Του Alexander Hammond
Η Αφρική μόλις διασφάλισε ένα μέλλον ελεύθερου εμπορίου.
Με την κύρωση της Αφρικανικής Ηπειρωτικής Περιοχής Ελεύθερου Εμπορίου (African Continental Free Trade Area - AfCFTA) από την Γκάμπια τον Απρίλιο, επετεύχθη το κατώφλι των 22 χωρών που χρειαζόταν για να τεθεί σε εφαρμογή η εμπορική συμφωνία. Πρόκειται για πολύ καλά νέα για την Αφρική, καθώς αυτή παναφρικανική περιοχή ελεύθερου εμπορίου όχι μόνο θα ενισχύσει την οικονομία της περιοχής, αλλά και η συμφωνία συμβολίζει μια σημαντική ιδεολογική στροφή μακριά από τις σοσιαλιστικές τάσεις που στοίχειωσαν ένα μεγάλο μέρος της ηπείρου από την ανεξαρτησία της.
Δυστυχώς, οι περισσότερες αφρικανικές χώρες υιοθέτησαν πλήρως το σοσιαλιστικό οικονομικό μοντέλο όταν απελευθερώθηκαν από την εξουσία των αποικιοκρατών. Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος του ιδρύματος Free Africa, George Ayittey “ο καπιταλισμός ταυτίστηκε με την αποικιοκρατία, και καθώς αυτή ήταν φαύλη και εκμεταλλευτική, το ίδιο θεωρήθηκε και για τον πρώτο”. Πολύ απλά, ο σοσιαλισμός “προβλήθηκε ως ο μόνος δρόμος για την ευημερία της Αφρικής”.
Οι κολεκτιβιστικές ρίζες της Αφρικής
Το σοσιαλιστικό πείραμα της Αφρικής ξεκίνησε το 1957 όταν η Γκάνα έγινε η πρώτη χώρα στην ήπειρο που κέρδισε την ανεξαρτησία της. Ο πρώτος ηγέτης της Γκάνας Kwame Nkrumah αυτοχαρακτηριζόταν “μαρξιστής σοσιαλιστής” και ενθάρρυνε τις άλλες αφρικανικές χώρες να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους και να επιδιώξουν την “πλήρη ιδιοκτησία της οικονομίας από το κράτος”.
Πολλοί Αφρικανοί ηγέτες ακολούθησαν το σοσιαλιστικό παράδειγμα του Νκρούμα, οπως ο Modibo Keita στο Μαλί, ο Sekou Toure στη Γουινέα, και ο Leopold Senghor στη Σενεγάλη. Αυτοί οι ηγέτες συχνά ονομάζονταν “οι κύριοι αρχιτέκτονες του αφρικανικού σοσιαλισμού”. Παρά όμως την αρχική τους σοσιαλιστική επιρροή, και οι τέσσερις αυτές χώρες σήμερα ανοίγονται στην ελευθερία με τον AfCFTA.
Το 1963, ο Οργανισμός Αφρικανικής Ενότητας (African Unity - OAU), ο προάγγελος της Αφρικανικής Ένωσης (African Union - AU), δημιουργήθηκε σε μεγάλο βαθμό χάρη στον Νκρούμα και τον Julius Nyerere, πρόεδρο της Τανγκανίκας και στη συνέχεια της Τανζανίας. Αυτοί πίστευαν ότι “μια ενωμένη σοσιαλιστική Αφρική είναι αναγκαία προϋπόθεση για την πραγμάτωση της αφρικανικής προσωπικότητας”. Οι φιλικές προς την αγορά πολιτικές που υποστηρίζει σήμερα η Αφρικανική Ένωση δεν θα μπορούσαν να απέχουν περισσότερο από τις σοσιαλιστικές προθέσεις του Νκρούμα και το Νιερέρε για τον αρχικό OAU.
O AfCFTA, ένα εγχείρημα της Αφρικανικής Ένωσης, εισήχθη τον Μάρτιο του 2018 από τον Paul Kagame, τον Πρόεδρο της Ρουάντας και τότε επικεφαλής της Αφρικανικής Ένωσης. Ιδεολογικά, ο Καγκάμε αυτοπροσδιορίζεται ως ένθερμος υποστηρικτές του ελεύθερου εμπορίου και ακόλουθος του Lee Kuan Yew, του πρώτου πρωθυπουργού της ελεύθερης στο εμπόριο χώρας της Σιγκαπούρης. Οι καπιταλιστικές απόψεις του Καγκάμε δεν είναι περιθωριακές πεποιθήσεις και μετά την εισαγωγή της περιοχής εμπορίου, 44 από τις 55 χώρες-μέλη της Αφρικανικής Ένωσης υπέγραψαν αμέσως τη συμφωνία για να καταδείξουν την υποστήριξή τους. Σήμερα μόλις τρεις χώρες δεν έχουν ακόμη υπογράψει.
Υιοθετώντας τον οικονομικό φιλελευθερισμό
Η στροφή της Αφρικής προς τον οικονομικό φιλελευθερισμό σηματοδοτεί καλά νέα για την ήπειρο, καθώς, όπως επισημαίνει ο καθηγητής Αγιτέι, το ιστορικό ειδύλλιο της Αφρικής με τον σοσιαλισμό δεν οδήγησε παρά μόνο στην “οικονομική καταστροφή, τη δικτατορία και την καταπίεση”.
Σε πλήρη αντίθεση με την οικονομική καταστροφή και την καταπίεση του σοσιαλισμού, η εφαρμογή του AfCFTA θα οδηγήσει πιθανότατα σε εκτόξευση στο ενδοαφρικανικό εμπόριο κατά 52% μέσα σε λίγα μόλις χρόνια. Αυτό το ποσοστό μπορεί στη συνέχεια να διπλασιαστεί μόλις καταργηθεί το τελικό 10% δασμών σε “ευαίσθητα αγαθά”. Αυτή η τόνωση του εμπορίου θα προσθέσει δισεκατομμύρια στην οικονομία της ηπείρου.
Ένα ακόμη όφελος τον AfCFTA είναι ότι θα ενώσει πολλά αφρικανικά κράτη σε μια ενιαία αγορά, κάνοντας ευκολότερο για την Αφρική να συναλλάσσεται με τον υπόλοιπο κόσμο. Αν όλα τα κράτη-μέλη της Αφρικανικής Ένωσης υπογράψουν τον AfCFTA, για κάθε εξωτερικό εμπορικό εταίρο θα χρειάζεται μόλις η διαπραγμάτευση μίας εμπορικής συμφωνίας - αντί για 55 επιμέρους εμπορικές συμφωνίες με κάθε αφρικανική χώρα.
Ένα νέο μέλλον ευημερίας
Αυτό δεν σημαίνει ότι η μεγάλη στροφή της Αφρικής προς την οικονομική απελευθέρωση θα επιλύσει όλα τα προβλήματα της ηπείρου, ή ότι στην Αφρική κυριάρχησαν πλήρως τάσεις υπέρ του ελεύθερου εμπορίου. Προς το παρόν, μόνο 22 κράτη-μέλη της Αφρικανικής Ένωσης έχουν κυρώσει την περιοχή ελεύθερου εμπορίου, και μολονότι αναμένεται περισσότερα κράτη να το κάνουν τους επόμενους μήνες, υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος μέχρι να ενταχθεί ολόκληρη η ήπειρος. Ομοίως, η Νιγηρία που έχει τη μεγαλύτερη οικονομία της ηπείρου, κρατά έντονα αρνητική στάση απέναντι στην εμπορική συμφωνία.
Παρά το γεγονός όμως ότι ο σοσιαλισμός συνεχίζει να δείχνει το άσχημο πρόσωπό του στην Αφρική, μπορούμε να πανηγυρίζουμε για το γεγονός ότι η σοσιαλιστική ιδεολογία που στοίχειωσε την ήπειρο για δεκαετίες δεν κυριαρχεί πλέον. Ο AfCFTA όντως μπορεί να ενισχύσει την αφρικανική οικονομία και να βγάλει πολλούς ανθρώπους από τη φτώχεια. Όταν αργότερα μέσα στο έτος εφαρμοστεί η συμφωνία, αυτό θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ως ένα σημάδι ότι η Αφρική γυρίζει την πλάτη της στο σοσιαλιστικό παρελθόν και υιοθετεί ένα νέο μέλλον ελευθερίας του εμπορίου και ευημερίας. Οι Αφρικανοί πρέπει να ελπίζουν ότι αυτή η τάση θα συνεχιστεί.
--
Ο Alexander C.R. Hammond είναι ερευνητής σε μια δεξαμενή σκέψης στην Ουάσινγκτον και στέλεχος του African Liberty.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 18 Μαΐου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
