Του Corey Iacono*
Το “μοιραίο” λάθος του νεοφιλελευθερισμού, που καταδεικνύει μια προτίμηση υπέρ των αγορών έναντι του κράτους, των οικονομικών κινήτρων έναντι των πολιτισμικών κανόνων συμπεριφοράς, και της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας έναντι της συλλογικής δράσης, είναι απλώς ότι πρόκειται για “λανθασμένα οικονομικά” σύμφωνα με άρθρο του Guardian που συνέγραψε ο οικονομολόγος του Harvard, Dani Rodrik.
Κριτική του “νεοφιλελευθερισμού”
Στο μεγαλύτερο μέρος του, το άρθρο του Rodrik είναι καλογραμμένο. Η βασική του κριτική έναντι του “νεοφιλελευθερισμού” είναι ότι “οι θεραπείες που συνήθως προτείνει - πάντα περισσότερες αγορές, πάντα λιγότερο κράτος - είναι στην πραγματικότητα μια διαστροφή των οικονομικών του κυρίου ρεύματος. Οι καλοί οικονομολόγοι γνωρίζουν ότι η σωστή απάντηση σε κάθε ερώτηση οικονομικής φύσης είναι: εξαρτάται”.
Έχει δίκιο. Η μονοδιάστατη συνταγή “περισσότερες αγορές, λιγότερο κράτος” σε ό,τι αφορά την οικονομική πολιτική μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να είναι υπεραπλουστευτική και να μην παράγει τα καλύτερα αποτελέσματα σε όλα τα κοινωνικοοικονομικά πλαίσια, αλλά αυτό θα μπορούσε να ειπωθεί για την οποιαδήποτε οικονομική φιλοσοφία και δεν είναι κάτι το απίστευτα καινοτόμο ως επιχείρημα.
Αξίζει όμως να σημειωθεί πως ένας από τους λόγους που πολλοί “νεοφιλελεύθεροι” ζητούν λιγότερη κρατική παρέμβαση στο κράτος είναι ακριβώς γιατί δεν εμπιστεύονται μια συγκεντρωτική κρατική αρχή ότι θα έχει την απαιτούμενη γνώση ως προς το πότε πρέπει να παρεμβαίνει, και σε ποιο βαθμό, στις διαδράσεις μεταξύ εκατομμυρίων ή ακόμη και δισεκατομμυρίων καταναλωτών και παραγωγών.
Κατά τα λοιπά, το άρθρο δημιουργεί στον αναγνώστη την εντύπωση ότι ο Rodrik δεν αντιμετωπίζει απολύτως δίκαια τον “νεοφιλελευθερισμό” ως οικονομική φιλοσοφία. Πρώτα απ' όλα, παρά το ότι ο ίδιος επικρίνει τους νεοφιλελεύθερους που δήθεν κάνουν υπεργενικεύσεις στις οικονομικές τους προτάσεις, ο ίδιος υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός “δεν καταλαβαίνει καν την οικονομική επιστήμη… είναι λανθασμένα οικονομικά”.
Ακόμη, ο Rodrik φαίνεται να προσπαθεί να υποβαθμίσει το ρόλο των νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων στην επιτυχία χωρών όπως η Κίνα, ενώ ρίχνει το φταίξιμο για την κρίση ή τη στασιμότητα στη Χιλή και το Μεξικό εξ ολοκλήρου στον νεοφιλελευθερισμό. Όπως παρατήρησε ο Noah Smith στο Bloomberg, “ο Rodrik σε μεγάλο βαθμό έχει δύο μέτρα και δύο σταθμά”.
Τι δείχνουν οι έρευνες;
Αξίζει να τονιστεί πως ο Rodrik παραγνωρίζει τον μεγάλο αριθμό εμπειρικών μελετών που έχουν εξετάσει τον τρόπο με τον οποίο οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις (δηλαδή οι μεταρρυθμίσεις υπέρ της ελευθερίας της αγοράς) επηρεάζουν την οικονομική ανάπτυξη.
Για παράδειγμα, οι Wacziarg και Welch (2008), χρησιμοποιώντας ποσοτική ανάλυση και εξετάζοντας λεπτομερώς επιμέρους παραδείγματα οικονομικής φιλελευθεροποίησης σε διάφορες χώρες, κατέληξαν ότι οι χώρες που φιλελευθεροποιήθηκαν “γνώρισαν κατά μέσο όρο 1.5% μεγαλύτερο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης απ' ό,τι πριν την φιλελευθεροποίησή τους”.
Οι Estevadeordal και Taylor (2008) βρήκαν ότι κατά μέσο όρο, οι χώρες που εφαρμόζουν μεταρρυθμίσεις υπέρ της ελευθερίας του εμπορίου βλέπουν σημαντική επιτάχυνση στην οικονομική τους ανάπτυξη σε σχέση με τις χώρες της ομάδας ελέγχου, στο βαθμό που το κατά κεφαλή εισόδημα των φιλελεύθερων είναι 25% υψηλότερο ύστερα από 25 χρόνια.
Τέλος οι Billmeier και Nannicini (2013) συγκρίνουν την τροχιά της οικονομικής ανάπτυξης χωρών μετά την εφαρμογή πολιτικών φιλελευθεροποίησης με την αντίστοιχη παρόμοιων χωρών που δεν εφάρμοσαν τέτοιες πολιτικές και συμπεραίνουν ότι η οικονομική φιλελευθεροποίηση έχει “γενικά ένα θετικό - ή τουλάχιστον μη αρνητικό - αποτέλεσμα στην πορεία το πραγματικού κατά κεφαλή εισοδήματος”.
Παρά την αναφορά του Rodrik στο Μεξικό ως “ένα ιδιαίτερα θλιβερό παράδειγμα”, οι εκτιμήσεις των Billmeier και Nannicini καταδεικνύουν ότι το 2000, το κατά κεφαλή εισόδημα του Μεξικού ήταν 21% ψηλότερο απ' ό,τι θα ήταν αν η χώρα δεν είχε φιλελευθεροποιηθεί. Ένα ερευνητικό άρθρο της Παγκόσμιας Τράπεζας για το ίδιο θέμα συμπέρανε μάλιστα ότι τα αποτελέσματα της φιλελευθεροποίησης του Μεξικού στους μισθούς και τις τιμές “έβγαλαν τρία εκατομμύρια άτομα από τη φτώχεια”.
Και ενώ οι μεταρρυθμίσεις υπέρ της ελευθερίας των αγορών στην Χιλή, οι οποίες επιβλήθηκαν υπό τον βίαιο ζυγό του Augusto Pinochet κατά τη δεκαετία του 1970 αρχικά παρήγαγαν καταστροφή, η διαδικασία της φιλελευθεροποίησης συνεχίστηκε με αποτέλεσμα η χώρα να γίνει όχι μόνο η πιο ελεύθερη οικονομία στη Λατινική Αμερική, αλλά και μία από τις πλουσιότερες.
Είναι λοιπόν ο καπιταλισμός της ελεύθερης αγοράς “λανθασμένα οικονομικά”;
Ίσως οι φιλελεύθεροι να πρέπει να αναστοχαστούν λίγο περισσότερο και να είναι πιο ανοιχτοί στην ιδέα ότι οι ελεύθερες αγορές δεν είναι τέλειες και μπορούν μάλιστα να οδηγήσουν στην καταστροφή, αλλά η κάθε τίμια εξέταση των δεδομένων καταδεικνύει με σαφήνεια ότι γενικά η κίνηση προς τις ελεύθερες αγορές έχει παραγάγει ουσιαστικά και επωφελή αποτελέσματα σε ολόκληρο τον κόσμο. Δεν είναι σύμπτωση ότι η παγκόσμια τάση της υιοθέτησης του “νεοφιλελευθερισμού” συνοδεύεται από μια χωρίς προηγούμενο μείωση της παγκόσμιας φτώχειας, ιδίως στην Κίνα και την Ινδία.
--
O Corey Iacono σπουδάζει φαρμακευτική και οικονομικά στο Πανεπιστήμιο του Rhode Island. Υπήρξε Thorpe Fellow του FEE το 2016.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 21 Νοεμβρίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
