Της Catherine Alles
Μόλις χθες, παρατήρησα στο Facebook ότι μία φίλη μου συγκέντρωνε με αφορμή τα γενέθλιά της χρήματα για κάποιο φιλανθρωπικό σκοπό. Καθώς αναλογιζόμουν αν θα πρέπει να συνεισφέρω ή όχι, κάποιες σκέψεις πέρασαν από το μυαλό μου. Πρώτον, υποστηρίζω ή όχι το έργο που επιτελεί αυτή η οργάνωση; Και δεύτερον, έχω εμπιστοσύνη ότι τα χρήματά μου θα φτάσουν στα σωστά χέρια και θα παραγάγουν αποτέλεσμα; Ο μεγαλύτερος φόβος άλλωστε ενός δωρητή είναι ότι θα χρήματά του θα χαθούν, θα κλαπούν ή θα σπαταληθούν.
Όταν ξεσπά μια κρίση, γενναιόδωροι φιλάνθρωποι καθώς και καθημερινοί πολίτες σε ολόκληρο τον κόσμο σπεύδουν να ανταποκριθούν. Δυστυχώς η απληστία, η ανεντιμότητα και η ανικανότητα υπονομεύουν μερικές φορές τις καλοπροαίρετες προσπάθειες να βοηθήσουμε τους συνανθρώπους μας.
Πώς η διαφθορά τροφοδοτεί τις ασθένειες
Όταν ξέσπασε ο ιός Έμπολα στη Δυτική Αττική το 2014, ολόκληρος ο κόσμος συνταράχθηκε από τις καταστροφικές επιπτώσεις της επιδημίας. Τα επόμενα λίγα χρόνια, πάνω από 10.000 άνθρωποι πέθαναν από τον ιό, και άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο θρηνούσαν. Σύμφωνα με το BBC, ο Ερυθρός Σταυρός συγκέντρωσε πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια σε δωρεές για την καταπολέμηση της ασθένειας. Από αυτά τα 100 εκατομμύρια τα 5, ή αλλιώς το 5%, εκλάπησαν. Η Διεθνής Διαφάνεια διαπίστωσε ότι σχεδόν οι μισοί ασθενείς με Έμπολα στη Σιέρρα Λεόνε και τη Λιβερία έπρεπε να δωροδοκήσουν κάποιον για να λάβουν ιατρική βοήθεια.
Οι Λιβεριανοί εμπιστεύονται τόσο λίγο την κυβέρνησή τους που, όταν ο Έμπολα εξαπλώθηκε στη Λιβερία, πολλοί πολίτες αντιμετώπισαν την είδηση αυτή με δυσπιστία. Κάποιοι πίστεψαν ότι η κυβέρνηση είχε επινοήσει την επιδημία και τη χρησιμοποιούσε για να ζητά δωρέες τις οποίες στη συνέχεια μπορούσε να κλέψει. Αυτή η πεποίθηση είχε ως επίπτωση πολλοί Λιβεριανοί να αγνοήσουν τις προειδοποιήσεις του Υπουργείου Υγείας. Η Satta Watson, μια Λιβεριανή που επέζησε της επιδημίας, περιέγραψε την αντίδρασή της ως εξής:
“Άκουγα ανθρώπους να μου λένε πως αυτό που συμβαίνει δεν είναι ο Εμπόλα, πως οτιδήποτε ήταν αυτό, είχε δημιουργηθεί στα εργαστήρια για να σκοτώσει Λιβεριανούς, πως ήταν ένας τρόπος ώστε η κυβέρνηση να πάρει χρήματα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για να τα βάλει μετά στην τσέπη της”.
Οι ασθενείς λοιπόν αγνοούσαν τα συμπτώματά τους και αρνούνταν να αναζητήσουν ιατρική βοήθεια και θεραπεία.
Η συστηματική διαφθορά προκάλεσε την έλλειψη εμπιστοσύνης στη Λιβεριανή κυβέρνηση. Αυτή η δυσπιστία έκανε τους ασθενείς να μην πάρουν στα σοβαρά την υγεία τους, γεγονός που επιδείνωσε την κρίση. Η διαφθορά όχι μόνο εμποδίζει τις δωρεές από το να φτάσουν στους ασθενείς, αλλά και τους ασθενείς από το να ζητήσουν βοήθεια.
Ένας παράγοντας κινδύνου για τη δημόσια υγεία
Ίσως η μεγαλύτερη λογοδοσία να είναι πιο αποτελεσματική από τα περισσότερα χρήματα. Όπως εξηγεί το Foreign Policy:
“Υπάρχει μία σαφής σύνδεση ανάμεσα σ' αυτή την αποτυχία διακυβέρνησης και την τρέχουσα κρίση δημόσιας υγείας. Σε περιοχές όπου οι κυβερνήσεις σπανίως είναι διατεθειμένες ή μπορούν να ενεργήσουν προς το συμφέρον των πολιτών τους, μπορούμε να αρχίσουμε να κατανοούμε το γιατί η ασθένεια συνεχίζει να εξαπλώνεται. Οι υπηρεσίες υγείας, που μόλις και μετά βίας υπάρχουν σε πολλές περιοχές, περιφρονούνται καθώς οι ανθυγιεινές συνθήκες μετατρέπουν τα νοσοκομεία και τα κέντρα υγείας σε σημεία εξάπλωσης του ιού. Μεγάλο μέρος του νοσοκομειακού προσωπικού -άνθρωποι που ήδη υποαμείβονται και αντιμετωπίζουν υλικές ελλείψεις - έχουν οι ίδιοι πέσει θύματα. Οι φοβισμένοι ντόπιοι αγνοούν και μερικές φορές εκδιώχνουν τους ξένους εργαζόμενους υγείας που στέλνονται για να βοηθήσουν ”.
Μολονότι η κυβέρνηση και το πεδίο της ιατρικής μπορεί να φαίνονται άσχετα μεταξύ τους, η επιδημία του Έμπολα αποκάλυψε τον βαθμό της διασύνδεσής τους και το πόσο μεγάλο αποτέλεσμα μπορεί να έχει η διαφθορά και η έλλειψη εμπιστοσύνης στην ιατρική φροντίδα.
Τι διδάγματα μπορούμε να εξαγάγουμε από τη μάχη εναντίον του Έμπολα; Η καθηγήτρια Taryn Vian κατέληξε στο παρακάτω συμπέρασμα:
“Αν υπάρχει κάποιο μήνυμα για τη διαφθορά που μπορούμε να εξαγάγουμε από την επιδημία του Έμπολα, αυτό είναι το εξής: Η διαφθορά είναι ένας παράγοντας κινδύνου για τη δημόσια υγεία. Οι πρακτικές διαφθοράς στον τομέα της υγείας μειώνουν τους πόρους που έχουμε για να ανταποκριθούμε σε επιδημίες όπως αυτή του Έμπολα. Ακόμη, αποδυναμώνει την εμπιστοσύνη του κοινού στα κρατικά συστήματα υγείας, μια εμπιστοσύνη στην οποία χρειάζεται να βασιστούμε σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης. Οι στρατηγικές αντιμετώπισης της διαφθοράς μπορούν να ενισχύσουν τα συστήματα δημόσιας υγείας και τα δίκτυα ανταπόκρισης ώστε να είναι εκεί όταν τα χρειαζόμαστε”.
Σε ό,τι αφορά τη διαφθορά, μου ραγίζει την καρδιά όταν μαθαίνω ότι κυβερνήσεις λειτουργούν αρπακτικά και εκμεταλλεύονται τους ίδιους τους ανθρώπους τους. Αυτό συμβαίνει κυρίως στο πεδίο της δημόσιας υγείας, εκεί όπου διακυβεύονται ανθρώπινες ζωές. Πόσοι θάνατοι θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί με τα 5 εκατομμύρια δολάρια βοήθειας που εκλάπησαν από τον Ερυθρό Σταυρό;
Η διαφθορά και η απάτη συμβαίνουν μερικές φορές και σε μικρότερες εκστρατείες συγκέντρωσης πόρων. Όπως αναφέρει το New Jersey Advance, ένα ζευγάρι από το νότιο Νιου Τζέρσι κατηγορήθηκε για απάτη καθώς συγκέντρωσε πάνω από 400.000 δολάρια για έναν άστεγο βετεράνο, τα οποία δεν του έδωσε ποτέ. Άλλα σκάνδαλα στην πλατφόρμα GoFundMe αφορούν μητέρες που δήλωσαν ψευδώς ότι το παιδί τους έχει καρκίνο και άτομα που δήλωσαν ψευδώς ότι έχουν εγκεφαλικές νόσους. Κάποιος μάλιστα βιαιοπράγησε στο κουτάβι του για να συγκεντρώσει 14.000 δολάρια για επείγον χειρουργείο. Οι απάτες δεν είναι κάτι το καινούργιο, αλλά το διαδίκτυο δημιούργησε ακόμη περισσότερες ευκαιρίες για διαφθορά.
Όταν δωρίζουμε χρήματα, είναι σημαντικό να επιβεβαιώνουμε ότι αυτά θα πάνε στο σωστό μέρος και θα δαπανηθούν αποτελεσματικά. Άλλωστε, οι δωρεές δεν έχουν αξία αν το σύστημα απόδοσής τους είναι διεφθαρμένο.
--
Η Catherine Alles είναι εκπαιδευόμενη συντάκτρια στο Foundation for Economic Education.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 26 Μαΐου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
