Γράφει ο Dalibor Rohac
Ενώ στο Γουέστμινστερ τα μάτια είναι στραμμένα στη νέα κυβέρνηση, την οικονομική αστάθεια και τη μεταναστευτική κρίση στο Κεντ, ο κόσμος δεν μένει ακριβώς ακίνητος. Στην Ουκρανία, καθώς οι Ουκρανοί πλησιάζουν στη Χερσώνα, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη ιρανικής κατασκευής που αναπτύσσει η Ρωσία προκαλούν όλεθρο στον άμαχο πληθυσμό.
Στην ΕΕ, η σχέση μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας βρίσκεται σε χαμηλό σημείο καθώς το Βερολίνο επιλέγει να «απομονωθεί», όπως το έθεσε ο Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα και άλλες προκλήσεις. Το πρόσφατο συνέδριο του Κογκρέσου του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, εν τω μεταξύ, εδραίωσε την εξουσία του Σι Τζινπίνγκ στην εξουσία. Στη Βραζιλία, κάποιοι πιστεύουν ότι η εκλογική ήττα του Προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρου παρέχει ένα άνοιγμα για να έρθει η χώρα πιο κοντά στις δυτικές συμμαχίες - αρκεί η μεγαλύτερη χώρα της Λατινικής Αμερικής να γνωρίσει μια ειρηνική μεταβίβαση εξουσίας.
Αυτή, εν ολίγοις, μπορεί να είναι η χειρότερη στιγμή στη ζωντανή μνήμη για το Ηνωμένο Βασίλειο να υιοθετήσει εσωστρεφή στάση. Σίγουρα, τα οικονομικά προβλήματα του Ηνωμένου Βασιλείου πρέπει να αντιμετωπιστούν. Και δεν υπάρχει τίποτα κακό με την έντονη πολιτική συζήτηση και τη διαφωνία – ακόμα κι αν αυτό σημαίνει σκάνδαλα, συνωμοσίες και πισώπλατα μαχαιρώματα. Η «αστάθεια» είναι ένα χαρακτηριστικό, όχι ένα σφάλμα, μιας ζωντανής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, απείρως προτιμότερο από την εύθραυστη ακινησία των αυταρχικών καθεστώτων καθώς και, θα έλεγε κανείς, από την άκαμπτη πολιτική κουλτούρα χωρών όπως η Γερμανία που βασίζεται στη συναίνεση.
Ωστόσο, είναι δύσκολο να υπερβάλει κανείς ως προς το πόσο επιζήμιες είναι οι πολιτικές περιπέτειες της Βρετανίας για τη θέση της στον κόσμο. Παρ' όλα τα ελαττώματα της, η βρετανική πολιτική απέπνεε για καιρό μια αύρα σοβαρότητας, ένα αίσθημα ευθύνης απέναντι σε μακραίωνους θεσμούς και μια ικανότητα να ανταποκρίνεται στο ύψος των περιστάσεων. Αυτό το συναίσθημα δίνει τη θέση του στην ηπειρωτική χαιρεκακία και στις αυτόκλητες επικρίσεις για τις εσωτερικές πολιτικές του Ηνωμένου Βασιλείου από πρόσωπα όπως ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν.
Ούτε οι Ευρωπαίοι, ούτε η κυβέρνηση Μπάιντεν επιθυμούν το κακό της Βρετανίας. Είναι προς το συμφέρον όλων των ελεύθερων, δημοκρατικών εθνών το ΗΒ να υλοποίησει τις δυνατότητες μιας «Παγκόσμιας Βρετανίας» μετά το Brexit και να παραμείνει ενεργός παίκτης στην Ουκρανία, τη Μέση Ανατολή και τον Ινδο-Ειρηνικό.
Ό,τι κι αν πιστεύει κανείς για τον Εμανουέλ Μακρόν, η πρόθεσή του να συστήσει την Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα –στην πρώτη σύνοδο κορυφής της οποίας στην Πράγα στις αρχές Οκτωβρίου συμμετείχε η Τρας– ήταν να φέρει το Ηνωμένο Βασίλειο πιο κοντά στους ηπειρωτικούς εταίρους του και να το βοηθήσει να διαδραματίσει ισχυρότερο ρόλο στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Δυστυχώς, με εξαίρεση την υποδειγματική ηγεσία του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ουκρανία, είναι δύσκολο να δούμε τα τελευταία χρόνια ως μια επαναβεβαίωση του ρόλου της χώρας στην παγκόσμια σκηνή. Από την κατάργηση του Υπουργείου Διεθνούς Ανάπτυξης, μέχρι την έλλειψη συγκεκριμένης στρατηγικής για την Κίνα, το εσωτερικό πολιτικό χάος και τη συνεχή αντιμετώπιση κρίσεων – η στοχαστική και στρατηγική εξωτερική πολιτική δεν ήταν τρομερά ψηλά στην ατζέντα κανενός.
Σε τελική ανάλυση, η βασική υπόσχεση της αποχώρησης από την ΕΕ ήταν να «αναλάβουμε ξανά τον έλεγχο» – το να συμβιβάσουμε αυτή την παρόρμηση με τον ρόλο του Ηνωμένου Βασιλείου ως διεθνούς παράγοντα με αυτοπεποίθηση απαιτεί εξαιρετική πολιτική ηγεσία. Ο Μπόρις Τζόνσον αξίζει τα εύσημα επειδή κατέδειξε αυτές τις ιδιότητες υποστηρίζοντας την Ουκρανία. Ωστόσο, το να δούμε τη Βρετανία να πρωτοστατεί στις διεθνείς υποθέσεις παραμένει η εξαίρεση παρά κανόνας.
Ένας τέτοιος παγκόσμιος ρόλος είναι δαπανηρός. Απαιτεί επομένως μια δυναμική, εύρωστη εγχώρια οικονομία, όπως σωστά υποστήριξε η Τρας. Δυστυχώς, η κατάρρευση της κυβέρνησής της κινδυνεύει να κάνει ακόμη πιο δύσκολο για τον Ρίσι Σουνάκ και την ομάδα του να πιέσουν για τολμηρές μεταρρυθμίσεις υπέρ της αγοράς και της ανάπτυξης στο μέλλον. Με περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο, φαίνεται πιθανό ότι ο αμυντικός προϋπολογισμός και άλλες διεθνείς πρωτοβουλίες θα συνεχίσουν να υποφέρουν αντί να λάβουν την ώθηση που τόσο χρειάζονται.
Είναι πιθανό ότι το χάος στη βρετανική πολιτική ήταν απλώς ένας πρόλογος σε μια μακρύτερη ιστορία παρακμής και αυξημένης διεθνούς απώλειας κύρους. Υπάρχουν προηγούμενα για χώρες – σκεφτείτε την Αργεντινή – που έφτασαν από τον πρώτο κόσμο στον τρίτο μέσα σε μερικές γενιές. Θα μπορούσε κανείς εύκολα να φανταστεί έναν αυτοτροφοδοτούμενο κύκλο οικονομικού λαϊκισμού και από τα δύο κόμματα, περιοδικές υποτιμήσεις, πολιτικό κατακερματισμό (ή τουλάχιστον το φάντασμά του στη Σκωτία και τη Βόρεια Ιρλανδία) και ατελείωτες διαμάχες για τους εμπορικούς και ρυθμιστικούς δεσμούς του Ηνωμένου Βασιλείου με την ΕΕ.
Αυτό το σενάριο θα καταδίκαζε τη Βρετανία σε διεθνή ασημαντότητα, με τραγικές συνέπειες τόσο για το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και για τις δυτικές συμμαχίες. Από το Χονγκ Κονγκ μέχρι την Τεχεράνη και την Ουκρανία, υπάρχουν άνθρωποι που συνεχίζουν να προσβλέπουν στη βρετανική δημοκρατία. Εξ ου και η έκκληση μου ως Ανατολικοευρωπαίου - Αμερικανού προς τους Βρετανούς μου φίλους, ιδίως προς εκείνους που μετέχουν στην κυβέρνηση του κ. Σουνάκ: για όνομα του Θεού, σας παρακαλούμε να βρείτε τον βηματισμό σας.
* Ο Dalibor Rohac είναι διακεκριμένος ερευνητής στο American Enterprise Institute (AEI) όπου μελετά τις ευρωπαϊκές πολιτικές και οικονομικές τάσεις.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά την 1η Νοεμβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του μπλογκ Capx.co και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
