Του David Henderson*
Στο ίδιο κεφάλαιο του βιβλίου του Φρίντριχ Χάγιεκ Law, Legislation, and Liberty (Δίκαιο, Νομοθεσία και Ελευθερία) που αποτέλεσε το θέμα του άρθρου μου πριν από δύο ημέρες, ο Χάγιεκ εξετάζει με τρόπο εξαιρετικό τα οφέλη του ανταγωνισμού και το βέλτιστο μέγεθος των επιχειρήσεων.
Τα οφέλη του ανταγωνισμού
«Ο ανταγωνισμός, αν δεν αποτραπεί, τείνει να επιφέρει μια κατάσταση πραγμάτων κατά την οποία: πρώτον, θα παραχθούν όλα όσα κάποιος ξέρει να παράγει και τα οποία μπορεί να πουλήσει επικερδώς σε τιμή στην οποία οι αγοραστές θα τα προτιμήσουν από τις διαθέσιμες εναλλακτικές λύσεις. Δεύτερον, ό,τι παράγεται θα παράγεται από άτομα που μπορούν να το κάνουν τουλάχιστον τόσο φθηνά όσο οποιοσδήποτε άλλος που δεν το παράγει. Και τρίτον τα πάντα θα πωλούνται σε τιμές χαμηλότερες από, ή τουλάχιστον, τόσο χαμηλές όσο αυτές στις οποίες θα μπορούσε να πωληθεί το εκάστοτε προϊόν από κάποιον που στην πραγματικότητα δεν το κάνει». (σελ. 74)
Δήλωσα στο συνέδριο του Liberty Fund ότι έχουμε εδώ μια όμορφη συνοπτική δήλωση των πλεονεκτημάτων του ανταγωνισμού. Ο Ντέιβιντ Φρίντμαν που κι αυτός συμμετείχε στο συνέδριο επεσήμανε ότι το πρώτο δεν είναι απολύτως αληθινό. Σημείωσε ότι το επιχείρημα κατά του μονοπωλίου είναι ότι υποπαράγει, παρά το γεγονός ότι θα μπορούσαν να πουληθούν περισσότερες μονάδες ενός αγαθού με κέρδος (απλώς με χαμηλότερο κέρδος.) Συμφώνησα αμέσως με τον David. Ωστόσο, η δεύτερη ρήτρα του πρώτου σημείου είναι απολύτως εύστοχη, όπως και το δεύτερο και το τρίτο σημείο.
Είναι πιθανό ο Χάγιεκ να μπορούσε να αποφύγει την κριτική του Ντέιβιντ Φρίντμαν επισημαίνοντας ότι χρησιμοποιεί τη λέξη «τείνει». Επίσης, στην παράγραφο που ακολουθεί, ο Χάγιεκ γράφει ότι αυτή η κατάσταση πραγμάτων «προσεγγίζεται εξαιρετικά στενά σε όλους τους τομείς όπου ο ανταγωνισμός δεν εμποδίζεται από την κυβέρνηση ή όπου οι κυβερνήσεις δεν ανέχονται τέτοια εμπόδια από ιδιώτες ή οργανισμούς». Έτσι, ο Χάγιεκ παραδέχεται ότι είναι πρόκειται για μια προσέγγιση και όχι απαραίτητα κάτι απολύτως ακριβές.
Επίσης επισημαίνει ότι μόνο μια αγορά μπορεί να επιφέρει αυτή την κατάσταση πραγμάτων.
Σχετικά με το βέλτιστο μέγεθος των επιχειρήσεων:
«Το ποιο είναι το αποτελεσματικότερο μέγεθος της εκάστοτε επιχείρησης είναι ένα από τα άγνωστα που πρέπει να ανακαλυφθούν μέσα από τη διαδικασία της αγοράς όπως και οι τιμές, οι ποσότητες ή οι ποιότητες των αγαθών που θα παραχθούν και θα πωληθούν». (σελ. 78)
Ο Χάγιεκ εξηγεί στη συνέχεια ότι το βέλτιστο μέγεθος θα εξαρτηθεί από την τεχνολογία και τις οικονομικές συνθήκες, παράμετροι που αμφότερες «μεταβάλλονται συνεχώς».
Στη συνέχεια, εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο το μέγεθος λειτουργεί συχνά ως αντίδοτο έναντι της ισχύος του μεγέθους, γράφοντας:
«Μπορεί κάλλιστα, ας πούμε, στην βιομηχανία ηλεκτρισμού μιας χώρας, καμία άλλη εταιρεία να μην έχει τη δύναμη να ‘τα βάλει’ με έναν εμπεδωμένο γίγαντα που είναι αποφασισμένος να υπερασπιστεί το de facto μονοπώλιό του σε ορισμένα από τα προϊόντα. Όμως, όπως δείχνει η εξέλιξη των μεγάλων συμφερόντων στις αυτοκινητοβιομηχανίες ή τις χημικές βιομηχανίες στις ΗΠΑ, οι εταιρίες δεν διστάζουν να εισβάλουν σε εκείνα τα πεδία όπου η υποστήριξη από μεγάλους πόρους είναι απαραίτητη για να καταστούν ελπιδοφόρες οι προοπτικές εισόδου. Το μέγεθος έχει γίνει έτσι το πιο αποτελεσματικό αντίδοτο έναντι της ισχύος του μεγέθους». (σελ. 79)
*Ο David Henderson είναι ερευνητής στο Hoover Institution και καθηγητής οικονομικών στη μεταπτυχιακή σχολή διοίκησης επιχειρήσεων και δημόσιας διοίκησης του Naval Postgraduate School στο Monterey της Καλιφόρνιας.
To άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 28 Απριλίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
