Της Adela Kleckova και Ίδρυμα Friedrich Naumann για την Ελευθερία
Μολονότι η νίκη της Ζουζάνα Τσαπουτόβα στις προεδρικές εκλογές της Σλοβακίας είναι αδιαμφισβήτητα μια θετική εξέλιξη για την περιοχή της Κεντρικής Ευρώπης, δεν θα πρέπει να γίνεται αντιληπτή ως μια νέα μακροπρόθεσμη τάση. Βλέποντας τις συνολικές πολιτικές εξελίξεις στη συγκεκριμένη χώρα, η Τσαπουτόβα μπορεί να αποτελέσει μία από τις ελάχιστες φωτεινές δημοκρατικές εξαιρέσεις στον κυρίως σκοτεινό ουρανό της σλοβακικής πολιτικής.
Τα μέσα ενημέρωσης σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο μιλούν για τη νίκη μιας Σλοβάκας νομικού και πολιτικής ακτιβίστριας, της Ζουζάνα Τσαπουτόβα, στις προεδρικές εκλογές. Το Politico μάλιστα έφτασε μέχρι το σημείο να χαρακτηρίσει τη νίκη της ως “αιτία πανηγυρισμού για τις φιλοευρωπαϊκές και δημοκρατικές δυνάμεις σε ολόκληρη την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη”.
Ίσως όμως οι Ευρωπαίοι φιλελεύθεροι να πρέπει να περιμένουν λίγο πριν ανοίξουν σαμπάνιες, καθώς η νίκη της Τσαπουτόβα μπορεί να αποδειχθεί μία από τις ελάχιστες εξαιρέσεις στο σταθερά συντηρητικό και λαϊκιστικό πολιτικό περιβάλλον της Σλοβακίας
Αδύναμη λαϊκή εντολή
Η Τσαπουτόβα εξελέγη με 1.056.582 ψήφους, αποτέλεσμα σίγουρα εντυπωσιακό σε μια χώρα με λίγο πάνω από 4 εκατομμύρια εγγεγραμμένους ψηφοφόρους. Ταυτόχρονα όμως, καθώς οι εκλογές αυτές είχαν τη χαμηλότερη καταγεγραμμένη εκλογική συμμετοχή στη χώρα (42%), η Τσαπουτόβα εξελέγη Πρόεδρος με την πιο αδύναμη ιστορικά δημοκρατική εντολή.
Το σημαντικό σ' αυτό το εκλογικό αποτέλεσμα είναι πως, σε αντίθεση με τις προηγούμενες τέσσερις άμεσες προεδρικές εκλογές, αυτή τη φορά η συμμετοχή ήταν χαμηλότερη στον δεύτερο γύρο (42%) απ' ό,τι στον πρώτο (48%). Σύμφωνα με το έγκυρο σλοβακικό πολιτικό πόρταλ Denik N, η εξήγηση είναι πως πολλοί επέλεξαν να μην υποστηρίξουν κανέναν από τους δύο υποψηφίους και έμειναν στα σπίτια τους.
Αυτό είναι ως ένα βαθμό το αποτέλεσμα μιας εκστρατείας παραπληροφόρησης εναντίον της Τσαπουτόβα, που έλαβε ιδιαίτερα βρώμικα χαρακτηριστικά στον δεύτερο γύρο των εκλογών. Ένας πολύτιμος σύμμαχος σ' αυτή την αρνητική εκστρατεία αποδείχθηκε η σλοβακική καθολική εκκλησία, που παρουσίασε την Τσαπουτόβα ως απειλή στο παραδοσιακό μοντέλο της οικογένειας και των χριστιανικών αξιών, και προειδοποίησε σχετικά όσους σκέφτονταν να την υποστηρίξουν.
Ως γνωστόν, η εκκλησία στη Σλοβακία έχει ισχυρούς δεσμούς με το κυβερνών κόμμα SMER, του οποίου ο υποψήφιος Μάρος Σέφλοβιτς ήταν αντίπαλος της Τσαπουτόβα.
Το ισχυρότερο εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε εναντίον της από τους πολιτικούς της αντιπάλους πάντως ήταν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το αποτέλεσμά τους σ' αυτές τις εκλογές δεν έχει αποτιμηθεί ακόμη. Η Τσαπουτόβα κατηγορήθηκε ότι υποστηρίζεται από τους Εβραίους, τους Ιλουμινάτι και τον Τζωρτζ Σόρος.
Σύμφωνα με κάποιες ομάδες στο Facebook, πρόθεσή της είναι να υποχρεώσει κάθε σλοβακική οικογένεια να αναλάβει τη φροντίδα ενός πρόσφυγα.
Ακόμη, διαδόθηκε η φήμη ότι συμμετέχει ενεργά σε ομοφυλοφιλικά όργια.
Όπως αποδείχθηκε, αυτή η αρνητική εκστρατεία δεν έπεισε τους δυνητικούς της ψηφοφόρους να αλλάξουν γνώμη. Αντιθέτως, έπεισε μόνο τους ήδη πεπεισμένους ότι η Τσαπουτόβα είναι απαράδεκτη υποψήφια, γεγονός που οδήγησε σε ακόμη μεγαλύτερη πόλωση της ήδη διαιρεμένης σλοβακικής κοινωνίας.
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η νεοεκλεγείσα πρόεδρος είναι να κερδίσει τις καρδιές και τη σκέψη όλων όσοι αμφιβάλλουν γι' αυτήν ή ακόμη και τη μισούν.
Από την άλλη πλευρά, εξελέγη από ανθρώπους όλων των περιοχών, των φύλων των ηλικιών και επιπέδων εκπαίδευσης. Είναι εντυπωσιακό πως, ενώ ήταν υποψήφια των φιλελευθέρων, πήρε περισσότερες ψήφους στα χωριά από τον συντηρητικό Σέφλοβιτς.
Αν λάβουμε υπόψη όλα αυτά τα αδιαμφισβήτητα θετικά σημεία, η Τσαπουτόβα όντως μπορεί να έχει την ευκαιρία να γίνει η Πρόεδρος όλων των Σλοβάκων πολιτών.
Μάχη με την αντιπολίτευση
Η εκλογή της πρώτης φιλελεύθερης Προέδρου στη Σλοβακία είναι σίγουρα καλά νέα για τους Σλοβάκους δημοκράτες.
Η νίκη της όμως, μολονότι βελτίωσε τη συνολική εικόνα της χώρας, δεν σηματοδοτεί το τέλος της υποστήριξης των συντηρητικών λαϊκιστών που κυβερνούν τη χώρα εδώ και σχεδόν μία δεκαετία. Ιδιαίτερα μάλιστα καθώς η δημοκρατική αντιπολίτευση αντιμετωπίζει τις εντονότερες από ποτέ εσωτερικές διαμάχες.
Έχει περάσει σχεδόν ένας χρόνος από τη δολοφονία του ερευνητικού δημοσιογράφου Jan Kuciak και της μνηστής του. Πολλοί πίστευαν ότι ακριβώς αυτό το γεγονός θα λειτουργήσει ως μοχλός για την επιστροφή των ηθικών αξιών και της αξιοπρέπειας στη σλοβακική πολιτική.
Η δημοκρατική αντιπολίτευση την οποία υποστήριξαν οι διαδηλώσεις εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων σε ολόκληρη τη χώρα, είχε την ευκαιρία να επιφέρει μια αλλαγή, να ζητήσει νέες εκλογές και να σχηματίσει μια ισχυρή, δημοκρατική φιλοδυτική κυβέρνηση.
Η Τσαπουτόβα είχε την ευφυΐα να αντιληφθεί αυτή τη διάθεση της κοινωνίας και να δρέψει την ευκαιρία, κατακτώντας το αξίωμα του Προέδρου.
Η επιθυμία της αλλαγής διαφαίνεται μεταξύ των Σλοβάκων. Κανένα όμως από τα υφιστάμενα πολιτικά κόμματα δεν φαίνεται να μπορεί να την αξιοποιήσει για να αυξήσει τα εκλογικά του οφέλη.
Ο σημερινός πρόεδρος Αντρέι Κίσκα αποφάσισε να επανέλθει στην “πραγματική” κοινοβουλευτική πολιτική σκηνή, αντί να διεκδικήσει ξανά το αξίωμα του Προέδρου για να βοηθήσει τη χώρα του. Προσπάθησε να ενώσει τα δύο μικρά φιλελεύθερα κόμματα (Progresivne Slovensko και Spolu) και να τεθεί επικεφαλής τους.
Οι διαπραγματεύσεις όμως δεν απέδωσαν και αντί να δημιουργηθεί ένα πανδημοκρατικό φιλελεύθερο κόμμα, ο Κίσκα έχασε την υπομονή του, αποχώρησε από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων και δημιούργησε το δικό του κόμμα, αφήνοντας έτσι τη Σλοβακία με τρία παρόμοια κόμματα να ανταγωνίζονται για την ίδια δεξαμενή φιλελεύθερων και φιλοευρωπαϊστών ψηφοφόρων.
Παρ' όλα αυτά, αν δει κανείς την κατάταση υπό μια ευρύτερη θεώρηση, η Σλοβακία μέχρι πρότινος και για αρκετά χρόνια ήταν μια χώρα χωρίς κανένα φιλελεύθερο, δημοκρατικό, φιλοευρωπαϊκό κόμμα. Το να έχει ξαφνικά τρία τέτοια κόμματα (ακόμη κι αν οι προοπτικές συνεργασίας μεταξύ τους είναι περιορισμένες), εκφράζει σίγουρα την πολιτική ζήτηση για ένα τέτοιο κόμμα μεταξύ των ψηψοφόρων.
Οι περιφερειακές εκλογές του Νοεμβρίου 2018 κατέδειξαν επίσης ότι οι φιλελεύθεροι και οι ανεξάρτητοι υποψήφιοι είχαν εντυπωσιακά καλά αποτελέσματα. Οι επόμενες γενικές εκλογές θα γίνουν το 2021, γεγονός που δίνει στους φιλελεύθερους της χώρας αρκετό χρόνο για να οργανωθούν.
Εξτρεμιστές στο ευρωκοινοβούλιο
Ο αρχηγός του ακροδεξιού κόμματος LSNS, Marian Kotleba, έχει περισσότερους από έναν λόγο να χαίρεται. Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση της Focus Agency τον Φεβρουάριο του 2019, το LSNS είναι το δεύτερο ισχυρότερο κόμμα μετά το κυβερνητικό SMER.
Το ακροδεξιό κόμμα κατάφερε να σπάσει ακόμη ένα ταμπού. Πολιτικοί από παραδοσιακά σλοβακικά κόμματα συμφώνησαν να ακούσουν τις προτάσεις του LSNS για την αναθεώρηση του συντάγματος, κάτι που θα θεωρούταν αδιανόητο στο παρελθόν.
Ο ίδιος ο Kotleba ήταν υποψηφίος για την Προεδρεία - αποτυχημένα όπως μπορεί να υποστηρίξουν κάποιοι. Εκ των υστέρων όμως, η επίδοση του Kotleba ήταν καλύτερη από καλή. Έλαβε 223.000 ψήφους (10,5%), δηλαδή περίπου 20.000 ψήφους περισσότερες απ' όσες έλαβε ολόκληρο το κόμμα του στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2016. Και η συμμετοχή ήταν μικρότερη κατά 500.000 ψήφους. Το αποτέλεσμα αυτό, σε συνδυασμό με τις ψήφους που πήρε ο άλλος ακραίος υποψήφιος, ο Stefan Harabins ανέρχεται σε περισσότερες από 500.000 ψήφους.
Το γεγονός αυτό διαμορφώνει μια ζοφερή εικόνα για το αποτέλεσμα των επικείμενων ευρωεκλογών. Οι ευρωεκλογές παραδοσιακά δεν ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τους Σλοβάκους. Το 2014, η Σλοβακία είχε τη χαμηλότερη συμμετοχή σε ολόκληρη την ΕΕ (13%), δηλαδή περίπου 560.000 ψήφοι σε ολόκληρη τη χώρα, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι με μόλις 34.000 ψήφους ένας υποψήφιος μπορούσε να εκλεγεί ευρωβουλευτής.
Το LSNS δεν έχει ακόμη εκλέξει ευρωβουλευτές. Δεδομένης όμως της ικανότητας του Marian Kotleba να κινητοποιεί τους ψηφοφόρους του, είναι πολύ πιθανόν αυτό να αλλάξει πολύ σύντομα.
--
Η Adela Kleckova είναι συντονίστρια Κεντρικής Ευρώπης και Βαλτικής στο γραφείο του Ιδρύματος Friedrich Naumann για την Ελευθερία στην Πράγα.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 4 Απριλίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
