Του Tyler Brandt*
Τα γραπτά του Φρεντερίκ Μπαστιά δεν έχουν χάσει καθόλου την επικαιρότητά τους. Η οικονομική ανάλυση που διατύπωσε στις αρχές του 19ου αιώνα απηχεί ακόμη και σήμερα, περισσότερα από 150 χρόνια μετά τον αδόκητο θάνατό του από φυματίωση το 1850.
Η ανάγνωση των έργων του μοιάζει με έναν περίπατο σε έναν οπωρώνα γεμάτο με ώριμα φρούτα. Το δυσκολότερο είναι να αποφασίσει κανείς ποιο φρούτο θα κόψει.
Στον σημερινό μου περίπατο στον οπωρώνα του Μπαστιά, αποφάσισα να κόψω ένα από τα φρούτα του Νόμου που αφορά τον προστατευτισμό.
Η σοφία του Μπαστιά
Ο προστατευτισμός δεν είναι ένα ζήτημα που αφορά μόνο την εποχή Τραμπ - είναι ένα θέμα που προκαλεί έντονες διαμάχες εδώ και αιώνες. Γράφοντας στη Γαλλία το 1846, ο Μπαστιά διατυπώνει τη θέση του στο σατυρικό του δοκίμιο “Η αίτηση των Κηροποιών”. Το δοκίμιο αυτό είναι μια καυστική και πνευματώδης κριτική εναντίον των επιχειρημάτων των υποστηρικτών του προστατευτισμού - ο Μπαστιά υποστηρίζει ειρωνικά ότι θα πρέπει να μπλοκάρουμε τον ήλιο για να ωφελήσουμε τους κλάδους που ασχολούνται με την κυροποιία και άλλες μορφές τεχνητού φωτισμού. Προφανώς κανείς λογικός άνθρωπος δεν θα το υποστήριζε ποτέ αυτό, αλλά πρόκειται για ένα παράλογο συμπέρασμα στο οποίο φτάνουμε αν ακολουθήσουμε την λογική πορεία του προστατευτισμού.
Τέσσερα χρόνια μετά το δοκίμιο αυτό, ο Μπαστιά εξέδωσε το σημαντικότερο έργο του, τον Νόμο, μία πραγματεία των φυσικών δικαιωμάτων που γράφτηκε δύο χρόνια μετά την τρίτη Γαλλική Επανάσταση. Στο βιβλίο αυτό, ο Μπαστιά παρατηρεί τις ομοιότητες ανάμεσα στον σοσιαλισμό, τον κομμουνισμό και τον προστατευτισμό.
“Πρέπει όμως να επισημανθεί ότι ο προστατευτισμός, ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός είναι βασικά το ίδιο φυτό σε τρία διαφορετικά στάδια ανάπτυξης. Η μόνη διαφορά είναι ότι η νόμιμη λεηλασία είναι πιο ορατή στην κομμουνισμό επειδή είναι πλήρης, και στον προστατευτισμό γιατί περιορίζεται σε συγκεκριμένες ομάδες και παραγωγικούς κλάδους. Συνεπώς, από τα τρία συστήματα ο σοσιαλισμός είναι το πιο ασαφές, το πιο αναποφάσιστο και έτσι το πιο ειλικρινές στάδιο ανάπτυξης”.
Το κοινό στοιχείο των τριών συστημάτων, όπως επισημαίνει ο Μπαστιά είναι η “λεηλασία” Σήμερα μια πιο συνήθης λέξη γι' αυτό θα ήταν “κλοπή” ή “εξαναγκασμός”, έννοιες σαφώς εκτός του προσήκοντος πεδίου του νόμου, όπως υποστηρίζει ο Μπαστιά. Αν ο βασικός στόχος του νόμου είναι να προστατεύει τα άτομα από τις παραβιάσεις του προσώπου, της ζωής και τις περιουσίας τους, και η φορολογία/λεηλασία είναι μια παραβίαση περιουσίας, τότε το να είναι νόμιμη η φορολογία συνιστά διαστροφή του νόμου.
Ο Μπαστιά μάλιστα υποστηρίζει ότι δεν είναι απλώς μια παραβίαση των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων, αλλά το αντίθετό τους. Για τη χρήση του όρου “λεηλασία”, λέει:
“Τον χρησιμοποιώ με το επιστημονικώς αποδεκτό περιεχόμενό του - για να εκφράσω την ιδέα που αντιδιαστέλλεται προς την ιδιοκτησία (μισθών, γης, χρημάτων ή οτιδήποτε άλλου). Όταν ένα μέρος πλούτου μεταβιβάζεται από τον ιδιοκτήτη του - χωρίς τη συναίνεσή του και χωρίς αποζημίωση, ανεξάρτητα αν αυτό γίνεται μέσω της βίας ή μέσω απάτης - σε οποιονδήποτε μη ιδιοκτήτη του, τότε λέω ότι η ιδιοκτησία παραβιάζεται, ότι διαπράττεται μια πράξη λεηλασίας”.
Αν αποδεχθούμε τον ορισμό του Μπαστιά, έχουμε ένα θεμελιώδες επιχείρημα εναντίον και των τριών συστημάτων, είτε αυτά υποστηρίζονται από τους Ρεπουμπλικανούς, τους Δημοκρατικούς, είτε τους ανεξάρτητους. Οι ειδικές λεπτομέρειες των “νέων” προβλημάτων, ζητημάτων ή πολιτικών αιτημάτων δεν έχουν σημασία για την απόρριψη των συστημάτων του σοσιαλισμού, του κομμουνισμού ή του προστατευτισμού. Αυτό που μετρά είναι η αρχή.
Κάθε σύστημα που παραβιάζει τα δικαιώματα του ατόμου είναι άδικο. Δεν έχει σημασία το αν υπάρχει “εμπορικό έλλειμμα” ή “εισοδηματική ανισότητα”. Από την στιγμή που κάποιος μοχθεί για το ψωμί του, θα πρέπει να μπορεί να αποφασίζει να κάνει μ' αυτό ό,τι επιθυμεί. Κάθε πολιτική που βασίζεται στον καταναγκασμό του ατόμου για να παραιτηθεί από το ψωμί του είναι άδικη, λέει ο Μπαστιά. Τα μέσα του καταναγκασμού - η κάνη ενός όπλου εναντίον της απειλής φυλάκισης ή κατάσχεσης της περιουσίας - δεν έχουν σημασία. Ούτε έχουν σημασία οι σκοποί για τους οποίους γίνεται η λεηλασία.
Ο ιδρυτής του FEE, Leonard E. Read απηχούσε τον Μπαστιά όταν έλεγε “Οτιδήποτε είναι ειρηνικό”. (Η σημερινή προσαρμογή της φράσης αυτής είναι “Anything Peaceful” ένα από τα μόττο του FEE). Κάθε σύστημα ή δράση που βασίζεται στην ειρήνη και τον μη καταναγκασμό είναι αποδεκτό. Όσο για τα συστήματα που βασίζονται στη νομιμοποιημένη λεηλασία, ο Μπαστιά λέει:
“Από την στιγμή που γίνεται αποδεκτό πως ο νόμος μπορεί να παρεκκλίνει από τον πραγματικό σκοπό του - ότι μπορεί να παραβιάζει την ιδιοκτησία αντί να την προστατεύει - τότε όλοι θα θέλουν να συμμετέχουν στη διατύπωσή του, είτε για να προστατεύουν έναντι της λεηλασίας, είτε για να τον χρησιμοποιήσουν για λεηλασία. Τα πολιτικά ζητήματα θα είναι πάντα γεμάτα προκαταλήψεις, κυρίαρχα και επιβλητικά. Θα υπάρχουν διαμάχες στη θύρα του Νομοθετικού Μεγάρου, και η πάλη στο εσωτερικό του δεν θα είναι λιγότερο άγρια. Για να το ξέρει αυτό κάποιος, αρκεί να εξετάσει τι συνέβη στα γαλλικά και τα αγγλικά νομοθετικά σώματα - αν κάποιος απλώς καταλαβαίνει το ζήτημα, ξέρει και την απάντηση”.
Τα λόγια του Μπαστιά ισχύουν εξίσου σήμερα με όταν τα έγραψε με πένα φτερού στη Γαλλία του 19ου αιώνα. Πόσο μεγάλο αλήθεια μέρος των κραυγών, των διαμαχών και του θυμού που βλέπουμε σήμερα είναι το αποτέλεσμα των ανταγωνιζόμενων μεταξύ τους φραξιών για να επιβάλλουν τις μορφές της φορολόγησης ή του οικονομικού προστατευτισμού που προτιμά η καθεμία;
Όσο πιστεύουν ότι το κράτος είναι ο βασικός πάροχος υπηρεσιών φαίνεται να απαιτούν “κατάλληλη χρηματοδότηση” για άπειρες μονίμως υποχρηματοδοτούμενες υπηρεσίες. Να όμως τι συμβαίνει: Τίποτε δεν θα χρηματοδοτείται σωστά αν υπεύθυνο γι' αυτό είναι το κράτος. Αυτό είναι το αποτέλεσμα του να μην περιορίζεται ο νόμος στο προσήκον πεδίο του, του να ενθαρρύνεται τόσο ηθικά όσο και νομικά η λεηλασία.
Αν ακούσουμε τα λόγια του Μπαστιά
Το συνδετικό σημείο του σοσιαλισμού, του κομμουνισμού και του προστατευτισμού είναι η λεηλασία, και η αποδοχή της είναι η αιτία των περισσότερων πολιτικών μας διαμαχών. Θα πρέπει να εισακούσουμε τον Μπαστιά και να κρατήσουμε τον νόμο στο προσήκον πεδίο του - τη συλλογική οργάνωση του ατομικού δικαιώματος να υπερασπιζόμαστε το πρόσωπο, την ελευθερία και την ιδιοκτησία μας. Οτιδήποτε πέρα απ' αυτό είναι μια μη προσήκουσα λειτουργία του νόμου.
*Ο Tyler Brandt είναι στέλεχος περιεχομένου στο FEE.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 15 Απριλίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
