Του Wang Xiyue*
Καθώς συνεχώς διατυπώνονται υποθέσεις σχετικά με τις προθέσεις της κυβέρνησης Μπάιντεν έναντι του Ιράν και της συμφωνίας για τα πυρηνικά, οι ενέργειες του Ιράν διαψεύδουν κάθε προθυμία διαπραγμάτευσης ή χαλάρωσης της στάσης της χώρας έναντι των ΗΠΑ. Στις 17 Ιανουαρίου, λίγες μέρες πριν την ορκωμοσία του Προέδρου Τζο Μπάιντεν, δημοσιεύθηκαν ρεπορτάζ σύμφωνα με τα οποία το Επαναστατικό Δικαστήριο της Τεχεράνης καταδίκασε τον Ιρανό-Αμερικανό επιχειρηματία Emad Shagri για κατασκοπεία επιβάλλοντάς του ποινή φυλάκισης 10 ετών. Ο κ. Σάργκι που βρίσκεται φυλακισμένος από τον Δεκέμβριο μετά την ανακοίνωση της ποινής του, βρίσκεται έκτοτε σε απομόνωση.
Η κράτηση του κ. Σάργκι φαίνεται να εντάσσεται στο μοτίβο όπου το ιρανικό καθεστώς συλλαμβάνει και φυλακίζει ξένους υπό κατηγορίες που συνδέονται με ζητήματα εθνικής ασφάλειας προκειμένου να τους χρησιμοποιήσει ως πιόνια έναντι των κυβερνήσεων των χωρών τους. Αυτή η σύλληψη μπορεί να είναι μέρος μιας προσπάθειας από πλευράς της Τεχεράνης να ενισχύσει τη διαπραγματευτική της ισχύ και να δοκιμάσει τα όρια της κυβέρνησης Μπάιντεν. Είναι πιθανό αυτό να περιπλέξει την προσπάθεια του Προέδρου Μπάιντεν να επανενταχθεί στην πυρηνική συμφωνία του Ιράν. Το προφανές ερώτημα είναι το εξής: γιατί το καθεστώς της Ισλαμικής Δημοκρατίας να διακινδυνεύσει περαιτέρω επιπλοκές συλλαμβάνοντας ακόμη έναν Αμερικανό όμηρο (ο Ιρανός-Αμερικανός επιχειρηματίας Siamak Namazi και ο πατέρας του Bagher Namazi κρατούνται από το καθεστώς εδώ και περισσότερα από πέντε χρόνια) αν η Τεχεράνη ελπίζει οι ΗΠΑ να επιστρέψουν στην πυρηνική συμφωνία;
Αυτό το παράδοξο μπορεί να εξηγηθεί: το ιρανικό καθεστώς βλέπει την οικονομική εμπλοκή της Δύσης ως δίκοπο μαχαίρι. Από τη μια πλευρά, η Ισλαμική Δημοκρατία χρειάζεται υποστηρικτές στη Δύση - και ιδίως στις ΗΠΑ - οι οποίοι στηρίζουν τη συμμετοχή των ΗΠΑ και μπορούν να ασκήσουν επιρροή στην κατεύθυνση της άρσης των κυρώσεων. Από την άλλη πλευρά, όταν οι υποστηρικτές της συμμετοχής προτείνουν την εμπέδωση νέων δεσμών με το Ιράν, το καθεστώς το αντιλαμβάνεται αυτό ως απειλή έναντι της υφιστάμενης τάξης. Σύμφωνα με τον δικό του μηχανισμό προπαγάνδας, το καθεστώς θεωρεί ότι η βελτίωση των επιχειρηματικών σχέσεων με τη Δύση, αν αυτές δεν επιβλέπονται, μπορούν εύκολα να οδηγήσουν σε μια φιλελευθεροποίηση που θα αποδυναμώσει τα ιδεολογικά θεμέλια του καθεστώτος και τον ρόλο του στην οικονομία του Ιράν. Θα μπορούσαν να ενδυναμώσουν τους ανθρώπους εις βάρος του κράτους.
Το Εθνικό Συμβούλιο Ιρανών-Αμερικανών (National Iranian American Council - NIAC) και ένας αριθμός διαπρεπών Ιρανών ακτιβιστών στις ΗΠΑ συγκαταλέγονται μεταξύ των πιο ένθερμων υποστηρικτών της επαναπροσέγγισης Ιράν και ΗΠΑ. Οι άνθρωποι αυτοί, καθώς έχουν στενή σχέση με τους λεγόμενους “μετριοπαθείς” του Ιρανικού πολιτικού φάσματος και είναι ενεργοί στο Track ΙΙ και την ανεπίσημη διπλωματία, προωθούν την ιδέα ότι η συμμετοχή των ΗΠΑ δίνει κίνητρα στο καθεστώς να αλλάξει την κακόπιστη συμπεριφορά του. Ο Πρόεδρος Ομπάμα είχε μια βαθιά δέσμευση έναντι της πυρηνικής συμφωνίας εν μέρει λόγω αυτής του της πεποίθησης.
Πολλά μέλη της επιχειρηματικής κοινότητας του Ιράν, πρόθυμοι να επανασυνδεθούν με τη διεθνή οικονομία, επεδίωξαν την οικοδόμηση δεσμών με τη Δύση υπό την αιγίδα της πυρηνικής συμφωνίας. Το καθεστώς όμως γρήγορα αντέδρασε. Σημειώθηκαν πολυάριθμες συλλήψεις ακτιβιστών υπέρ της συμμετοχής στο πρόγραμμα στο Ιράν (μεταξύ των οποίων και οι Namazi) ενώ ο Ομπάμα ήταν ακόμη Πρόεδρος. Αξίζει να σημειωθεί ότι το καθεστώς ποτέ δεν σταμάτησε τις προκλήσεις ενώ οι ΗΠΑ ακόμη δεσμεύονταν έναντι της πυρηνικής συμφωνίας πριν τον Μάιο του 2018. Το Ιράν έκανε δοκιμές πυραύλων μόλις λίγους μήνες πριν την ολοκλήρωση της πολιτικής συμφωνίας το 2015, επέτεινε την προσπάθεια αποσταθεροποίησης της Μέσης Ανατολής μέσω ενδιάμεσων φορέων, και ενίσχυσε την καταπίεση στο εσωτερικό ενώ παράδειγμα εισέπραττε τα οφέλη της συμφωνίας.
Οι αντιφάσεις στις προθέσεις του καθεστώτος πιθανότατα θα συνεχιστούν. Αυτό που πρέπει να είναι σαφές είναι πως ενώ πολλοί στη Δύση υποστηρίζουν ένθερμα την ύφεση των εντάσεων με το Ιράν, το καθεστώς της Ισλαμικής Δημοκρατίας είναι πρόθυμο μόνο να εισπράξει τα οικονομικά οφέλη αυτής της επαναπροσέγγισης - όχι για την ύφεση των εντάσεων καθαυτή. Το καθεστώς δεν έχει κανένα συμφέρον να αλλάξει συμπεριφορά: αναγνωρίζει ότι τα μετρητά θα έρθουν με κάποιον κίνδυνο, και προσπαθεί να μετριάσει αυτό το ρίσκο μέσω μιας μεγαλύτερης επιθετικότητας. Αυτό είναι το δίλημμα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει και η ομάδα Μπάιντεν. Πρέπει να προσέλθουν με τα μάτια ανοιχτά και να συνειδητοποιούν ότι η πρότερη εμπειρία καταδεικνύει ότι η συνεργασία με το Ιράν δεν παράγει κίνητρα ώστε το καθεστώς να βελτιώσει την συμπεριφορά του.
--
*Ο Wang Xiyue κατέχει την ερευνητική έδρα Jeane Kirkpatrick στο American Enterprise Institute.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 8 Φεβρουαρίου και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
