Του Adam Bartha
Το Brexit έχει προκαλέσει μια ταραχώδη περίοδο στο βρετανικό κοινοβούλιο, αλλά το κενό που αφήνει το Ηνωμένο Βασίλειο στις Βρυξέλλες θα γίνει αισθητό σε ολόκληρη την ήπειρο.
Αν βάλουμε για μια στιγμή στην άκρη την ατέρμονη μάχη των διαπραγματεύσεων για το Brexit, το ερώτημα είναι: πώς θα αναπτυχθεί η Ευρώπη τα επόμενα 10 χρόνια, μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ; Θα συνεχίσει η Γαλλία και η Γερμανία να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαμόρφωση μιας ολοένα και στενότερης ένωσης; Μήπως ο κεντροευρωπαϊκός άξονας των λαϊκιστών στην Πολωνία, την Ουγγαρία και την Ιταλία θα σταματήσει τις κάθε είδους μεταρρυθμιστικές προσπάθειες; Μήπως το Ηνωμένο Βασίλειο γίνει ένας παράδεισος ελεύθερης αγοράς και ανταγωνιστικότητας που θα ωθήσει την ΕΕ να εφαρμόσει κι αυτή πολιτικές φιλικές προς την αγορά;
Οι φιλελεύθεροι υποστηρικτές της ελεύθερης αγοράς δεν πρέπει να στοιχηματίσουν σε κανένα από αυτά τα ενδεχόμενα. Αντίθετα, το καλύτερο που έχουν να κάνουν είναι να βοηθήσουν την Ολλανδία να κάνει την Ευρώπη πιο ολλανδική.
Μολονότι η Ολλανδία είναι ένα από τα έξι ιδρυτικά μέλη της ΕΕ, πάντα ήταν ο παραμελημένος ήσσων εταίρος, στριμωγμένη ανάμεσα στη Γαλλία, τη Γερμανία και τη Ηνωμένο Βασίλειο, χώρες που είχαν σημαντικότερη συμβολή στη διαμόρφωση του μέλλοντος της ΕΕ. Με την αποχώρηση όμως του Ηνωμένου Βασιλείου, η ισορροπία ισχύος πιθανότατα θα μεταβληθεί και οι Ολλανδοί πολιτικοί ελπίζουν να ωφεληθούν από αυτή την ανακατάταξη.
Ακόμη και αν το Ηνωμένο Βασίλειο ανακτήσει ένα μέρος της διεθνής του φήμης μετά τις γκάφες του Brexit, θα απολέσει τη δυνατότητά του να διαμορφώσει το μέλλον της ηπείρου κατά τον ίδιο τρόπο που το έκανε εδώ και περισσότερα από 40 χρόνια. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα χάσει ένα μέλος που θα μπορούσε να σταματήσει τις προσπάθειες φορολογικής εναρμόνισης της Επιτροπής. Δεν θα υπάρχουν Βρετανοί ευρωβουλευτές που θα μπορούσαν να πιέσουν για την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς στον κλάδο των υπηρεσιών, ή να εκφράζουν τη φωνή της λογικής σε ό,τι αφορά τις χρηματοπιστωτικές ρυθμίσεις.
Η Γαλλία και η Γερμανία θα συνεχίζουν να δίνουν προτεραιότητα στα ζητήματα που έχουν γι' αυτές τη μεγαλύτερη σημασία - την εξεύρεση μιας κοινής λύσης στο μεταναστευτικό ζήτημα, την προώθηση της μεγαλύτερης συνεργασίας στην εξωτερική πολιτική και την άμυνα, και τη περαιτέρω εμβάθυνση της ευρωζώνης. Ακόμη, η Γερμανία πιθανότατα θα συνεχίσει να υποστηρίζει τις διαπραγματεύσεις ελεύθερου εμπορίου, ενώ θα παραμείνει η κεντρώα, συμβιβαστική φωνή εντός της ΕΕ (και όχι μια χώρα που τολμά να προωθεί γενναίες φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις).
Υπάρχουν όμως πολλές νέες προτάσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ιδέες που εξετάζονται στο Ευρωκοινοβούλιο που θα αποτελούσαν άσχημα νέα για οποιονδήποτε θέλει να δει μια πιο φιλελεύθερη, φιλική προς την αγορά Ευρώπη.
Η πρόσφατη πρόταση της Επιτροπής να προωθήσει την ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε συγκεκριμένα φορολογικά ζητήματα σημαίνει ότι τα επιμέρους κράτη μέλη δεν θα μπορούν πλέον να ασκούν βέτο σε προσπάθειες φορολογικής εναρμόνισης. Αν αυτή η πρόταση περάσει, τότε η μεταρρύθμιση της εταιρικής φορολόγησης, γνωστή ως CCCTB, θα γίνει ξαφνικά πολύ ευκολότερη.
Αυτό σημαίνει πρακτικά ένα επιπρόσθετο στρώμα φορολογικής γραφειοκρατίας που θα υπονομεύσει την φορολογική κυριαρχία των κρατών-μελών και θα δημιουργήσει νέα εμπόδια για την επέκταση της επιχειρηματικότητας.
Ένας μεγάλος αριθμός από κράτη μέλη και η Επιτροπή κυκλοφορούν την ιδέα ενός ψηφιακού φόρου επί του κύκλου εργασιών που θα εφαρμόζεται στις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες τεχνολογίας. Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο υποστηρίζουν ιδιαίτερα ένθερμα αυτή την επιβλαβή πολιτική που θα οδηγήσει σε λιγότερες επενδύσεις στην τεχνολογία στην ήπειρο. (Το γεγονός ότι η όλη συζήτηση περιστρέφεται γύρω από παραπλανητικά στοιχεία για εταιρείες τεχνολογίας που δήθεν δεν πληρώνουν το φορολογικό μερίδιο που τους αναλογεί, είναι απλώς μια υποσημείωση σ' αυτή την ιστορία).
Υπάρχουν ακόμη σχέδια για την επέκταση του κοινωνικού πυλώνα της ΕΕ - πρόκειται ουσιαστικά για μέτρα προστατευτισμού μεταμφιεσμένα ως ρυθμίσεις και εναρμόνιση του κράτους πρόνοιας.
Μπορεί ένα μόνο κράτος μέλος, όπως η Ολλανδία, να σταματήσει αυτές τις επιβλαβείς προτάσεις πολιτικής και να εισαγάγει νέες που θα μπορούσαν πραγματικά να βοηθήσουν τους Ευρωπαίους πολίτες; Οι προτάσεις αυτές θα μπορούσαν να αφορούν την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς στον τομέα των υπηρεσιών, την σύναψη συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου που μειώνουν τόσο τα δασμολογικά, όσο και τα μη δασμολογικά εμπόδια, και την ψήφιση τροποποιήσεων της Συνθήκης που θα επέτρεπαν στους πανευρωπαϊκούς θεσμούς να επικεντρώνονται στις πολιτικές μεγάλης εικόνας, αντί να επιχειρούν να μικρο-ρυθμίσουν κάθε πτυχή της ζωής μας.
Οι Ολλανδοί από μόνοι τους δεν θα το καταφέρουν αυτό, αλλά έχουν την καλύτερη θέση για να γίνουν οι παρασκηνιακοί ρυθμιστές των συμβιβασμών στο πλαίσιο της ΕΕ απ' ό,τι οι περισσότεροι εταίροι τους.
Η γερμανική πολιτική ελίτ προσπαθεί να αποφύγει την εικόνα ότι αυτή διευθύνει όλες τις διεργασίες, ενώ οι Γάλλοι πολιτικοί αρέσκονται στις μεγαλεπίβολες ιδέες, αλλά δεν έχουν το πολιτικό κεφάλαιο για να τις εφαρμόσουν - πράγμα που συχνά είναι προς το καλύτερο, καθώς σπάνια πρόκειται για φιλελεύθερες πολιτικές υπέρ των ελεύθερων αγορών. Τα νέα κράτη-μέλη της ΕΕ ακόμη δεν έχουν αναπτύξει κάποια σημαντική διπλωματική ισχύ - ιδίως σήμερα που κάποια από αυτά έχουν χαρακτηρίσει τις Βρυξέλλες ως τον “νούμερο ένα εχθρό”, έχουν λίγες πιθανότητες να γίνουν ξαφνικά οι αποτελεσματικοί διαμεσολαβητές των Βρυξελλών.
Από την άλλη πλευρά, η Ολλανδία σε στενή συνεργασία με τις σκανδιναβικές χώρες θα μπορούσε να συγκεντρώσει πλειοψηφική υποστήριξη για σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Είναι σίγουρο ότι μπορεί να συγκεντρώσει αρκετή υποστήριξη για να μειώσει τα δασμολογικά και μη δασμολογικά εμπόδια με τη βοήθεια της Γερμανίας και των κεντροευρωπαϊκών χωρών με ισχυρό κατασκευαστικό τομέα. Μπορεί να συνεργαστεί με τη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία και τη Γερμανία για να βρει λειτουργικές λύσεις για τη μεταρρύθμιση της ευρωζώνης. Μπορεί να συνεργαστεί με σκανδιναβικές και κεντροευρωπαϊκές χώρες για να σταματήσει τις προσπάθειες εναρμόνισης της φορολογικής πολιτικής και να προωθήσει ένα ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό φορολογικό περιβάλλον.
Η Ολλανδία απέχει πολύ από το να είναι ένας φιλελεύθερος παράδεισος ελεύθερης αγοράς, και σίγουρα έχει τις δικές τις προκλήσεις και κακές προτάσεις πολιτικής. Ως επί το πλείστον όμως είναι ένα από τα κράτη-μέλη της ΕΕ που υποστηρίζουν περισσότερο το εμπόριο, τον ανταγωνισμό και την αποκέντρωση.
Παρά κάποιες ευχές για το αντίθετο, το ευρωπαϊκό εγχείρημα έχει γίνει σημαντικότερο από ποτέ. Οι πολιτικές που αποφασίζονται στις Βρυξέλλες θα έχουν σημαντικές συνέπειες στη ζωή των περισσότερων από μας που ζούμε στην ευρωπαϊκή ήπειρο, ακόμη και αν κάποιοι πολίτες στην Ευρώπη θα πάψουν να είναι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Είναι σημαντικό να διατυπώνεται το επιχείρημα υπέρ μας φιλελεύθερης, ευέλικτης και αποτελεσματικής Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα επιτρέπει στα κράτη-μέλη να ανταγωνίζονται μεταξύ τους στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς, παραμένοντας ταυτόχρονα ανοιχτά στον υπόλοιπο κόσμο.
--
Ο Adam Bartha είναι ο διευθυντής του Epicenter.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 12 Φεβρουαρίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
