Γράφει ο James Pethokoukis
Πρόσφατα έκανα μια προ-συνέντευξη για μια συζήτηση σε πάνελ στο πλαίσιο ενός διεθνούς ραδιοφωνικού προγράμματος. Το θέμα θα εστίαζε γύρω από τη σημασία της οικονομικής ανάπτυξης. Αλλά γρήγορα κατέστη σαφές σε μένα ότι ο ερευνητής δεν νοιαζόταν και τόσο για την οικονομική ανάπτυξη, τα οφέλη της και το πώς θα τα αυξήσουμε.
Αντίθετα, ήθελε κυρίως να μιλήσει για όσα δεν του άρεσαν στην Αμερική, από το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης μέχρι την έλλειψη στέγης και την εισοδηματική ανισότητα. Έδειχνε έκπληκτος που εγώ προτιμούσα το αμερικανικό σύστημα της ελεύθερης επιχειρηματικότητας από το οικονομικό σύστημα της οποιασδήποτε άλλης χώρας - ούτε καν της Σκανδιναβίας!
Αν τελικά δεν είχα παραπονεθεί ότι βρισκόμασταν ήδη στο 22ο λεπτό μιας συνέντευξης που υποτίθεται ότι θα ήταν μια δεκάλεπτη, είμαι βέβαιος ότι θα είχαμε φτάσει στον πόλεμο στο Ιράκ, στον ρόλο της CIA στο πραξικόπημα της Χιλής του 1973, και τη δουλοκτησία των Ιδρυτών των ΗΠΑ. Είχα μπουχτίσει.
Ας εστιάσουμε όμως σε μία από αυτές τις πολλές κριτικές: την εισοδηματική ανισότητα. Πρώτα απ 'όλα, κανείς υποστηρικτής του καπιταλισμού της αγοράς δεν υποστηρίζει ότι αυτός πρόκειται να παράγει ίσα αποτελέσματα - ή ότι πρέπει πάντα να προτιμάμε τα άνισα αποτελέσματα που προκύπτουν. Όπως τόνισα στον ξένο ραδιοφωνικό παραγωγό, οι ΗΠΑ έχουν ένα αρκετά εκτεταμένο σύστημα φορολογίας και μεταβιβάσεων. Από εκεί και πέρα, ποιο είναι το σωστό επίπεδο ανισότητας; Είναι λίγο λιγότερο από την τρέχουσα κατάσταση στις ΗΠΑ ή πολύ λιγότερο; Υποθέτω ότι αν ο αριθμός του δείκτη GINI των ΗΠΑ βρισκόταν στο χαμηλότερο επίπεδο που σημειώθηκε το 1991 και όχι στο σημερινό του επίπεδο, οι επικριτές της ανισότητας θα μας προειδοποιούσαν εξίσου επιτακτικά.
Δεύτερον, οι επικριτές της εισοδηματικής ανισότητας δεν έχουν παρατηρήσει ότι η ανισότητα φαίνεται να έχει σταθεροποιηθεί προς το παρόν. Όπως σημειώνει ο οικονομολόγος του AEI Michael Strain στο υπέροχο βιβλίο του 2020 The American Dream Is Not Dead: (But Populism Could Kill It): «Μεταξύ 2007 και 2019, η αναλογία του 90ου εκατοστημόριου των εβδομαδιαίων εισοδημάτων προς το 10ο εκατοστημόριο - ένα πιο απλό εννοιολογικά μέτρο του χάσματος πλουσίων-φτωχών—αυξήθηκε μόνο κατά 1%. Έτσι, ακόμα κι αν πιστεύετε ότι η εισοδηματική ανισότητα είναι μια από τις πιο σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία περίπου, φαίνεται ότι η ένταση της ρητορικής δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα».
Τρίτον, πολλοί από όσους ανησυχούν για την ανισότητα φαίνεται να ενδιαφέρονται ελάχιστα για το πώς πλουτίζουν οι Αμερικανοί, ακόμη και οι υπερπλούσιοι. Υποτίθεται πως «όλοι οι δισεκατομμυριούχοι αποτελούν λάθος πολιτικής», ακόμη κι αν έφτασαν εκεί ξεκινώντας και αναπτύσσοντας επιχειρήσεις που παρέχουν αγαθά και υπηρεσίες υψηλής αξίας. Πραγματικά δεν ξέρω τι να πω γι’ αυτούς τους επικριτές με τα iPhone στις τσέπες τους και τα κουτιά της Amazon στα κατώφλια τους.
Σκεφτείτε κι αυτό: Ο ανταγωνιστικός καπιταλισμός της Αμερικής μπορεί να συνέβαλε στην επιτυχία του σκανδιναβικού χουχουλιάρικου καπιταλισμού. Όπως εξηγούν οι οικονομολόγοι Daron Acemoglu, James A. Robinson και Thierry Verdier στο νέο τους άρθρο με τίτλο “Can’t We All Be More Like Scandinavians?” (Δεν μπορούμε όλοι μας να μοιάσουμε περισσότερο στους Σκανδιναβούς;):
“Δεν μπορούμε να είμαστε όλοι σαν τους Σκανδιναβούς, γιατί ο σκανδιναβικός καπιταλισμός εξαρτάται εν μέρει από τη διάχυση της γνώσης που δημιουργεί ο πιο ακραίος αμερικανικός καπιταλισμός. . . . Κάποιες χώρες θα επιλέξουν έναν τύπο ανηλεούς καπιταλισμού που δημιουργεί μεγαλύτερη ανισότητα και περισσότερη καινοτομία και θα γίνουν οι ηγέτες της τεχνολογίας, ενώ άλλες θα επιλέγουν να αξιοποιούν δευτερογενώς τα ανηλεή κίνητρα των ηγετών και μια πιο χουχουλιάρικη μορφή καπιταλισμού”.
Ακούγεται υπέροχο θέμα για ραδιοφωνική εκπομπή!
*Ο James Pethokoukis κατέχει την έδρα Dewitt Wallace στο American Enterprise Institute, όπου είναι υπεύθυνος του μπλογκ AEIdeas και φιλοξενεί το εβδομαδιαίο podcast, “Political Economy with James Pethokoukis”.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 14 Οκτωβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
