Του Scott Sumner
Ακολουθεί ένα ωραίο γράφημα από τους Financial Times:
Τα γραφήματα αυτά είναι πολύ χειριστικά, καθώς νομίζουμε ότι βλέπουμε σ’ αυτά την επίδραση των διαφόρων προέδρων στην οικονομία. Ισχύει όμως αυτό; Έχω υποστηρίξει ότι η επίδοση των ΗΠΑ (στο οικονομικό, το στρατιωτικό, το κοινωνικό επίπεδο κλπ) οφείλεται κατά περίπου 3% στον πρόεδρο και κατά 97% σε άλλους παράγοντες. Το τρία τοις εκατό δεν είναι μηδέν - είναι πολύ μεγαλύτερη επιρροή από την αντίστοιχη ενός μπλόγκερ. Αλλά δεν είναι αρκετή ώστε να είναι καθοριστική.
Η τάση να σκεφτόμαστε με όρους μιας “οικονομίας του Μπους” ή μιας “οικονομίας του Ομπάμα” ενισχύεται ιδιαίτερα τις εκλογικές χρονιές. Ποιος όμως δείκτης είναι καθοριστικός;
Θα πρέπει μήπως να κοιτάξουμε το γράφημα και να συμπεράνουμε ότι ο Τραμπ κληρονόμησε μια οικονομία που ήδη βελτιωνόταν, ή μήπως θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η δημιουργία θέσεων εργασίας γίνεται δύσκολη όταν φτάνουμε σε ένα χαμηλό επίπεδο ανεργίας και συνεπώς ο Τραμπ υπερέβη τις προσδοκίες; Υπάρχει ένα κομμάτι αλήθειας και στις δύο αυτές απόψεις.
Δεν πιστεύω ότι κατά βάθος οι άνθρωποι όντως πιστεύουν ότι η οικονομία αποτελεί κριτήριο της επίδοσης ενός προέδρου. Μπορεί να διατυπώνουν αυτόν τον ισχυρισμό όποτε τους είναι βολικό, αλλά δεν πιστεύω πως όντως το πιστεύουν αυτό. Και να γιατί:
1 Ρωτήστε κάποιον Δημοκρατικό για την οικονομία σήμερα και θα σας πει πιθανότατα ότι ο Τραμπ απλώς ήταν τυχερός, και ότι η χαμηλή ανεργία δεν σχετίζεται με κάτι που έκανε, καθώς κληρονόμησε μια βελτιούμενη οικονομία από τον πρόεδρο Ομπάμα. Οι Ρεπουμπλικανοί θα ισχυριστούν ακριβώς το αντίθετο. Σημαίνει άραγε αυτό πως οι Ρεπουμπλικανοί πιστεύουν ότι η οικονομία καθορίζεται από τον εκάστοτε πρόεδρο, ενώ οι Δημοκρατικοί συμμερίζονται τη δική μου άποψη; Όχι ακριβώς.
2 Κατά το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων 100 ετών, η κατάσταση αυτή ήταν ανεστραμμένη. Κατά μέσο όρο, η οικονομία (και το χρηματιστήριο) πήγαινε καλύτερα επί Δημοκρατικών προέδρων. Αν λοιπόν ο εκάστοτε πρόεδρος όντως καθορίζει την πορεία της οικονομίας, τότε αυτό θα καταδείκνυε ότι οι “δοκιμασμένες” οικονομικές πολιτικές των Δημοκρατικών είναι καλύτερες. Ο Ρούσβελτ ήταν καλύτερος από τον Χούβερ, τα χρόνια των Κένεντι και Τζόνσον ήταν καλύτερα από αυτά των Νίξον και Φορντ ή ακόμη και του Αϊζενχάουερ (κατά τη θητεία του οποίου συνέβησαν τρεις υφέσεις), ο Κλίντον τα πήγε καλύτερα και από τους δύο Μπους, και ούτω καθεξής. Μπορεί κανείς εδώ να υποστηρίξει ότι ο Ρήγκαν τα πήγε πολύ καλύτερα από τον Κάρτερ, αλλά ακόμη κι αυτό οφείλεται κυρίως στον πληθωρισμό και όχι σε πραγματική οικονομική ανάπτυξη (η οποία ήταν ισχυρή επί Κλίντον).
Φυσικά, κάποιοι Ρεπουμπλικανοί θα απαντήσουν επισημαίνοντας πρωτοβουλίες επί Κλίντον που ελήφθησαν από το Κογκρέσο που ελεγχόταν τότε από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, αλλά αυτό απλά επιβεβαιώνει το επιχείρημά μου ότι οι πρόεδροι έχουν λιγότερη επίδραση απ’ όσο υποθέτουμε. Και ακόμη αυτό δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί η ανάπτυξη του πραγματικού ΑΕΠ ήταν διπλή υπό τις πολιτικές μεγάλου κράτους του Λύντον Τζόνσον απ’ ό,τι επί Τραμπ.
Συμπεραίνω λοιπόν πως ούτε οι Ρεπουμπλικανοί δεν πιστεύουν στ’ αλήθεια ότι η οικονομία είναι ένας δείκτης εγκυρότητας της ιδεολογίας του προέδρου.
Να πως βλέπω εγώ τα πράγματα:
1 Υπάρχουν μεγάλες παλλινδρομήσεις στην τάση της πραγματικής ανάπτυξης (κατά κεφαλή) λόγω της τεχνολογίας. Η ανάπτυξη ήταν ταχύτερη όταν χαμηλά φρούτα από θεμελιώδεις εφευρέσεις όπως ο ηλεκτρισμός και οι βενζινοκίνητες μηχανές άρχιζαν να διαδίδονται στην οικονομία. Όταν αυτό ουσιαστικά ολοκληρώθηκε (γύρω στο 1973), η ανάπτυξη επιβραδύνθηκε.
2 Οι πολιτικές του εκάστοτε προέδρου επηρεάζουν όντως την πλευρά της προσφοράς στην οικονομία, κι αυτό μπορεί να έχει μια κάποια επίδραση στην ανάπτυξη. Κάποιες καλές μεταρρυθμίσεις συνέβησαν κατά τα χρόνια των Ρήγκαν και Κλίντον. Αυτό εξηγεί εν μέρει το γιατί οι ΗΠΑ από μια χώρα που είχε χαμηλότερες επιδόσεις από άλλα ανεπτυγμένα κράτη έφτασε να έχει καλύτερες επιδόσεις από αυτά στο τέλος της δεκαετίας του 1990.
3 Σε ό,τι αφορά τις συχνότητες των οικονομικών κύκλων, κυρίως η νομισματική πολιτική είναι αυτή που προσδιορίζει το μονοπάτι των αποτελεσμάτων. Οι πρόεδροι έχουν όντως τη δυνατότητα να επιλέξουν τους επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, αλλά συχνά διορίζουν εκ νέου ανθρώπους που είχαν αρχικά επιλεγεί από το άλλο κόμμα. Η νομισματική πολιτική είναι σχετικά μη κομματική.
Το πρώτο σημείο εξηγεί το γιατί ο Τραμπ δεν θα μπορούσε ποτέ να ελπίζει ότι θα πετύχει τους ρυθμούς ανάπτυξης του πραγματικού ΑΕΠ της τάξης του 5% όπως ο Λύντον Τζόνσον. Το δεύτερο σημείο εξηγεί κατά περίπου 10% το γιατί ο Χούβερ τα πήγε χειρότερα από τον Κούλιτζ, και το τρίτο σημείο εξηγεί κατά περίπου 90% το γιατί ο Χούβερ τα πήγε χειρότερα από τον Κούλιτζ. (Η τεχνολογική ανάπτυξη ήταν ισχυρή κατά τη δεκαετία του 1930. Αυτό δεν εξηγεί καθόλου την απογοητευτική επίδοση του Χούβερ).
Αν κάποιοι θέλουν να σκέφτονται με όρους “οικονομίας του Ομπάμα” ή “οικονομίας του Τραμπ”, κανένα πρόβλημα. Αλλά αυτή η θεώρηση είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου στο κεφάλι τους.
Δεν αντιστοιχεί στο τι κινητοποιεί την οικονομία στην πραγματικότητα. Στην καλύτερη περίπτωση, αφορά ίσως το 3% της οικονομίας.
ΥΓ. Να ένα ακόμη παράδειγμα. Τόσο η 11η Σεπτεμβρίου όσο και η τραπεζική κρίση του 2008 συνέβησαν όταν οι Τζωρτζ Μπους και Μπλερ / Μπράουν ηγούνταν των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο Τόνι Μπλερ και ο Γκόρντον Μπράουν ήταν ουσιαστικά η βρετανική εκδοχή του Μπιλ Κλίντον. Η τύχη παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στο πώς θα μείνει στην ιστορία ο εκάστοτε πρόεδρος ή πρωθυπουργός.
ΥΓΓ. Αυτό το γράφημα στην πραγματικότητα καταδεικνύει την αδυναμία της δημιουργίας θέσεων εργασίας κατά την περίοδο ανάκαμψης 2001-2007. Κι αυτό είναι περίεργο, καθώς η ανάπτυξη του πραγματικού ΑΕΠ ήταν τότε αρκετά καλή.
--
Ο Scott Sumner είναι οικονομολόγος, διευθυντής του προγράμματος νομισματικής πολιτικής στο Mercatus Center at George Mason University, ερευνητής στο Independent Institute και καθηγητής του Bentley University στο Waltham της Μασαχουσέτης.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 14 Φεβρουαρίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
