*Γράφει ο Harrison Griffiths
Ενώ διάφοροι βουλευτές και συγγραφείς προσπαθούν να ξεκινήσουν ένα Εθνικό Συντηρητικό κίνημα στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο συνάδελφός μου Alex Morton, Διευθυντής Στρατηγικής του IEA, έγραψε μια ενδιαφέρουσα φιλελεύθερη απάντηση στην ιδεολογία τους.
Ο Άλεξ διατύπωσε αρκετά σημαντικά σημεία κριτικής στις ιδέες των Εθνικών Συντηρητικών με τα οποίες συμφωνώ, συμπεριλαμβανομένης της περίεργης πίστης τους σε μια μεγαλύτερη κυβέρνηση, της ανοησίας του να δοθεί περισσότερη εξουσία στην προοδευτική κυβερνώσα ελίτ στην οποία ισχυρίζονται ότι αντιτίθενται, και της πραγματικότητας ότι οι Βρετανοί ψηφοφόροι δεν είναι ιδιαίτερα κοινωνικά συντηρητικοί. Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένες πτυχές αυτής της ιδεολογίας που χρήζουν πρόσθετης κριτικής.
Ο Άλεξ έγραψε: «[Οι Εθνικοί Συντηρητικοί] παραμένουν σε γενικές γραμμές υπέρ της οικονομίας της αγοράς, αλλά με σημαντικές επιφυλάξεις». Αυτό σίγουρα ισχύει για ορισμένους που συνδέονται με τον βρετανικό εθνικό συντηρητισμό, όπως ο Jacob Rees-Mogg και ο Lord Frost. Ωστόσο, εάν τα ιδανικά τους καταλήξουν να κυριαρχήσουν στο κίνημα, τότε αυτό δεν θα είναι πραγματικά Εθνικό Συντηρητικό.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, απ’ όπου η ιδεολογία αυτή πηγάζει και αυξάνεται με στόχο να κυριαρχεί στην πολιτική δεξιά, σίγουρα δεν υπάρχει ευρεία υποστήριξη προς τις ελεύθερες αγορές. Σημαντικοί ηγέτες σκέψης, όπως οι γερουσιαστές Josh Hawley από το Μιζούρι και ο J.D. Vance από το Οχάιο, ευνοούν τη βιομηχανική στρατηγική και τον εμπορικό προστατευτισμό ως βασικούς άξονες της ιδεολογίας τους. Επικρίνουν συγκεκριμένα τις ελεύθερες αγορές ότι δήθεν βλάπτουν τους παραδοσιακούς αμερικανικούς οικονομικούς θεσμούς εις βάρος των ομάδων που οι ίδιοι ευνοούν (την εργατική τάξη και τους Αμερικανούς της υπαίθρου).
Εκεί όπου στους Εθνικούς Συντηρητικούς υπάρχει μια κάποια υποστήριξη για ελεύθερες αγορές, αυτή είναι πάντα δευτερεύουσα σε σχέση με τις κοινωνικές τους ανησυχίες. Έχουμε ήδη δει αυτή την τάση στους Βρετανούς Εθνικούς Συντηρητικούς όπως με την Miriam Cates, της οποίας η υποστήριξη για τις αγορές και την ελευθερία του λόγου γρήγορα δίνει τη θέση της στη στήριξη της κρατικής παρέμβασης για την επιδότηση των οικογενειακών μονάδων ή την προστασία των παιδιών από τις «βλάβες» του διαδικτύου.
Ο Άλεξ έγραψε επίσης: «Στην κοινωνική σφαίρα, η ατζέντα του Εθνικού Συντηρητισμού έχει υπερβολικά έντονα θρησκευτικά κίνητρα ώστε να μεταναστεύσει πλήρως στη μορφή που είχε αρχικά σχεδιαστεί».
Ο Εθνικός Συντηρητισμός που προσκολλάται στη Δεξιά στην Αμερική είναι βέβαιο ότι θα είναι πιο θρησκευόμενος λόγω της επιρροής των ευαγγελικών χριστιανών. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να απορρίψουμε τον κοινωνικό συντηρητισμό των Εθνικών Συντηρητικών των ΗΠΑ ως ένα ειδικά αμερικανικό χαρακτηριστικό, το οποίο δεν θα μπορούσε να επιβιώσει στο ταξίδι του από την Αμερική στη Βρετανία.
Ακόμη και στον αμερικανικό συντηρητισμό, η θρησκεία δεν παίζει πλέον τον ρόλο που έπαιζε κάποτε. Η βασική ομάδα στην οποία απευθύνονται οι Εθνικοί Συντηρητικοί είναι οι λευκοί ψηφοφόροι της εργατικής τάξης και, σε μικρότερο βαθμό, οι άνδρες Λατίνοι ψηφοφόροι της εργατικής τάξης. Αυτοί έχουν ενεργοποιηθεί από το αφήγημα ότι τους «αφήνει πίσω» μια χώρα που έχει γίνει πιο προοδευτική κοινωνικά και έχει αγκαλιάσει το ελεύθερο εμπόριο. Αυτοί οι ψηφοφόροι υποστήριξαν σωρηδόν τον Ντόναλντ Τραμπ, ολοκληρώνοντας μια αργή επανευθυγράμμισή τους μακριά από τις δημοκρατικές πολιτικές ρίζες τους. Η θρησκευτική ταυτότητα και η εκκλησιαστική συμμετοχή έχουν μειωθεί σημαντικά σ’ αυτή την ομάδα τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες και είναι πολύ λιγότερο πιθανό από άλλα δημογραφικά μέλη που υποστηρίζουν τον Τραμπ να είναι κατά των αμβλώσεων.
Γιατί λοιπόν οι Αμερικανοί Εθνικοί Συντηρητικοί είναι τόσο θρησκευόμενοι αν η κύρια ομάδα-στόχος τους δεν είναι; Η απάντηση είναι ότι η θρησκεία και οι κοινωνικά συντηρητικές αξίες της λειτουργούν ως σημαίνον μιας ευρύτερης αντίθεσης ενάντια στις κοσμικές, προοδευτικές και κοσμοπολίτικες δυνάμεις που θεωρείται ότι αποσπούν την Αμερική από τις παραδοσιακές της ρίζες. Είναι εύκολο να δούμε πώς οι ιδέες αυτές θα μπορούσαν να εισαχθούν στο Ηνωμένο Βασίλειο για να προσελκύσουν τους δικούς μας λευκούς ψηφοφόρους της εργατικής τάξης ακόμη και χωρίς τη θρησκευτική τους βιτρίνα.
Το άρθρο του Alex εντοπίζει επίσης κοινό έδαφος με τους Εθνικούς Συντηρητικούς στην υποστήριξη του έθνους κράτους, γράφοντας:
«Στον σύγχρονο κόσμο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους φιλελεύθερους που είναι εχθρικοί προς την πολιτική των ταυτοτήτων ως μιας σύγχρονης αντικατάστασης της συλλογικής ταυτότητας που παρέχεται από ένα λειτουργικό εθνικό κράτος. Αυτή η μάχη είναι πιθανώς μια από τις πιο σημαντικές που θα διεξαχθούν την επόμενη περίπου δεκαετία, και μοιάζει σαν μια βασική διάκριση μεταξύ «φιλελεύθερων» (με την αμερικανική έννοια) προοδευτικών και κλασικών φιλελεύθερων».
Στο ζήτημα του φιλελεύθερου εθνικισμού ευρύτερα, όπως υποστηρίζει ο Άλεξ, αυτό μπορεί να είναι ένα ισχυρό ενοποιητικό υποκατάστατο για την τμηματική πολιτική των ταυτοτήτων που ελκύει τις δυτικές κοινωνίες. Ομοίως, κάποιος βαθμός εθνικισμού φαίνεται ελκυστικός σε σύγκριση με την εναλλακτική λύση των παγκόσμιων ή αλλιώς υπερεθνικών θεσμών.
Ο κίνδυνος, ωστόσο, αποκαλύπτεται από τους εθνικούς συντηρητικούς. Αντί το εθνικό κράτος να είναι μια δομή και ένας κοινός θεσμός εντός του οποίου μπορεί να υπάρξει μια φιλελεύθερη κοινωνία, κατανοούν ότι το ίδιο το έθνος μπορεί να γίνει ένα αποτελεσματικό όχημα για τον κεντρικό σχεδιασμό, που ευνοεί τις ομάδες και τις ταυτότητες γύρω από τις οποίες αυτοί θέλουν να σχεδιάσουν την κοινωνία και όχι εκείνες που ευνοούνται από τους αριστερούς-προοδευτικούς.
Η μόνη διαφορά μεταξύ των Εθνικών Συντηρητικών και των αριστερών-προοδευτικών αφορά τις ομάδες τις οποίες πρέπει να ευνοεί η κεντρικά σχεδιασμένη κοινωνία. Ακριβώς όπως οι αριστεροί προοδευτικοί έχουν σχηματίσει ένα κίνημα πολιτικών ταυτότητας και αφηγήσεων θυμάτων γύρω από ιστορικά περιθωριοποιημένες ομάδες, οι προοδευτικοί Εθνικοί Συντηρητικοί επιδιώκουν να κάνουν το ίδιο με ιστορικά προνομιούχες ομάδες των οποίων η σχετική πολιτιστική θέση έχει υποχωρήσει, όπως η λευκή εργατική τάξη και οι πυρηνικές οικογένειες.
Οι Εθνικοί Συντηρητικοί θα συμφωνήσουν με τους φιλελεύθερους ως προς την κριτική της τάσης των προοδευτικών να χαρακτηρίζουν ανακλαστικά τους ιδεολογικούς αντιπάλους τους ρατσιστές ή σεξιστές. Ωστόσο, πολύ συχνά πρόθυμα οι ίδιοι χαρακτηρίζουν τους δικούς τους ιδεολογικούς αντιπάλους ως ταξικιστές επειδή υποστηρίζουν την περισσότερη μετανάστευση ή το ελεύθερο εμπόριο και είναι εξίσου πρόθυμοι να παίξουν το χαρτί του σεξισμού όταν κάποιος μιλάει για τα δικαιώματα των τρανς. Είτε πρόκειται για ανθρώπους της εργατικής τάξης από παλιές βιομηχανικές κοινότητες είτε για ριζοσπαστικές φεμινίστριες που αποκλείουν τους τρανς (TERFs), οι Εθνικοί Συντηρητικοί εξίσου πρόθυμα προσπαθούν να κατευνάσουν την ιδιότητα του θύματος των εσωτερικών τους ομάδων και να τις θωρακίσουν από την αλλαγή όπως και οι αριστεροί ομόλογοί τους.
Πάρτε για παράδειγμα τις προτάσεις να πληρώσει η Βρετανία αποζημιώσεις σε πρώην αποικίες ή σε χώρες που επλήγησαν από το διατλαντικό δουλεμπόριο. Οι Εθνικοί Συντηρητικοί θα συμφωνήσουν με τους περισσότερους φιλελεύθερους ότι είναι βαθιά ανήθικο να αναγκάζονται άτομα που δεν έχουν καμία ευθύνη για τη δουλεία ή τον ιμπεριαλισμό να μεταβιβάσουν χρήματα σε κάποιους που ποτέ δεν υποδουλώθηκαν ή αποικίστηκαν. Τώρα φανταστείτε να εφαρμοστεί η ίδια λογική στην περιφερειακή οικονομική ανισότητα. Πράγματι, το μεγαλύτερο μέρος του Βορρά και των Μίντλαντς έχει χάσει τις βασικές του βιομηχανίες και, μαζί με αυτό, μεγάλο μέρος της πολιτιστικής του θέσης. Θα ήταν, πράγματι, πολύ ανήθικο να αποδοθεί η ευθύνη γι’ αυτό στους Λονδρέζους και τους κατοίκους των νοτιοανατολικών περιοχών που τώρα τροφοδοτούν την οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου, ή στους επιχειρηματίες και τους εργαζόμενους σε ξένες χώρες που κάνουν σήμερα αυτές τις βιομηχανικές εργασίες πιο φθηνά και αποτελεσματικά. Κι όμως, οι Εθνικοί Συντηρητικοί το κάνουν αυτό πολύ συχνά. Αναμένουν ότι η μεταναστευτική και εμπορική πολιτική του Ηνωμένου Βασιλείου θα προωθήσει τεχνητά τους Βρετανούς εργαζόμενους σε βάρος των μεταναστών και των εργαζομένων σε ξένες βιομηχανίες. Περιμένουν από τους πετυχημένους κατοίκους των νοτιοανατολικών περιοχών να θυσιάσουν τον πλούτο που δημιουργούν για να επιδοτήσουν λιγότερο παραγωγικές περιοχές της χώρας αντί να τους επιτρέψουν –και να περιμένουν ότι θα αλλάξουν και θα εξελιχθούν.
Οι Εθνικοί Συντηρητικοί έχουν περισσότερα κοινά με τους αριστερούς προοδευτικούς απ' όσο συνειδητοποιούν. Και οι δύο εκμεταλλεύονται αφηγήσεις θυμάτων που μπορεί να τους οδηγήσουν, εσκεμμένα ή όχι, σε μια εχθρότητα έναντι της δημιουργίας πλούτου, ενώ και οι δύο επικαλούνται ένα φαντασιακό παρελθόν. Μια κατ' αρχήν διαφορά μεταξύ τους αφορά τους σκοπούς τους και τις ομάδες που επέλεξαν να υποστηρίξουν. Ως φιλελεύθεροι, εμείς υποστηρίζουμε την ανάπτυξη, τη λογική και την αφετηρία από την πραγματικότητα.
Εάν ο Εθνικός Συντηρητισμός εδραιωθεί, κινδυνεύει να το πετύχει αυτό ως μια αντιδραστική, κοινωνικά συντηρητική εικόνα του προοδευτικού αυταρχισμού. Οι ιδέες τους έρχονται σε σύγκρουση με τις ελεύθερες αγορές και το ελεύθερο εμπόριο και με ιδανικά όπως η ισότητα υπό το νόμο και το πρωτείο του ατόμου.
* Ο Harrison Griffiths είναι στέλεχος επικοινωνίας του Institute of Economic Affairs.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 17 Απριλίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
