Της Annabel Mempel
Πόσο ελεύθερη νομίζετε πως είναι η χώρα σας; Θα πιστεύατε ότι η Εσθονία βρίσκεται σε υψηλότερη θέση από τις Ηνωμένες Πολιτείες; Επτά ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται στις δέκα καλύτερες στην πρόσφατη έκδοση του Δείκτη Ανθρώπινης Ελευθερίας (Human Freedom Index) του Cato Institute, αλλά η Πολωνία, η Ελλάδα και η Μολδαβία έχουν σημειώσει δραματική πτώση μέσα σε μόλις έναν χρόνο. Στην υψηλότερη θέση, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά μεταξύ όλων των 159 χωρών που αναλύονται, βρίσκεται η Ελβετία. Η Ουκρανία έχει τη χειρότερη επίδοση στην Ευρώπη, κυρίως εξαιτίας του πληθωρισμού και των νομισματικών ρυθμίσεων.
Ο Δείκτης Ανθρώπινης Ελευθερίας του Cato Institute (HFI) μετρά την ελευθερία στον κόσμο χρησιμοποιώντας 79 διαφορετικά πεδία που μας επιτρέπουν να δημιουργήσουμε μια κατάταξη μεταξύ 159 χωρών. Στην έκδοση για το 2017, η Ελβετία βρίσκεται στην ψηλότερη θέση με επίδοση 8,89 με άριστα το 10, ενώ η Συρία στη χαμηλότερη με συνολική επίδοση 4,04.
Ανθρώπινη Ελευθερία στην Ευρώπη. 1= Λιγότερο ελεύθερη χώρα 10=Περισσότερο ελεύθερη χώρα
Τα διαφορετικά πεδία του HFI ταξινομούνται στις κατηγορίες της Προσωπικής Ελευθερίας και της Οικονομικής Ελευθερίας.
Για την Προσωπική Ελευθερία, το HFI εξετάζει πρώτα τη Νομοκρατία (Rule of Law), που αφορά την ορθότητα και την αποτελεσματικότητα της διαδικαστικής, αστικής και ποινικής δικαιοσύνης. Τον τελευταίο χρόνο, υπήρξαν διάφορες ενδιαφέρουσες αλλαγές στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Το Βέλγιο βελτίωσε την επίδοσή του κατά 0,6 βαθμούς, βελτίωση που μπορεί να συνδέεται με τις αλλαγές στον αστικό διαδικαστικό νόμο του Οκτωβρίου του 2015. Η Πολωνία ωστόσο είδε την επίδοσή της να μειώνεται κατά 0,3 εξαιτίας κυρίως των εκτεταμένων αλλαγών στην διαδικαστική δικαιοσύνη, όπου σημείωσε μια πτώση της τάξης του 0,7.
Η Ασφάλεια (Security and Safety) εξετάζει τις δολοφονίες, τις συμπλοκές (συμπεριλαμβανομένης της τρομοκρατίας) και την ασφάλεια των γυναικών. Σ' αυτή την κατηγορία, η επίδοση της Ουκρανίας για τις απαγωγές και τις συμπλοκές επιδεινώθηκε δραματικά κατά 1,2 βαθμούς.
Ως προς τη Μετακίνηση οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων η Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Λιθουανία έχουν τον υψηλότερο βαθμό, 10. Αυτό σημαίνει ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες διασφαλίζουν την Εσωτερική Μετακίνηση, τη Μετακίνηση στο Εξωτερικό και τη Μετακίνηση των γυναικών. Η τελευταία αυτή κατηγορία αφορά τη δυνατότητα των γυναικών να μετακινούνται έξω από την οικεία τους με ασφάλεια και χωρίς περιορισμούς.
Η Θρησκευτική Ελευθερία αφορά την ελευθερία των θρησκευτικών οργανώσεων, την προστασία τους έναντι ενοχλήσεων και την απουσία νομικών περιορισμών. Η Σουηδία βελτίωσε την επίδοσή της κατά 1,1, όμως η επίδοση της Ισπανίας χειροτέρευσε κατά το ίδιο ποσό, πιθανότητα λόγω ενός νέου νόμου που ψηφίστηκε το 2015 και περιορίζει τη δημόσια διαμαρτυρία. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η επίδοση της Ρωσίας σε ότι αφορά τις ενοχλήσεις και την εχθρότητα μειώθηκε κατά 2,9 μονάδες, πιθανότατα λόγω των γεγονότων του 2015 όταν το κράτος κατάσχεσε Βίβλους των Μαρτύρων του Ιεχωβά, χαρακτήρισε εξτρεμιστική την ιστοσελίδα τους και κατέστησε τη διανομή τέτοιου υλικού ποινικό αδίκημα.
Η επόμενη κατηγορία αφορά την πρόσβαση στο Συνεταιρίζεσθαι, τις Συγκεντρώσεις και την Κοινωνία των Πολιτών. Η Ρωσία βελτίωσε τις σχετικές τις ρυθμίσεις, ιδίως ως προς τις διαδηλώσεις κατά 2,5 μονάδες.
Η Έκφραση και η Πληροφόρηση εξετάζει την ελευθερία του τύπου καθώς και την επιρροή του κράτους στο περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης και τους περιορισμούς στην πρόσβαση στην πληροφόρηση. Η Ρουμανία σημειώνει χαμηλότερη επίδοση στην πρόσβαση σε πληροφόρηση από το εξωτερικό κατά 2,5 μονάδες παρά το γεγονός ότι έχει επιδόσεις 10 σε σχεδόν όλες τις υπόλοιπες υποκατηγορίες. Λόγω των οικονομικών συνθηκών της συγκυρίας εκείνης, πολλές ξένες εταιρίες μέσω ενημέρωσης πούλησαν τις μετοχές και τα περιουσιακά τους στοιχεία κυρίως σε Ρουμάνους πολίτες που τα χρησιμοποίησαν για να προωθήσουν τις δικές τους ατζέντες ως προς την εγχώρια πολιτική, καθιστώντας την πρόσβαση σε πληροφόρηση από το εξωτερικό λιγότερο διαθέσιμη.
Η Ταυτότητα και οι Σχέσεις εξετάζουν το νομικό φύλο, τα γονεϊκά δικαιώματα, τις σχέσεις ίδιου φύλου και το διαζύγιο. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες σημείωσαν πτώση σ' αυτή την κατηγορία μολονότι στο παρελθόν είχαν αρκετά καλές επιδόσεις. Αυτό οφείλεται κυρίως στην εισαγωγή της κατηγορίας του νομικού φύλου, της ελευθερίας να αλλάξει κανείς φύλο και σεξουαλική ταυτότητα. Η Ιταλία για παράδειγμα σημείωσε πτώση σ' αυτή την κατηγορία συνολικά κατά 0,7 μονάδες.
Προσωπική ελευθερία στην Ευρώπη, 1= Λιγότερο ελεύθερη χώρα 10=Περισσότερο ελεύθερη χώρα
Αν η Οικονομική Ελευθερία προσμετριόταν χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η Προσωπική Ελευθερία, τότε το Χονγκ Κονγκ θα είχε την καλύτερη συνολική επίδοση, και θα ακολουθούσαν η Σιγκαπούρη και η Νέα Ζηλανδία. Οι σχετικές κατηγορίες περιλαμβάνουν το Μέγεθος του Κράτους που υπολογίζει την κρατική κατανάλωση, τις επιδοτήσεις, τις δημόσιες επενδύσεις και τους φορολογικούς συντελεστές. Πρόκειται για την σημαντικότερη κατηγορία όπου οι ευρωπαϊκές χώρες σημειώνουν τις χειρότερες επιδόσεις. Η Γαλλία βαθμολογείται εδώ μόλις με 4,2 και η Ελλάδα μόλις με 3,4 με άριστα το 10.
Το πεδίο Νομικό Σύστημα και Ιδιοκτησιακά Δικαιώματα εξετάζει τα δικαστήρια, την προστασία των οικονομικών δικαιωμάτων, την παρέμβαση του στρατού και την αξιοπιστία της αστυνομίας, μεταξύ άλλων δεικτών. Χώρες όπως το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία και η Νορβηγία σημειώνουν υψηλές επιδόσεις σε αντίθεση με τη Βουλγαρία και την Κροατία.
Το Υγιές Νόμισμα εξετάζει τη χρηματική επέκταση, τον πληθωρισμό και την ελευθερία να διαθέτει κανείς τραπεζικό λογαριασμό σε ξένο νόμισμα. Η Κύπρος και η Τσεχία βαθμολογούνται σχεδόν με καθαρό 10. Σε γενικές γραμμές, οι ευρωπαϊκές χώρες βαθμολογούνται κυρίως με πάνω από 8, με την εξαίρεση της Ισλανδίας που έχει επίδοση 7,2 και της Ουκρανίας με 3,3. Η Ισλανδία εφάρμοσε μια νομισματική μεταρρύθμιση το 2015 που εισήγαγε μια πρόταση Νομισματικής Κυριαρχίας, που περιορίζει τις εμπορικές τράπεζες από το δημιουργούν χρήμα και δίνει μεγαλύτερο έλεγχο στην κεντρική τράπεζα. Ακόμη, οι κεφαλαιακοί έλεγχοι στη χώρα περιόρισαν τους κατόχους ξένων λογαριασμών γεγονός για να προστατευθεί προσωρινά το εθνικό νόμισμα.
Η Ελευθερία Διεξαγωγής Διεθνούς Εμπορίου εξετάζει τους δασμούς, τα εμπόδια στο εμπόριο και τους ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων και ανθρώπων. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν αρκετά καλές επιδόσεις, για παράδειγμα η Ιρλανδία με 8,8. Τέλος, οι Ρυθμίσεις αναλύουν τις πιστωτικές αγορές, τις αγορές εργασίας και τις ρυθμίσεις στην επιχειρηματικότητα. Η Ρωσία έχει τη χειρότερη επίδοση από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες με 6,5.
1= Λιγότερο ελεύθερη χώρα 10=Περισσότερο ελεύθερη χώρα
Η γενική εικόνα δείχνει πως οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είναι λιγότερο ελεύθερες από τις χώρες της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης. Παρ' όλα αυτά, οι επιδόσεις των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης βελτιώθηκαν. Είναι σαφές ότι η Ευρώπη δεν έχει ιδιαίτερα καλές επιδόσεις ως προς την Οικονομική Ελευθερία σε σύγκριση με άλλες χώρες. Αυτό οφείλεται κυρίως στην υψηλή φορολόγηση, και στις βαρύτερες ρυθμίσεις που αφορούν τους δασμούς και τις χρηματοπιστωτικές αγορές που ισχύουν στην Ευρώπη σε σύγκριση με άλλες χώρες στον κόσμο. Η Ευρώπη όμως έχει υψηλές επιδόσεις σε ό,τι αφορά την Προσωπική Ελευθερία και φαίνεται να βελτιώνεται κάθε χρόνο καθώς οι ρυθμίσεις που αφορούν τη θρησκεία και τις προσωπικές σχέσεις απαλείφονται.
Μπορείτε να εξετάσετε τον Δείκτη Ανθρώπινης Ελευθερίας εδώ.
--
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 13 Φεβρουαρίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Epicenter Network και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
