νομισματικές πολιτικές, μολονότι οι κεντρικές τράπεζες στις αγγλόφωνες χώρες συχνά είναι κάπως λιγότερο επεμβατικες από την Ευρώπη και την Ιαπωνία.
Συχνά διαβάζω δημοσιολογούντες να υποστηρίζουν ότι η Fed «αγωνίστηκε» να ανεβάσει τον πληθωρισμό στο 2%. Αυτό με κάνει να θέλω να τραβήξω τα μαλλιά μου. Η Fed αύξηση το επιτόκιό της στα τραπεζικά αποθέματα εννιά φορές κατά το διάστημα 2015-8, και κάθε μία από αυτές τις αυξήσεις είχε ως συγκεκριμένο στόχο να κρατήσει χαμηλά τον πληθωρισμό. Πώς μπορεί κανείς να κοιτά αυτή την εικόνα και να συμπεραίνει ότι η Fed «αγωνίστηκε» να ανεβάσει τον πληθωρισμό στο 2%; Είναι παράλογο.
Το ενδιαφέρον ερώτημα, αυτό που θα πρέπει να ρωτούν οι δημοσιολογούντες, είναι γιατί η Fed πίστευε ότι το να αυξήσει τα επιτόκια εννιά φορές θα τη βοηθήσει να πετύχει τον στόχο του 2% για τον πληθωρισμό; Γιατί εκτίμησαν τόσο λανθασμένα την κατάσταση; Η πιθανότερη απάντηση είναι ότι βασίστηκαν σε ελαττωματικά μοντέλα της «καμπύλης Phillips». Αυτό όμως δεν σχετίζεται επ’ ουδενί με κάποιες δήθεν μυθικές “παγκόσμιες δυνάμεις” που κρατούν τον πληθωρισμό χαμηλά.
Αυτό που μπορούν να κάνουν οι «παγκόσμιες δυνάμεις» είναι να κρατήσουν χαμηλά τα πραγματικά επιτόκια. Αν η κεντρική τράπεζα έθετε ως στόχο για τον πληθωρισμό το 2%, αυτές οι παγκόσμιες δυνάμεις θα κρατούσαν με τη σειρά τους χαμηλά τα ονομαστικά επιτόκια, ίσως και σε μηδενικά επίπεδα. Έχετε λοιπόν τώρα ένα πραγματικό μοντέλο του πώς οι παγκόσμιες δυνάμεις μπορούν να επηρεάσουν τη νομισματική πολιτική. Αυτό το μοντέλο όμως είναι εντελώς άσχετο με την αποτυχία της Fed να πετύχει τον στόχο του 2% πληθωρισμού κατά τη δεκαετία του 2010. Η Fed απέτυχε γιατί ξανά και ξανά αύξανε τα επιτόκια, όταν δεν θα έπρεπε να το κάνει αυτό.
Αν η Τουρκία και η Ινδία μπορούν να δημιουργήσουν πληθωρισμό, σας διαβεβαιώ ότι το ίδιο μπορούν να κάνουν και οι κεντρικές τράπεζες των ανεπτυγμένων χωρών. Απλώς αυτές αρνούνται να κάνουν τα αναγκαία βήματα.
Ο παραπάνω κατάλογος χωρών περιλαμβάνει δύο είδη πληθωρισμού. Τα πολύ υψηλά επίπεδα πληθωρισμού αφορούν συνήθως χώρες χρεοκοπημένες που τυπώνουν χρήμα για να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους. (Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από τη δημοσιονομική θεωρία του επιπέδου των τιμών). Οι περισσότερες χώρες με πληθωρισμό από 3 έως 12% δεν είναι χρεοκοπημένες, αλλά απλώς έχουν επιλέξει να υιοθετήσουν μια πιο επεκτατική νομισματική πολιτική απ’ ό,τι οι ΗΠΑ. Οι ίδιες οι ΗΠΑ είχαν παρόμοιο πληθωρισμό κατά το διάστημα 1966-1990. Αυτό το άρθρο δεν παίρνει θέση ως προς το αν ο πληθωρισμός 3,1% της Κίνας ή 4% της Ινδίας είναι βέλτιστος, αλλά υποπτεύομαι ότι ο πληθωρισμός είναι αρκετά χαμηλά στον κατάλογο των πιεστικών οικονομικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα 2,8 δις ανθρώπων στις χώρες αυτές.
--
Ο Scott Sumner είναι οικονομολόγος, διευθυντής του προγράμματος νομισματικής πολιτικής στο Mercatus Center at George Mason University, ερευνητής στο Independent Institute και καθηγητής του Bentley University στο Waltham της Μασαχουσέτης.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 23 Δεκεμβρίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
