Του Gary M. Galles
Στις 28 Νοεμβρίου του 1894 γεννήθηκε ο Henry Hazlitt (1894-1993), ένας από τους πιο παραγωγικούς δημόσιους διανοούμενους της αμερικανικής ιστορίας, ο οποίος σύμφωνα με τον Lew Rockwell, “γνώριζε το έργο κάθε σημαντικού στοχαστή σε σχεδόν κάθε πεδίο” και ”έγραφε σε κάθε σημαντικό δημόσιο βήμα της εποχής του”. Το έργο που δημοσίευσε ο δημοσιογράφος, λογοτεχνικός κριτικός, φιλόσοφος και οικονομολόγος Χάζλιτ φτάνει σχεδόν τις 10 εκατομμύρια λέξεις και περιλαμβάνει ίσως το δημοφιλέστερο βιβλίο για τα οικονομικά που γράφτηκε ποτέ, τα Οικονομικά σε Ένα Μάθημα.
Από αυτή την τεράστια παραγωγή, η σημαντικότερη ίσως συνεισφορά του Χάζλιτ είναι η συνεπής υπεράσπιση της κομβικής σημασίας που έχει η ελευθερία στην αμερικανική ζωή - κάτι που του κόστισε περισσότερες από μία θέσεις εργασίας. Σε μία εποχή όπως η σημερινή, όπου η πραγματική δέσμευση έναντι της ελευθερίας σπανίζει, οι Αμερικανοί οφείλουμε να θυμούμαστε τα σοφά του λόγια.
“Η ελευθερία είναι η αναγκαία βάση, η αναγκαία προϋπόθεση της ηθικής. Η ηθική μπορεί να υπάρξει μόνο σε μία ελεύθερη κοινωνία, μόνο στο βαθμό που υπάρχει και η ελευθερία”.
“Η διατύπωση “έχω την ελευθερία να” ισοδυναμεί με την εγγύηση ότι κανείς, συμπεριλαμβανομένου και του κράτους, σεν επιτρέπεται να παρέμβει στην ελευθερία μου”
“Το μέλλον της ανθρώπινης ελευθερίας είναι το μέλλον του πολιτισμού”
“Το κράτος είναι φυσικά απολύτως αναγκαίο για την προστασία της τάξης και του νόμου και την προαγωγή της ειρήνης και της κοινωνικής συνεργασίας. Αυτό που είναι αχρείαστο και φαύλο, αυτό που υπονομεύει την ελευθερία και συνεπώς την πραγματική ευημερία του ατόμου είναι όταν το κράτος σφετερίζεται εξουσίες και επεκτείνεται πέρα από την προσήκουσα λειτουργία του”.
“Οι πραγματικοί υποστηρικτές της ελευθερίας πιστεύουμε στο περιορισμένο κράτος, στη μεγιστοποίηση της ελευθερίας του ατόμου και την ελαχιστοποίηση του καταναγκασμού στο ελάχιστο συμβατό με τον νόμο και την τάξη επίπεδο. Πιστεύουμε στην ελευθερία του εμπορίου, στις ελεύθερες αγορές, την ελεύθερη επιχειρηματικότητα και την ιδιωτική ιδιοκτησία”.
“Ο καπιταλισμός θα συνεχίσει να εξαλειφεί τη μαζική φτώχεια σε ολοένα και περισσότερα μέλη και σε ολοένα και μεγαλύτερη έκταση αν απλώς του επιτραπεί να το κάνει”
“Ο “ιδιωτικός τομέας” της οικονομίας είναι στην πραγματικότητα ο εθελούσιος τομέας, και ο δημόσιος τομέας είναι στην πραγματικότητα ο τομέας του καταναγκασμού”
“Ο καπιταλισμός, το σύστημα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και των ελεύθερων αγορών, δεν είναι μόνο ένα σύστημα ελευθερίας και φυσικής δικαιοσύνης που τείνει να κατανέμει τις αμοιβές ανάλογα με την παραγωγή, αλλά και ένα μεγάλο σύστημα συνεργασίας και δημιουργικότητας που έχει παραγάγει πλούτο τον οποίο οι πρόγονοί μας δεν τολμούσαν καν να ονειρευτούν”.
“Η ανώτερη ελευθερία του καπιταλιστικού συστήματος, η ανώτερη δικαιοσύνη του και η ανώτερη παραγωγικότητα του δεν είναι τρία διαφορετικά πλεονεκτήματα, αλλά ένα. Η δικαιοσύνη πηγάζει από την ελευθερία και η παραγωγικότητα πηγάζει από την ελευθερία και τη δικαιοσύνη”.
“Το κράτος δεν μπορεί να μας δώσει τίποτα χωρίς να μας στερήσει κάτι άλλο”
“Όταν ένας κλέφτης σας αφαιρέσει τα χρήματά σας, δεν παίρνετε τίποτα σε αντάλλαγμα. Όταν τα χρήματά σας αφαιρούνται μέσω των φόρων για να υποστηρίξουν αχρείαστους γραφειοκράτες, τότε συμβαίνει ακριβώς το ίδιο”
“Μόνο αν το σύγχρονο κράτος περιοριστεί στο πλαίσιο μιας αυστηρά καθορισμένης ατζέντας μπορεί να εμποδιστεί από το να ελέγξει ασφυκτικά, να κυριαρχήσει και εν τέλει να καταβροχθίσει την κοινωνία που το γέννησε”
“Η ελευθερία είναι ένας τόσο πολύτιμος αυτοσκοπός που ο Λόρδος Άκτον έφτασε να πει οτι δεν είναι ένα μέσο για κάποιο υψηλότερο πολιτικό σκοπό. αλλά είναι η ίδια ο υψηλότερος πολιτικός σκοπός. Κι όμως, μολονότι η ελευθερία είναι αναμφίβολα αυτοσκοπός, έχει ταυτόχρονα και τη μεγαλύτερη αξία ως μέσο για την πραγμάτωση των περισσότερων από τους υπόλοιπους σκοπούς μας. Αν είμαστε ελεύθεροι μπορούμε να επιδιώξουμε όχι μόνο τους οικονομικούς μας σκοπούς αλλά και τους πνευματικούς και διανοητικούς”.
“Οι ηθικοί κανόνες που απαγορεύουν στον άνθρωπο να βλάπτει το συνάνθρωπό του περιλαμβάνουν και την απαγόρευση της επιβλαβούς παρέμβασης την ελευθερία των άλλων”
“Πολλοί από τους σημερινούς συγγραφείς που είναι ιδιαίτερα εύγλωττοι ως προς τα επιχείρηματά τους υπέρ της ελευθερίας, στην πραγματικότητα κηρύττουν φιλοσοφίες που μπορούν να την καταστρέψουν”
“Σε χίλια πεδία οι οπαδοί του κράτους πρόνοιας, του κρατισμού, του σοσιαλισμού και του παρεμβατισμού πιέζουν καθημερινά για ολοένα και περισσότερους περιορισμούς στην ατομική ελευθερία”.
“Η λύση στα προβλήματά μας δεν είναι ο περισσότερος πατερναλισμός, οι περισσότεροι νόμοι, τα διατάγματα ή οι έλεγχοι, αλλά η αποκατάσταση της ατομικής ελευθερίας και της ελεύθερης επιχειρηματικότητας”
“Η επιτακτική ανάγκη σήμερα δεν είναι να αποκτήσουμε περισσότερους νόμους, αλλά λιγότερους. Αν οι φίλοι της ελευθερίας και του δικαίου μπορούσαμε να έχουμε μόνο ένα σύνθημα, αυτό θα έπρεπε να είναι: Σταματήστε τα γιατροσόφια”.
“Η πνευματική μας ελίτ απαξιώνει την οικονομική ελευθερία γιατί δεν διαθέτει τη γνώση ή την κατανόηση ώστε να αναγνωρίσει πως όταν οι οικονομικές ελευθερίες περικόπτονται ή καταστρέφονται, τότε καταστρέφονται μαζί τους και όλες οι υπόλοιπες ελευθερίες”.
“Η ελευθερία είναι ένα όλον, και η άρνηση της οικονομικής ελευθερίας καταστρέφει εντέλει αναγκαστικά την ελευθερία συνολικά”
“Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος επισκέφθηκε τον φιλόσοφο Διογένη και τον ρώτησε αν υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να κάνει γι' αυτόν, ο Διογένης λέγεται πως απάντησε “Ναι, κάνε λίγο πιο πέρα γιατί μου κόβεις τον ήλιο”. Αυτό ακριβώς δικαιούται ο κάθε πολίτης να ζητήσει από το κράτος του”.
Ο Χένρι Χάζλιτ αναγνώριζε την ελευθερία ως το μόνο ηθικό σύστημα, και την οικονομική ελευθερία, ή τον καπιταλισμό, ως το μόνο μέσο οργάνωσης της κοινωνίας που μπορεί να ωφελήσει τους πάντες. Και υπερασπίστηκε αυτή τη θέση με πάθος έναντι πολλών επιθέσεων. Όπως είπε γι' αυτόν ο Λούντβιχ φον Μιζες “στη σημερινή εποχή του μεγάλης μάχης για την ελευθερία και το κοινωνικό σύστημα στο οποίο οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν ελεύθεροι, εσείς είστε η οικονομική συνείδηση της χώρας μας”.
Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Χάζλιτ είδε την Αμερική να παίρνει τον αντίθετο δρόμο, γεγονός που τον εξώθησε να συμπεράνει ότι “στο βαθμό που αφορά τους πολιτικούς, κανείς τους δεν φαίνεται να πήρε το δίδαγμα”.
Σήμερα, με πολύ περισσότερους πόρους να αφαιρούνται βιαίως από κάποιους προς όφελος του οτιδήποτε και του οποιουδήποτε αποφασίσει το κράτος, οι ιδέες του είναι σημαντικότερες από ποτέ άλλοτε.
--
Ο Garry M. Galles είναι καθηγητής οικονομικών στο Pepperdine University. Ανάμεσα στα πρόσφατα βιβλία του είναι το Faulty Premises, Faulty Policies (2014), και το Apostle of Peace (2013). Είναι μέλος του Faculty Network του FEE.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 28 Νοεμβρίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
