Γράφει ο Scott Sumner
Ο Economist φιλοξενεί δύο ενδιαφέροντα άρθρα για τον τρόπο με τον οποίο μεταβάλλονται οι απόψεις για τη δεξιά και την αριστερά στην Αμερική. Ένα από αυτά (με τίτλο «Frenemies» - Φίλοι-εχθροί) συζητά τη σύγκλισή τους σε οικονομικά ζητήματα:
«Κανονικά, χρειάζεται να διαβάσει κανείς μόνο τις πρώτες έξι ή επτά λέξεις μιας φράσης ενός γερουσιαστή για να μπορέσει να υποθέσει σωστά σε ποιο κόμμα ανήκει. Δείτε αν μπορείτε να το καταλάβετε αυτός από τα επόμενες 40 περίπου λέξεις, ένα απόσπασμα από το πρόσφατο βιβλίο ενός εξέχοντος γερουσιαστή: ‘Σήμερα, ο νεοφιλελευθερισμός είναι της μόδας. Στα μάτια των ελίτ μας, η εξάπλωση και η υποστήριξη του ελεύθερου εμπορίου πρέπει να προηγούνται έναντι όλων των άλλων προσωπικών, πολιτικών και γεωπολιτικών ανησυχιών. Τα τελευταία χρόνια η στάση αυτή οδήγησε σε ένα είδος ‘φονταμενταλισμού της ελεύθερης αγοράς’». Ας υποθέσουμε ότι σας δόθηκε μια στοιχείο. Οι τρεις προτεινόμενες λύσεις για τη νεοφιλελεύθερη δυσφορία μας είναι: ‘να βάλουμε τη Wall Street στη θέση της’, να φέρουμε ‘κρίσιμες βιομηχανίες πίσω στην Αμερική’ και να αναστήσουμε ‘την υποχρέωσή μας να ανοικοδομήσουμε το εργατικό δυναμικό της Αμερικής’.
Αν μαντέψατε ότι έχουμε να κάνουμε με έναν Δημοκρατικό - ίσως ακόμη πιο έξυπνα ότι πρόκειται για τον Μπέρνι Σάντερς στο πρόσφατο έργο του ‘Είναι εντάξει να είσαι θυμωμένος με τον καπιταλισμό’ - θα κάνατε λάθος. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τον Μάρκο Ρούμπιο, τον Ρεπουμπλικανό γερουσιαστή από τη Φλόριντα και άλλοτε υποψήφιο για την προεδρία, στο βιβλίο του που μόλις δημοσιεύτηκε με τίτλο ‘Decades of Decadence’ (Δεκαετίες παρακμής). . . .
Οι διαγνώσεις που προέρχονται από τη νέα δεξιά και τη νέα αριστερά ως προς το τι ταλαιπωρεί την Αμερική είναι εντυπωσιακά παρόμοιες. Και οι δύο πλευρές συμφωνούν ότι η παλιά τάξη πραγμάτων που έδινε έμφαση στην τεχνογνωσία, τις ελεύθερες αγορές και το ελεύθερο εμπόριο —ο ‘νεοφιλελευθερισμός’ όπως συνήθως υποτιμητικά ονομάζεται αυτό — δεν απέδωσε θετικά αποτελέσματα για την Αμερική. Οι εταιρείες ήταν υπερβολικά ανήθικες, οι ελίτ υπερβολικά άτακτες, η παγκοσμιοποίηση υπερβολικά δαπανηρή, η ανισότητα υπερβολικά ανεξέλεγκτη, το αόρατο χέρι υπερβολικά επιρρεπές στα λάθη».
Ένα άλλο άρθρο εξετάζει τις πιθανές πολιτικές μιας δεύτερης διακυβέρνησης Τραμπ. Επισημαίνεται εκεί ότι η νίκη του Τραμπ το 2016 ήταν μια έκπληξη και ότι ο ίδιος αναγκάστηκε να βασιστεί σε κατεστημένους Ρεπουμπλικάνους αξιωματούχους για τη χάραξη πολιτικής. Σύμφωνα με τον Economist, μια δεύτερη θητεία Τραμπ θα ήταν πολύ διαφορετική:
«Μόλις μια δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ κάμψει τη γραφειοκρατία ώστε αυτή να υπηρετεί τη βούλησή της, ποιες πολιτικές θα ακολουθούσε; Τα σχέδια ανά τμήμα που καταρτίζονται στο AFPI, το Heritage και αλλού δίνουν μια κάποια εικόνα. Περιλαμβάνουν κάποιες προβλέψιμες ομοβροντίες στους πολιτιστικούς πολέμους, όπως την ολοκλήρωση ενός τείχους κατά μήκος των συνόρων με το Μεξικό και την εντολή όλοι οι ομοσπονδιακοί αξιωματούχοι να λαμβάνουν υπόψη μόνο το βιολογικό φύλο και όχι το «αυτοπροσδιοριζόμενο» φύλο των ανθρώπων. Ωστόσο, ορισμένες από τις πιθανές πολιτικές ατζέντες είναι πιο σαρωτικές σε εύρος και συνιστούν μεγαλύτερη ρήξη με την ορθοδοξία των Ρεπουμπλικανών του παρελθόντος.
Ένας τέτοιος τομέας είναι η οικονομία. Η νέα δεξιά είναι ενθουσιασμένη με το είδος της βιομηχανικής πολιτικής που έχει ακολουθήσει η κυβέρνηση Μπάιντεν. ‘Κανείς στο Οχάιο…δεν νοιάζεται για το ότι ο νόμος για τα μικροτσίπ δεν αρέσει στη συντακτική επιτροπή της Wall Street Journal για λόγους ελευθερίας της αγοράς’, είπε πρόσφατα ο γερουσιαστής J.D. Vance σε μια συγκέντρωση στη δεξαμενή σκέψης American Compass αναφερόμενος στον νόμο για τις επιχορηγήσεις στα εργοστάσια παραγωγής ημιαγωγών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι υποστηρικτές του κ. Τραμπ θα προχωρούσαν παραπέρα: ο κ. Βανς υποστηρίζει τη φορολόγηση των εταιρειών που μεταφέρουν εργασία στο εξωτερικό».
Το ίδιο μοτίβο εντοπίζεται και στην Ευρώπη, όπου τα ακροδεξιά κόμματα βρίσκονται σε άνοδο και κατακτούν τις ψήφους των εργατών που κάποτε ψήφιζαν σοσιαλιστές ή κομμουνιστές. Στην Ευρώπη, και τα δύο πολιτικά άκρα ευνοούν σήμερα κρατικιστικές πολιτικές, αλλά η δεξιά κερδίζει ψήφους μέσω του πιο επιθετικού πολιτισμικού συντηρητισμού της.
Σε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον, η πολιτική στον δυτικό κόσμο θα γίνει σχεδόν αγνώριστη σε όσους από εμάς ενηλικιώθηκαν τον 20ό αιώνα.
* Ο Scott Sumner είναι οικονομολόγος, διευθυντής του προγράμματος νομισματικής πολιτικής στο Mercatus Center at George Mason University, ερευνητής στο Independent Institute και καθηγητής στο Bentley University στο Waltham της Μασαχουσέτης.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 3 Αυγούστου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
