Εδώ και καιρό ήθελα να γράψω ένα μικρό άρθρο για τις πολιτικές καρικατούρες στη Γαλλία του 19ου αιώνα. Δεν θα το κάνω. Όχι γιατί δεν θέλω, ή γιατί νομίζω ότι δεν είναι ενδιαφέρον, αλλά γιατί εσείς δεν θα το βρείτε ενδιαφέρον.
Το ξέρω αυτό γιατί όταν μου ήρθε η έμπνευση να γράψω αυτό το άρθρο, ζήτησα από την εξαίρετη υπεύθυνη σύνταξης του 4Liberty, Olga Łabendowicz, να μου δώσει τα δεδομένα που αφορούν το όποια άρθρα τα πηγαίνουν καλύτερα στην ιστοσελίδα.
Και επειδή δεν θα αποκαλύψω εταιρικά μυστικά, αρκεί να πω ότι τα άρθρα που περιέχουν στον τίτλο τους τη λέξη «κορονοϊός» τα πηγαίνουν καλύτερα τώρα από άλλα, και το ίδιο συμβαίνει με λέξεις κλειδιά όπως «παγκοσμιοποίηση» και «κομμουνισμός» (το τελευταίο βεβαίως σε ένα πλαίσιο κριτικής).
Σ’ αυτό το σημείο, μπορεί να αρχίσετε να αναρωτιέστε αν ο τίτλος είναι παραπλανητικός και έχει ως μόνο στόχο να σας δελεάσει. Για να το εξακριβώσετε αυτό, θα πρέπει να μου αναγνωρίσετε το πλεονέκτημα της αμφιβολίας και να συνεχίσετε παρακάτω.
Υπόσχομαι όμως ότι αυτό το άρθρο αφορά τα μεγάλα δεδομένα και την ανάλυσή τους.
Συνήθως υπάρχει μια διάσταση ανάμεσα στα θέματα για τα οποία θέλουν να γράψουν οι αρθρογράφοι και σ’ αυτά που θέλουν να διαβάσουν οι αναγνώστες. Στο τέλος όμως, οι αρθρογράφοι θέλουν να διαβάζονται, οπότε πρέπει να βάλουν στην άκρη τα αγαπημένα τους θέματα προς όφελος των αριθμών, ή ακόμη καλύτερα, να συνδυάσουν αυτά τα δύο.
Πότε δεν ήταν αυτό ευκολότερο. Στο παρελθόν, οι πολιτικοί που έκαναν ευρείες δημοσκοπήσεις και όσοι επεδίωκαν να κάνουν τη διαφορά έπρεπε να “αισθανθούν” το πνεύμα της εποχής, να συντονίσουν σ’ αυτό τις κεραίες τους, κι αυτό απαιτούσε ουσιαστικά την όχι και τόσο ακριβή μέθοδο του να βρει κανείς μια ιδιοφυία.
Στη συνέχεια, οι δημοσκοπήσεις έγιναν πιο εφικτές χάρη στη γρηγορότερη κίνηση τόσο του προσωπικού, όσο και της πληροφορίας. Αυτό άλλαξε κάπως το περιβάλλον, δίνοντας ένα πλεονέκτημα σε όσους άκουγαν τους αριθμούς, αν αυτοί οι αριθμοί δεν παραμορφώνονταν από προκαταλήψεις στη διατύπωση των ερωτήσεων. Στη συνέχεια, τελευταία, μια νέα τάση εμφανίστηκε.
Οι ειδικοί δεν θέλουν να παραδέχονται ότι δεν γνωρίζουν, γεγονός που τους κάνει να λένε ό,τι φαίνεται αρκετά δημοφιλές για να τραβήξει την προσοχή σ’ αυτούς. Όταν οι προβλέψεις τους αποτυγχάνουν σηκώνουν τους ώμους και ρίχνουν το φταίξιμο σε μια απρόβλεπτη εξωτερική δύναμη. Το ίδιο ισχύει με με τις δημοσκοπήσεις.
Καθώς δεν διαθέτουν κάποιο καλύτερο εργαλείο, προσπαθούν να διασώσουν την αξιοπιστία τους μέσω δικαιολογιών που διατυπώνονται με αδιαφανείς αλλά εντέλει χωρίς σημασία λέξεις όπως “οριακός” (marginal), “περιστασιακός” (circumstance) ή ακόμη χειρότερα “μη εμφανής” (closet).
Οι άνθρωποι λένε ψέματα. Δεν παραδέχονται πρόθυμα αυτό που τους κινητροδοτεί. Συχνά δεν ξέρουν. Κι αυτό γιατί οι άνθρωποι δεν είναι μηχανές. Γιατί λοιπόν να μη χρησιμοποιήσουμε μηχανές;
Οι αλγόριθμοι πέτυχαν εκεί όπου οι δημοσκοπήσεις από ανθρώπους απέτυχαν. Πολλοί αναλυτές δεν μπόρεσαν να προβλέψουν τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ ή το Brexit. Όταν όμως χρησιμοποιήθηκαν αλγόριθμοι, ιδίως σε συνεργασία με ανθρώπους, η πρόβλεψη ήταν ακριβέστερη.
Υπάρχουν χιλιάδες σημεία δεδομένων που οι άνθρωποι δεν μπορούν να αναλύσουν, αλλά οι μηχανές μπορούν. Συνεχίζουν να υπάρχουν πράγματα στα οποία οι άνθρωποι είναι καλύτεροι, όπως στο να λαμβάνουν πληροφόρηση από ανθρώπους, να δημιουργούν μεθοδολογίες και, το σημαντικότερο, να σχεδιάζουν τα εργαλεία μάθησης των μηχανών και τεχνητής νοημοσύνης.
Η ανάπτυξη ακριβέστερων επεξεργαστών δεδομένων ανοίγει νέους ορίζοντες. Ποτέ δεν ήταν ευκολότερο (μολονότι ακόμη δεν είναι καθόλου εύκολο) να παρατηρούμε τις κινήσεις του παγκόσμιου εμπορίου. Ήταν ήδη αρκετά δύσκολο να παρατηρεί κανείς τις εμπορικές κινήσεις ενός παζαριού, πόσο μάλλον του χρηματιστηρίου.
Τώρα, υπάρχουν λογισμικά που αναλύουν τα κέρδη λιανικής, τα δεδομένα της κυκλοφοριακής κίνησης, τον καιρό και χιλιάδες άλλες παραμέτρους για να προβλέψουν σε ποιες αγορές αξίζει κανείς να επενδύσει και ποιες είναι ώριμες για σορτάρισμα, όπως απαιτείται σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο.
Τα δεδομένα που αναλύονται από αλγορίθμους μπορούν να αποτελέσουν ακόμη και τη βάση για τη μοντελοποίηση του κορονοϊού, της διάδοσής του, των συνεπειών του τόσο στους ανθρώπους όσο και στην οικονομία και της περιγραφής των αποτελεσμάτων που θα έχουν οι δράσεις για την αντιμετώπισή του. Αυτό βεβαίως δεν είναι καθόλου εύκολο - πάρτε για παράδειγμα, τη διαφορετική προσέγγιση της Σουηδίας. Τα μοντέλα δεν είναι πάντα αξιόπιστα, τουλάχιστον όχι κόμη.
Αυτό όμως που είναι αξιόπιστο είναι η μαζική παρακολούθηση, το σκοτεινό μονοπάτι που πήρε η κομμουνιστική Κίνα ακόμη και πριν την πανδημία. Η Κίνα παρακολουθεί τους υπηκόους της, και τους αποδίδει βαθμούς ανάλογα με τη συμπεριφορά τους.
Οι κινήσεις τους, η χρήση του διαδικτύου, το πότε φτάνουν στη δουλειά τους και το πότε γυρίζουν σπίτι, ή ακόμη και το αν ακούν μουσική υπερβολικά δυνατά στις δημόσιες συγκοινωνίες - όλα αυτά καθορίζουν το κοινωνικό τους σκορ. Οι αλγόριθμοι παρακολουθούν σχεδόν τα πάντα.
Το ίδιο όμως κάνει και το Facebook και το Google, με τη διαφορά ότι εκεί εγγράφεται κανείς εθελουσίως και οι συνέπειες δεν είναι το ίδιο δριμείς με την Κίνα.
Με τις τεχνολογικές εταιρίες, το χειρότερο σενάριο είναι ότι τα δεδομένα σας θα χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο ενός αλγόριθμου πρόβλεψης εκλογών ή αγορών. Στην καλύτερη περίπτωση, θα σας παρουσιαστεί μια διαφήμιση που μπορεί και να σας ωφελήσει.
Εντέλει, τα δεδομένα χρησιμοποιούνται από ανθρώπους. Για ένα απλό άρθρο, ακόμη και οι αδύναμες δυνατότητές μου επαρκούν για να ψάξω και να αναλύσω ένα ανθρωπίνως κατανοητό μέγεθος δεδομένων. Το αν η απόφασή μου να κινηθώ έτσι και να βάλω στο άρθρο μου έναν συγκεκριμένο τίτλο θα αποδώσει ή όχι, αυτό είναι ένα άλλο ερώτημα. Αλλά σίγουρα θα κοιτάξω να μάθω από αυτό.
Τα δεδομένα είναι διαθέσιμα σε μια αφθονία μεγαλύτερη από ποτέ άλλοτε. Ας βάλουμε στην άκρη τις μελαγχολικές σκέψεις και ας τα χρησιμοποιήσουμε σωστά.
Ακόμη, οι παραπλανητικοί τίτλοι είναι ο προθάλαμος των ψευδών ειδήσεων. Δεν νομίζω να πιστεύατε ότι όντως δεν θα αναφερθώ στον κορονοϊό, την παγκοσμιοποίηση και τον κομμουνισμό, ε;
*Ο Mate Hajba είναι διευθυντής του Free Market Foundation, μιας ουγγρικής δεξαμενής σκέψης προσηλωμένης στις κλασικές φιλελεύθερες αξίες όπως η ελεύθερη αγορά, οι ατομικές ελευθερίας και η ανεκτικότητα.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 26 Μαΐου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
