Του Ryan Bourne
Όταν συνομιλεί κανείς με σοσιαλιστές, συχνά αισθάνεται ότι πρέπει να πετύχει έναν στόχο που διαρκώς μετακινείται.
Ο σοσιαλισμός στην πράξη αποτυγχάνει οικτρά - όπως λένε χαρακτηριστικά οι Robert Lawson και Ben Powell “it sucks”. Όπως όμως εξηγεί ο πρώην συνάδελφός μου Kristian Niemietz μέσω μιας πληθώρας ιστορικών παραδειγμάτων, οι χώρες που κάποιοι υποστήριξαν κάποτε ότι δείχνουν πως ένας άλλος δρόμος είναι εφικτός, γρήγορα απορρίπτονται με το επιχείρημα ότι δήθεν δεν εφαρμόζουν “πραγματικό σοσιαλισμό” όταν αναπόφευκτα τα πράγματα στραβώνουν.
Η συζήτηση για τον σοσιαλισμό γίνεται ακόμη πιο περίπλοκη στις σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες. Κι αυτό διότι οι αυτοπροσδιοριζόμενοι σήμερα ως “δημοκρατικοί σοσιαλιστές” προσπαθούν να δώσουν έναν εντελώς νέο ορισμό στο τι σημαίνει ο σοσιαλισμός.
Στην κατεύθυνση αυτή, εγκαταλείπουν τον υψηλόφρονα στόχο της συλλογικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής και συναλλαγής. Αντί γι' αυτό, ο δημοκρατικός σοσιαλισμός της απόχρωσης του Μπέρνι Σάντερς και της Αλεξάντρια Οκάζιο-Κόρτες συνδυάζει τη δέσμευση προς ένα μαζικά εκτεταμένο κράτος πρόνοιας με ένα φάσμα μικροοικονομικών παρεμβάσεων, την υποστήριξη για εναλλακτικά μοντέλα ιδιοκτησίας επιχειρήσεων, τη ρύθμιση της αγοράς εργασίας, και τον οικονομικό σχεδιασμό για την επιδίωξη περιβαλλοντικών στόχων.
Όταν ερωτούνται πού δοκιμάστηκε και πέτυχε ο “δημοκρατικός σοσιαλισμός”, ο Σάντερς, η Οκάζιο-Κόρτες και άλλοι αναφέρονται στις σκανδιναβικές χώρες όπως η Δανία. Οι σκανδιναβικές οικονομίες λέγεται πως συνδυάζουν με επιτυχία αφενός ένα εκτεταμένο κράτος πρόνοιας και αφετέρου καλά κοινωνικά αποτελέσματα.
Ενώ όμως οι σκανδιναβικές χώρες έχουν εκτεταμένη κοινωνική ασφάλεια, είναι εύρωστες οικονομίες της αγοράς που απορρίπτουν τους έντονα παρεμβατικούς οικονομικούς ελέγχους και ρυθμίσεις. Γι' αυτό και το 2015, ο Δανός πρωθυπουργός κατέστησε σαφές το εξής: “Η Δανία σε καμία περίπτωση δεν είναι μια σοσιαλιστική σχεδιαζόμενη οικονομία. Η Δανία είναι μια οικονομία της αγοράς”.
Στη Σουηδία, τα καλά κοινωνικά αποτελέσματα και η χαμηλή ανισότητα προηγήθηκαν του κράτους πρόνοιας. Υπάρχουν πληθώρα δεδομένων που καταδεικνύει ότι στη Σουηδία η οικονομία αναπτύχθηκε με πολύ πιο βραδεις ρυθμούς μεταξύ των δεκαετιών του 1970 και 1990, όταν το κράτος ήταν περισσότερο παρεμβατικό οικονομικώς (όπως υπογράμμισα στο Fox Business όταν ο εξέχων δημοκρατικός σοσιαλιστής Bhaskar Sunkara αναφέρθηκε σ' εκείνη την εποχή ως κάτι προς το οποίο θα πρέπει να στοχεύσουμε). Πράγματι, ο Johan Norberg έχει εξηγήσει το πώς η Σουηδία έχει μετακινηθεί θεμελιωδώς ακόμη και από ένα μοντέλο του δημοκρατικού σοσιαλισμού τις τελευταίες δεκαετίες.
Αν λοιπόν οι σύγχρονες σκανδιναβικές οικονομίες δεν είναι “δημοκρατικά σοσιαλιστικές”, τότε ποιες άλλες χώρες μάς δείχνουν ποια θα μπορούσε να είναι η μοίρα της Αμερικής υπό αυτού του είδους τις πολιτικές;
Ένα πρόσφατο ερευνητικό σημείωμα της JP Morgan διεύρυνε το πεδίο της έρευνας και αναζήτησε χώρες που σε σχέση με τις ΗΠΑ χαρακτηρίζονται από:
- Υψηλότερους ατομικούς και εταιρικούς φορολογικούς συντελεστές και μεγαλύτερες κρατικές δαπάνες.
- Περισσότερη εργατική προστασία που περιορίζει τη δυνατότητα των εταιριών να προσλαμβάνουν και να απολύουν και την ευελιξία να ορίζουν τους μισθούς βάσει της παραγωγικότητας των εργαζομένων και/ή να προσλαμβάνουν αλλοδαπούς εργαζόμενους.
- Περισσότερη εξάρτηση από τις ρυθμίσεις, περισσότερους περιορισμούς στην ανάπτυξη της έγγειας ιδιοκτησίας, περισσότερες εφαρμοζόμενες αντιμονοπωλιακές προβλέψεις και περισσότερη παρέμβαση στις αγορές των προϊόντων, καθώς και απόσταση από το μετοχοκεντρικό επιχειρησιακό μοντέλο.
- Περισσότερες μορφές προστασίας για τους εργαζόμενους και τους εγχώριους κλάδους παραγωγής μέσω δασμολογικών και μη δασμολογικών φραγμών, και περισσότερους περιορισμούς στην εισροή και εκροή κεφαλαίων.
Το κείμενο κατέληγε:
“Δεν μπόρεσα να βρω καμία χώρα που πληροί όλα τα χαρακτηριστικά του δημοκρατικού σοσιαλισμού, αλλά βρήκα μία που πλησιάζει σ' αυτό: την Αργεντινή, η οποία έχει χρεοκοπήσει 7 φορές από την ανεξαρτησία της το 1816, έχει γνωρίσει τη μεγαλύτερη επιδείνωση του σχετικού επιπέδου διαβίωσης που έχει σημειωθεί από το 1900, και βρίσκεται ξανά στο χείλος του πολιτικού και οικονομικού χάους εν έτει 2019”.
Ο συνάδελφός μου στο Cato, Marian Tupy κάποτε παρουσίασε τη δραματική επιδείνωση της σχετικής οικονομικής επίδοσης της Αργεντινής κατά τον 20ο αιώνα στον παρακάτω συνοπτικό πίνακα.
Η χώρα βρίσκεται σήμερα στην επικαιρότητα εξαιτίας των οικονομικών αναταραχών που προκάλεσε το αναπάντεχο πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα. Το νόμισμά της καταβυθίζεται και η οικονομία βρίσκεται σε βαθιά ύφεση με υψηλά ποσοστά ανεργίας και πληθωρισμού στο περίπου 56%.
Είναι αλήθεια ότι η Αργεντινή δεν έχει υποστεί την πλήρη και απόλυτη οικονομική και κοινωνική κατάρρευση που γνώρισε ο “πραγματικός σοσιαλισμός” στη Βενεζουέλα, τη Σοβιετική Ένωση, τη Βόρεια Κορέα και αλλού. Αλλά το οικονομικό μοντέλο της έχει οδηγήσει σε μια μακρά και ιδιαίτερα δραματική κάμψη. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο ο Jeff Miron κι εγώ έχουμε περιγράψει τον “δημοκρατικό σοσιαλισμό” ως “τη γραφική διαδρομή προς τη δουλεία”.
--
Ο Ryan Bourne κατέχει την έδρα R. Evan Scharf για τη Δημόσια Κατανόηση των Οικονομικών στο Cato Institute.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 13 Αυγούστου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Cato Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
