Του Stephen Davies
Οι πανδημίες εμφανίζονται συχνά στην ανθρώπινη ιστορία. Στη σύγχρονη εποχή, από τη δεκαετία του 1770 σημειώθηκε μια σειρά πανδημιών, με πανδημίες χολέρας στον δέκατο ένατο και τον πρώιμο εικοστό αιώνα, και πέντε πανδημίες γρίπης από το 1890. Ακόμη πιο πίσω, σημειώθηκαν πραγματικά μαζικές πανδημίες που σκότωσαν ένα σημαντικό μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού. Ακόμη και οι ηπιότερες, σύγχρονες πανδημίες είχαν σημαντικές επιπτώσεις.
Ο ιός του Covid-19 έχει κάποια χαρακτηριστικά που τον καθιστούν σοβαρότερη πρόκληση απ’ ό,τι οι πανδημίες της γρίπης όπως το 1957-8 ή το 1968-9 (μολονότι η επανάληψη μιας από αυτές τις πανδημίες θα ήταν κάτι το κακό).
Συγκεκριμένα, απειλεί με κατάρρευση τα νοσοκομειακά συστήματα μέσω ενός μεγάλου αριθμού σοβαρών περιστατικών σε μικρό χρονικό διάστημα. Αυτό του το χαρακτηριστικό περισσότερο απ’ ό,τι η θνησιμότητά του, υπήρξε η αιτία του μεγαλύτερου μέρους των αντιδράσεων.
Οι ιστορικές συγκρίσεις μας λένε πολλά πράγματα για τις πανδημίες που ισχύουν και σ’ αυτή την περίπτωση: ξεσπούν μετά από παρατεταμένες περιόδους αυξημένης οικονομικής ενσωμάτωσης. Οι αρχικές αιτίες είναι πολύ συνδεδεμένες πόλεις που αποτελούν κέντρα εμπορίου και/η κυβέρνησης. Το μοτίβο αφορά συνήθως μια σειρά κυμάτων, με το δεύτερο να αποδεικνύεται ιστορικά το επιβλαβέστερο. Και ξεσπούν σε φυσικές ή κοινωνικές τοποθεσίες όπου ο ανθρωπογενής κόσμος συνορεύει με τον φυσικό (λόγων των νέων παθογόνων που αναπτύσσονται στα ζώα και μεταπηδούν στη συνέχεια στους ανθρώπους).
Συγκεκριμένα χαρακτηριστικά πολλών σύγχρονων κοινωνιών καθιστούν πιθανότερη την εμφάνιση μιας πανδημίας σήμερα και με ευρύτερα και καταστροφικότερα αποτελέσματα εφόσον αυτή δεν περιοριστεί, απ’ ό,τι πριν από 50 ή 60 χρόνια: ο βαθμός της διεθνούς ενσωμάτωσης και η κλίμακα και η ταχύτητα των ταξιδιών διευκολύνει την εξάπλωση της επιδημίας και καθιστά δυσκολότερη την ιχνηλάτησή της (ενώ την ίδια ώρα δημιουργεί περισσότερους πόρους για την αντιμετώπισή της). Εξελίξεις όπως η γρήγορη παράδοση προϊόντων και οι μακρές αλυσίδες τροφοδοσίας έχουν κάνει την παγκόσμια οικονομία αποτελεσματικότερη αλλά και πιο εύθραυστη. Η συστηματική αλλαγή στον κόσμο της διαχείρισης των συστημάτων υγείας στις περισσότερες χώρες, σε συνδυασμό με τη μετακίνηση των παντρεμένων γυναικών στο εργατικό δυναμικό, καθώς και η αλλαγή του τρόπου φροντίδας των ηλικιωμένων ανθρώπων, έχουν καταστήσει τις επιπτώσεις μιας λοιμώδους ασθένειας πολύ μεγαλύτερες.
Τα αποτελέσματα των πανδημιών είναι γνωστά από την ιστορία και μπορούν να εντοπιστούν και σ’ αυτή την περίπτωση: σοβαρό πλήματα στην πλευρά της προσφοράς της οικονομίας (αρχικά, όχι της ζήτησης), που θα οδηγήσει πιθανότατα σε μια σοβαρή ύφεση σχήματος U. καινοτομίες και αλλαγές σε πεδία όπως η κατανάλωση και ο τρόπος εργασίας που ήδη είχαν ξεκινήσει θα επιταχυνθούν. Ενεργοποίηση μιας μεγάλης κρίσης χρέους (η οποία ούτως ή άλλως, νωρίτερα ή αργότερα επρόκειτο να συμβεί) σε συνδυασμό με τη μείωση της αξίας πολλών περιουσιακών στοιχείων. Πιθανότητα υψηλότερου πληθωρισμού σε ένα ή δύο χρόνια. Σημαντική υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης και αμφισβήτηση των φορέων διεθνούς διακυβέρνησης. Εκτεταμένες και περίπλοκες κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις.
Η μικρή παρηγοριά είναι πως τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πολύ χειρότερα. Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι, σύμφωνα με τα ιστορικά προηγούμενα, η πανδημία θα κρατήσει περίπου 18 μήνες (συνεπώς, μέχρι το καλοκαίρι του 2021), καθώς και ότι θα εμφανιστεί μια άλλη πανδημία κάποια στιγμή στο μέλλων, και για δομικούς λόγους αυτό είναι πιθανότερο σήμερα απ’ ό,τι ήταν πριν από κάποιες δεκαετίες. Τέλος, ότι υπάρχουν κάποια βήματα που μπορούν να ληφθούν για τον περιορισμό του ρίσκου στο μέλλον.
Διαβάστε το πλήρες κείμενο της μελέτης εδώ.
--
Ο Steve Davies είναι επικεφαλής των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Institute of Economic Affairs.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 29 Απριλίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του δικτύου Epicenter και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
