Του Marian L. Tupy
Ο μαρξισμός υποτίθεται ότι θα έφερνε μια σειρά από θετικές αλλαγές, μεταξύ των οποίων τη δημιουργία μιας αταξικής κοινωνίας, όπου όλοι θα ζουν ειρηνικά. Σε αυτούς τους φιλόδοξους στόχους μπορεί να προστεθεί η σημαντική μείωση του ποσού της εργασίας που απαιτείται από το προλεταριάτο.
Όπως το διατύπωσε ο Rodney G. Peffer από το πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο στο βιβλίο του Marxism, Morality, and Social Justice (Μαρξισμός, ηθική και κοινωνική δικαιοσύνη) του 2014:
«Ο Μαρξ πίστευε ότι η μείωση του αναγκαίου χρόνου εργασίας είναι μια απόλυτη αναγκαιότητα. Υποστήριζε ότι ο πραγματικός πλούτος είναι η ανεπτυγμένη παραγωγική δύναμη όλων των ατόμων. Δεν είναι πλέον ο χρόνος εργασίας, αλλά ο διαθέσιμος χρόνος που αποτελεί το μέτρο του πλούτο».
Ο Γερμανός οικονομολόγος λίγο φανταζόταν ότι οι ελεύθερες αγορές θα πετύχαιναν αυτό τον στόχο αθόρυβα.
Ο αριθμός των ημερησίων ωρών εργασίας κυμάνθηκε κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας. Οι παρατηρήσεις επιστημόνων στις υφιστάμενες κοινωνίες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών οδηγούν στην εκτίμηση ότι οι τροφοσυλλέκτες πρόγονοί μας εργάζονταν μεταξύ 2,8 και 7,6 ωρών ημερησίως.
Από την στιγμή όμως που διασφάλιζαν τα τρόφιμα της ημέρας, σταματούσαν. Ο όγκος εργασίας των τροφοσυλλεκτών ήταν σχετικά μικρός, αλλά αντίστοιχα χαμηλό ήταν το επίπεδο διαβίωσής τους. Ο πλούτος των προγόνων μας περιοριζόταν στα περιουσιακά τους στοιχεία που μπορούσαν να μεταφέρουν στις πλάτες τους από τη μία τοποθεσία στην άλλη.
Πριν από περίπου 12.000 χρόνια, οι άνθρωποι άρχισαν να εγκαθίστανται, να καλλιεργούν σιτηρά και να εξημερώνουν ζώα. Ο συνολικός αριθμός των ωρών εργασίας αυξήθηκε, καθώς οι άνθρωποι ήταν διατεθειμένοι να θυσιάσουν ελεύθερο χρόνο σε αντάλλαγμα μιας πιο σταθερής παροχής τροφίμων. Καθώς ο τεχνητός φωτισμός ήταν απαγορευτικά δαπανηρός, το φως της ημέρας ρύθμισε το ποσό της εργασίας που μπορούσε να υλοποιηθεί την εκάστοτε ημέρα.
Το καλοκαίρι, οι περισσότεροι άνθρωποι εργάζονταν ανάμεσα σε 6 και 10 ώρες στα χωράφια και 3 επιπλέον ώρες στο σπίτι. Τον χειμώνα, οι μικρότερες μέρες περιόριζαν τον συνολικό αριθμό των εργάσιμων ωρών στις οκτώ. Για θρησκευτικούς λόγους η Κυριακή ήταν μέρα αργίας, και μια πληθώρα εορτών έσπαζε τη μονοτονία της αγροτικής ζωής.
Οι προσδοκίες μας ως προς το τι συνιστά μια καλή ισορροπία εργασίας και ζωής προφανώς διαφέρουν πολύ από τις αντίστοιχες των τροφοσυλλεκτών και των καλλιεργητών. Έχει νόημα συνεπώς να συγκρίνουμε τον σημερινό όγκο εργασίας με τον αντίστοιχο στο ξεκίνημα της Βιομηχανικής Επανάστασης.
Ώρες εργασίας ανά εργαζόμενο
Το 1830, η εβδομάδα εργασίας στην υπό εκβιομηχάνιση Δύση ήταν κατά μέσο όρο περίπου 70 ώρες ή, εξαιρουμένης της Κυριακής, 11,6 ώρες δουλειάς την ημέρα. Μέχρι το 1890 αυτό μειώθηκε στις 60 ώρες την εβδομάδα ή 10 ώρες την ημέρα. Τριάντα χρόνια μετά, η εβδομάδα εργασίας στις ανεπτυγμένες κοινωνίες ήταν στις 50 ώρες ή 8,3 ώρες την ημέρα.
Σήμερα, οι άνθρωποι στις ανεπτυγμένες κοινωνίες εργάζονται λιγότερες από 40 ώρες την εβδομάδα κατά μέσο όρο. Αυτό συνεχίζει να ισοδυναμεί με περίπου 8 ώρες την ημέρα, καθώς συνήθως δεν εργαζόμαστε τα Σάββατα. Το “σαββατοκύριακο” γεννήθηκε.
Ο συνολικός αριθμός ωρών εργασίας μειώθηκε ταυτόχρονα με την αύξηση της ευημερίας. Με απλά λόγια, όσο πλουσιότερη είναι η εκάστοτε χώρα, τόσο λιγότερο εργάζονται οι άνθρωποι σ' αυτήν. Είναι δύσκολο να βρεθούν δεδομένα για τις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά ο μέσος, προσαρμοσμένος στον πληθυσμό, αριθμός ωρών εργασίας ανά εργαζόμενο στις χώρες με υψηλά εισοδήματα μειώθηκε από τις 2.123 το 1950 στις 1.732 το 2017 - μια μείωση 18,4%.
Βάσει των διαθέσιμων στοιχείων από τις ανεπτυγμένες χώρες, οι Γερμανοί εργάστηκαν τις λιγότερες ώρες (1.347) και οι κάτοικοι της Σιγκαπούρης τις περισσότερες (2.237). Με 1.763 ώρες το χρόνο, οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται στη μέση της κατάταξης για το 2017.
ΑΕΠ κατά κεφαλή
Κατά την ίδια περίοδο, το μέσο ακαθάριστο εθνικό προϊόν κατά κεφαλή προσαρμοσμένο για τον πληθωρισμό και την αγοραστική δύναμη αυξήθηκε κατά 483% στη Γερμανία, κατά 1.376% στη Σιγκαπούρη και κατά 290% στις Ηνωμένες Πολιτείες. Συνολικά, το κατά κεφαλή ΑΕΠ στις χώρες με υψηλά εισοδήματα αυξήθηκε από τα 9.251 στα 47.149 δολάρια ΗΠΑ (σε δολάρια του 2016), μια αύξηση που ανέρχεται στα 410%.
Έτσι, οι άνθρωποι κερδίζουν περισσότερα χρήματα σε αντάλλαγμα για λιγότερη εργασία. Απολαμβάνουν όμως περισσότερο ελεύθερο χρόνο; Οι διεθνείς συγκρίσεις είναι δύσκολες, αλλά η Αμερικανική Έρευνα για τη Χρήση του Χρόνου (American Time Use Survey), την οποία διεξάγει το Αμερικανικό Γραφείο Εργασιακών Στατιστικών βρήκε ότι οι Αμερικανοί απολαμβάνουν κατά μέσο όρο 5,24 ώρες ελεύθερου χρόνου και άθλησης ημερησίως το 2017.
Πρόκειται για μια αύξηση 2,5% από την έναρξη της έρευνας το 2003. Το αν οι ΗΠΑ είναι ενδεικτικές μιας ευρύτερης τάσης δεν είναι σαφές. Σε κάθε περίπτωση, είναι αδιαμφισβήτητο πως οι άνθρωποι έχουν περισσότερο χρόνο σήμερα απ' ό,τι παλαιότερα - τουλάχιστον από τη νομαδική εποχή.
Ο Μαρξ έκανε λάθος σε πολλά πράγματα. Πίστευε, για να αναφέρουμε ένα πολύ γνωστό παράδειγμα, ότι ο ανταγωνισμός της αγοράς θα οδηγήσει σε μείωση των κερδών, γεγονός που θα καταστήσει απαραίτητη την ακόμη μεγαλύτερη εκμετάλλευση των εργατών. Όπως όμως επισημαίνει ο Johan Norberg του Ινστιτούτο Cato στο βιβλίο του Progress: Ten Reasons to Look Forward to the Future (Πρόοδος: Δέκα λόγοι να ανυπομονούμε για το μέλλον) του 2017, ο Μαρξ έζησε σε μια περίοδο τεράσιου πλουτισμού του δυτικού εργάτη.
«Όταν ο Μαρξ πέθανε το 1883», γράφει ο Νόρμπεργκ, «ο μέσος Άγγλος ήταν τρεις φορές πλουσιότερος απ' ό,τι όταν γεννήθηκε ο Μαρξ το 1818». Τυφλωμένος από τις σφαλερές του ιδέες, ο Μαρξ δεν μπορούσε να δει τι συνέβαινε στην πραγματικότητα τριγύρω του.
Οι οπαδοί του Μαρξ από την Κούβα και τη Βενεζουέλα μέχρι τη Νότια Αφρική και τη Ζιμπάμπουε διαπράττουν το ίδιο σφάλμα σήμερα. Τυφλωμένοι από το ιδεολογικό τους μίσος έναντι της ελεύθερης αγοράς, αρνούνται να δουν πως ο καπιταλισμός πέτυχε αυτό που ο Μαρξ αποζητούσε πριν από τόσα χρόνια - λιγότερη εργασία και μεγαλύτερα εισοδήματα. Κάποια πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ.
--
O Marian L. Tupy είναι ο υπεύθυνος έκδοσης του HumanProgress.org και αναλυτής πολιτικής στο Center for Global Liberty and Prosperity.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 20 Ιουλίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
