Του Luis Pablo de la Horra
Παραδοσιακά, η Σουηδία παρουσιάζεται στον αμερικανικό πολιτικό διάλογο ως η επιτομή του δημοκρατικού σοσιαλισμού: μια χώρα όπου το καλοκάγαθο χέρι του κράτους κατάφερε να δημιουργήσει ένα βιώσιμο και γενναιόδωρο κράτος πρόνοιας που χρηματοδοτείται από ένα προοδευτικό φορολογικό σύστημα στο οποίο όσοι έχουν υψηλά εισοδήματα πληρώνουν το δίκαιο μερίδιό τους - μια χώρα όπου το κράτος παρέχει βασικές υπηρεσίες σε όλους σε χαμηλότερο κόστος και υψηλότερη ποιότητα από τον ιδιωτικό τομέα. Μια χώρα όπου η απληστία των επιχειρήσεων υποτάσσεται στα συμφέροντα των εργαζομένων και της κοινωνίας συνολικά.
Η οικονομική ιστορία της Σουηδίας
Έχει καμία σχέση αυτή η καρικατούρα με την πραγματικότητα αυτής της σκανδιναβικής χώρας; Ο Σουηδός οικονομολόγος και στέλεχος του Cato Institute, Johan Norberg στο νέο του ντοκιμαντέρ με τίτλο Sweden: Lessons for America? απαντά αρνητικά. Στο ντοκιμαντέρ αυτό, ο Νόρμπεργκ παρουσιάζει την εξέλιξη της Σουηδίας από μία από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης στην πλούσια χώρα που είναι σήμερα.
Στο διάστημα 1850-1950, η Σουηδία γνώρισε μια εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ επταπλασιάστηκε, το προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε κατά 26 χρόνια και η βρεφική θνησιμότητα μειώθηκε κατά 85%. Αυτή η δραματική βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης τροφοδοτήθηκε από το άνοιγμα της οικονομίας, το περιορισμένο κράτος και χαμηλούς φόρους.
Από τη δεκαετία του 1960 όμως, το μέγεθος και το εύρος του κράτους άρχισε να αυξάνεται. Οι φόροι επί των αμοιβών αυξήθηκαν και οι οριακοί φορολογικοί συντελεστές επί του εισοδήματος εκτοξεύθηκαν, φτάνοντας στο 85% στα μέσα της δεκαετίας του 1980.
Το 1970, χρειαζόταν κανείς να κερδίζει εφτά φορές το μέσο εισόδημα για να υπάγεται στον ανώτατο φορολογικό συντελεστή. Το 1980, μόλις 1,6 φορές. Ακόμα, εισήχθησαν μισθολογικά κεφάλαια ως μια στρατηγική για την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής με τη χρήση των κερδών των εταιρειών.
Όλες αυτές οι πολιτικές είχαν αρνητικές επιπτώσεις στην ιδιωτική οικονομία και κατά συνέπεια στην οικονομική ανάπτυξη. Ευτυχώς, αυτή η τάση ανετράπη κατά τη δεκαετία του 1990 όταν εισήχθησαν μεταρρυθμίσεις για την αναζωογόνηση της οικονομίας και τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του κράτους πρόνοιας. Πώς όμως μοιάζει η οικονομία της Σουηδίας σήμερα;
Η Σουηδία έχει μια από τις πιο ελεύθερες οικονομίες στον κόσμο. Σύμφωνα με το Heritage Foundation, η Σουηδία κατατάσσεται 15η από 180 χώρες ως προς την οικονομική της ελευθερία. Ξεπερνά τις ΗΠΑ ως προς την ελευθερία της επιχειρηματικότητας, τη δημοσιονομική υγεία και την εφαρμογή των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας (όχι και τόσο άσχημα για μια… χώρα δημοκρατικού σοσιαλισμού).
Ακόμη κάνει κάποια λάθη
Παρά τις μεταρρυθμίσεις της δεκαετίας του 1990, το φορολογικό βάρος στη Σουηδία παραμένει υψηλό. Τα φορολογικά έσοδα ανέρχονται στο 44% του ΑΕΠ, ενώ στις ΗΠΑ το αντίστοιχο ποσοστό είναι 26%. Παρά τη διαδεδομένη εικόνα, το φορολογικό σύστημα στη Σουηδία δεν είναι ιδιαίτερα προοδευτικό. Τα έσοδα από έμμεσους φόρους, που πλήττουν κυρίως τους φτωχούς, αντιστοιχούν στο 28% των συνολικών φορολογικών εσόδων. Στις ΗΠΑ είναι το 17%.
Οι αμερικανικές εταιρείες, ο αγαπημένος στόχος των δημοκρατικών σοσιαλιστών, συνεισφέρουν περισσότερα αναλογικά στα φορολογικά έσοδα απ' ό,τι οι αντίστοιχες σουηδικές. Ακόμη, τα άτομα με χαμηλά εισοδήματα στη Σουηδία επωμίζονται μεγαλύτερο φορολογικό βάρος απ' ό,τι στις ΗΠΑ.
Και οι δημόσιες υπηρεσίες; Ας δούμε το παράδειγμα της εκπαίδευσης. Το σουηδικό κράτος παρέχει καθολική βασική εκπαίδευση σε όλους τους πολίτες. Το κάνει όμως αυτό μέσω ενός συστήματος κουπονιών που επιτρέπει στους γονείς να επιλέγουν το σχολείο των παιδιών τους (δημόσιο ή ιδιωτικό). Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτό το σύστημα έχει δεχθεί την κριτική των δημοκρατικών σοσιαλιστών όπως ο Μπέρνι Σάντερς, ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της εισαγωγής του σκανδιναβικού μοντέλου στις ΗΠΑ
Τι μπορούμε να μάθουμε;
Επιστρέφοντας στο ερώτημα του Νόρμπεργκ, υπάρχουν διδάγματα που μπορούν να εξάγουν οι ΗΠΑ από το παράδειγμα της Σουηδίας; Σίγουρα. Σε ό,τι αφορά την οικονομική ελευθερία, τα σχολικά κουπόνια, ή τους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, η Σουηδία έχει πολλά να διδάξει τις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, πολλοί Αμερικανοί θα ήταν απρόθυμοι να δεχθούν το βαρύ και συγκριτικά πιο οπισθοδρομικό φορολογικό σύστημα της Σουηδίας.
Οι δημοκρατικοί σοσιαλιστές έχουν δίκιο: οι ΗΠΑ πρέπει να αντιγράψουν κάποιες από τις πολιτικές που έκαναν την Σουηδία μια πετυχημένη χώρα. Αλλά υποπτεύομαι πως δεν θα χαρούν με τα αποτελέσματα αυτής της αντιγραφής.
--
Ο Luis Pablo De La Horra γράφει για το FEE, το Institute of Economic Affairs και το Speakfreely.today.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 5 Οκτωβρίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
