Γράφει ο James Pethokoukis
Καθώς οδεύαμε προς την πανδημία του κορονοϊού αναπτύχθηκε μια έντονη συζήτηση για τον αυτοματισμό και το “μέλλον της εργασίας”. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι τα ποσοστά ανεργίας βρίσκονταν σε χαμηλό πεντηκονταετίας και οι μισθοί αυξάνονταν γρηγορότερα για τους Αμερικανούς με χαμηλότερα εισοδήματα. Δεδομένης όμως της πληθώρας των ειδήσεων για τις μεγάλες προόδους στο πεδίο της τεχνητης νοημοσύνης, της μάθησης των μηχανών και της ρομποτικής, οι ανησυχίες για τον αυτοματισμό δεν προκάλεσαν ιδιαίτερη έκπληξη. Μία έρευνα γνώμης του Pew Research από το 2018 βρήκε ότι το 82% των ενηλίκων στην ΗΠΑ υποστηρίζει ότι “μέχρι το 2050, τα ρομπότ και οι υπολογιστές σίγουρα ή πιθανότατα θα κάνουν το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς που κάνουν σήμερα οι άνθρωποι”. (Ενδιαφέρον έχει πως μόλις το 37% των απασχολούμενων ενηλίκων δήλωσε ότι τα ρομπότ ή οι υπολογιστές θα κάνουν και το είδος της δουλειάς που κάνουν σήμερα οι ίδιοι μέχρι το έτος εκείνο).
Σήμερα, καθώς η πανδημία επιμένει, αυτές οι ανησυχίες επανέρχονται, όπως καταδεικνύει αυτό το ρεπορτάζ στους New York Times από το καλοκαίρι με τίτλο “Το πανδημικό κύμα του αυτοματισμού μπορεί να σηματοδοτεί κακές εξελίξεις για τους εργαζομένους” (Pandemic Wave of Automation May Be Bad News for Workers). Παραθέτω από το κείμενο:
“Μια αύξηση του αυτοματισμού, ιδίως στους κλάδους των υπηρεσιών μπορεί να αποδειχθεί μια οικονομική παρακαταθήκη της πανδημίας. Διάφορες επιχειρήσεις, από εργοστάσια μέχρι ταχυφαγεία και ξενοδοχεία, στράφηκαν πέρσι στην τεχνολογία για να συνεχίσουν τη λειτουργία τους εν μέσω κανονισμών για κοινωνική απόσταση και φόβους μόλυνσης. Σήμερα η πανδημία υποχωρεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά η δυσκολία πρόσληψης εργαζομένων - τουλάχιστον με τους μισθούς που οι εργοδότες είναι συνηθισμένοι να καταβάλλουν - δίνει μια νέα δυναμική στον αυτοματισμό”.
Και για να πούμε την αλήθεια, κάτι όντως συμβαίνει εδώ. Όπως παρατηρεί η Goldman Sachs σε μια πρόσφατη έκθεση (η έμφαση δική μου):
Η μεγάλη κλίμακα των αλλαγών που προκάλεσε η πανδημία στο εργατικό δυναμικό και τα εταιρικά επιχειρηματικά μοντέλα καταδεικνύει επίσης μια μεγάλη και επίμονη επίδραση στην παραγωγικότητα. Αυτές οι αλλαγές περιλαμβάνουν 600 εκατομμύρια λιγότερες ώρες συγκοινωνίας κάθε μήνα, καθώς και πιθανότατα 1,4 εκατομμύρια λιγότερους ταμίες, πωλητές και προσωπικό καθαριότητας των γραφείων… Για παράδειγμα, η σύνθεση της απασχόλησης στη λιανική έχει εξελιχθεί προς αυτή την κατεύθυνση, με πέντε λιγότερους ταμίες και πωλητές ανά 100 εργαζομένους στον κλάδο. Ο κλάδος του ελεύθερου χρόνου έχει κινηθεί σε παρόμοια κατεύθυνση, αντανακλώντας εν μέρει την άνοδο των παραγγελιών από το κινητό, των check in και check out από το διαδίκτυο, και των υπηρεσιών καθαριότητας κατά παραγγελία. Αυτές οι αλλαγές στα επιχειρηματικά μοντέλα έχουν επιβιώσει - ή στην περίπτωση του κλάδου του ελεύθερου χρόνου συνέβησαν μετά - τα απαγορευτικά της άνοιξης του 2020, και δεν ανεστράφησαν το 2021 παρά την έντονη ανάκαμψη στην κίνηση της λιανικής και στην κατανάλωση εστίασης, ξενοδοχειακών υπηρεσιών και υπηρεσιών αναψυχής.
Είμαστε όμως άραγε ενώπιον μιας ευρείας τεχνολογικής ανεργίας, ιδίως καθώς η τεχνητή νοημοσύνη και τα ρομποτ συνεχίζουν να βελτιώνονται; Τρεις σκέψεις ή παρατηρήσεις:
Πρώτον, η Goldman Sachs υποθέτει ότι πολλοί από αυτούς τους λιγότερους ταμίες, τους διά ζώσης πωλητές και το προσωπικό καθαριότητας γραφείων και οι ώρες τους “θα κατανεμηθούν σε πιο παραγωγικές χρήσεις - ιδίως σε μια εποχή ελλείψεων προσωπικού και σχεδόν ρεκόρ επιπέδων κενών θέσεων εργασίας”.
Δεύτερον, πάντα αξίζει να επισημαίνουμε ότι η ιστορία των αγορών εργασίας υποδεικνύει ότι αυτές οι αγορές εντέλει προσαρμόζονται στις αλλαγές της τεχνολογίας. Όπως μου είπε πρόσφατα ο οικονομολόγος του ΑΕΙ Michael Strain: “Δεν πιστεύω ότι αυτές οι εξελίξεις θα έχουν κάποια μόνιμη επίπτωση στην ανεργία, αλλά ανησυχώ για το αποτέλεσμα που θα έχουν στη συμμετοχή στο εργασιακό δυναμικό. Αυτές οι εξελίξεις έρχονται ανεξάρτητα από το αν τις θέλουμε ή όχι - και εγώ τις θέλω - και συνεπώς το καθήκον της δημόσιας πολιτικής είναι να διασφαλίσει ότι οι άνθρωποι θα έχουν τις δεξιότητες που χρειάζονται για να ανταγωνιστούν στην αγορά εργασίας του μέλλοντος”.
Τρίτον, ένα ενδιαφέρον πόρισμα μια πρόσφατης έρευνας θα πρέπει επίσης να κατευνάσει κάπως τις ανησυχίες μας. Παραθέτω από το άρθρο “Τα αποτελέσματα του αυτοματισμού στη ζήτηση εργασίας: Μια επισκόπηση της πρόσφατης βιβλιογραφίας” (The Effects of Automation on Labor Demand: A Survey of the Recent Literature) των Philippe Aghion, Celine Antonin, Simon Bunel, and Xavier Jaravel (η έμφαση δική μου):
Στο άρθρο αυτό επιχειρούμε μια επισκόπηση της πρόσφατης βιβλιογραφίας και εξετάζουμε δύο συγκρουόμενες απόψεις ως προς τις επιπτώσεις του αυτοματισμού στην ζήτηση εργασίας. Μια πρώτη θεώρηση προβλέπει ότι οι εταιρίες που προχωρούν σε αυτοματισμό μειώνουν την απασχόληση, ακόμη κι αν αυτό εντέλει έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία θέσεων εργασίας που αξιοποιούν το χαμηλότερο σημείο ισορροπίας των μισθών που προκαλεί η καταστροφή των θέσεων εργασίας. Μια δεύτερη προσέγγιση δίνει έμφαση στο μέγεθος της αγοράς και στην κλοπή μεριδίου της αγοράς από τον αυτοματισμό. Οι αυτοματοποιημένες εταιρίες γίνονται παραγωγικότητες, γεγονός που τους επιτρέπει να χαμηλώσουν τις προσαρμοσμένες ως προς την ποιότητα τιμές τους, και συνεπώς να αυξήσουν τη ζήτηση για τα προϊόντα τους. Η επακόλουθη αύξηση κλίμακας προκαλεί μεγαλύτερη απασχόληση στις αυτοματοποιημένες εταιρίες, πιθανόν εις βάρος των ανταγωνιστών τους μέσω της κλοπής μεριδίου της αγοράς. Αντλώντας από την εμπειρική μας εργασία σε δεδομένα επιπέδου εταιριών στη Γαλλία, και από μια ολοένα και εμπλουτιζόμενη βιβλιογραφία που καλύπτει διάφορες χώρες, παρέχουμε εμπειρική υποστήριξη σ’ αυτή τη δεύτερη άποψη: ο αυτοματισμός έχει ένα θετικό αποτέλεσμα στη ζήτηση εργασίας στο επίπεδο της εταιρίας, το οποίο παραμένει θετικό στο επίπεδο των κλάδων καθώς δεν ισοσκελίζεται πλήρως από το αποτέλεσμα της κλοπής μεριδίου της αγοράς”.
Βεβαίως, αυτή τη φορά τα πράγματα μπορεί να εξελιχθούν διαφορετικά. Μπορεί οι μηχανές να μας κλέψουν όλες τις δουλειές. Αλλά μπορεί κανείς να υποστηρίξει με επιχειρήματα ότι τα πράγματα δεν θα εξελιχθούν διαφορετικά και πως η κλοπή αυτή δεν θα συμβεί.
* Ο James Pethokoukis είναι αρθρογράφος και μπλόγκερ στο American Enterprise Institute (ΑΕΙ).
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 3 Φεβρουαρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
