Του Peter Bowerman
Το 1986 δημοσιεύθηκε το σημαίνον έργο του καθηγητή του Πανεπιστημίου του Σικάγο Allan Bloom, The Closing of the American Mind (Το κλείσιμο του αμερικανικού νου). Ένας από τους πολλούς ισχυρισμούς του Μπλουμ σ' αυτό το εξαιρετικά σημαντικό - και διανοητικά επιβλητικό - βιβλίο ήταν ο εξής:
Ενώ τα ανθρώπινα «φυσικά δικαιώματα» - τα οποία στην περίπτωση της χώρας μας σημαίνουν «ζωή, ελευθερία και η επιδίωξη της ευτυχίας» - ήταν στο παρελθόν οι θεμελιώδεις αρχές της χώρας μας, σήμερα έχουν σε μεγάλο βαθμό αντικατασταθεί από τις ιδέες της ανοιχτότητας, της ανεκτικότητας, της συμπεριληπτικότητας και της ποικιλομορφίας. Πόσο ισχυρή ήταν αυτή η πρόβλεψη του Μπλουμ;
Στην εισαγωγή του βιβλίου, έγραψε: «Η παλιά ιδέα [του τι σημαίνει να είναι κανείς Αμερικανός] ήταν πως οι άνθρωποι, αναγνωρίζοντας και αποδεχόμενοι τα ανθρώπινα φυσικά δικαιώματα, βρήκαν μια θεμελιώδη βάση ενότητας και ομοιότητας.
Η τάξη, η φυλή, η θρησκεία, η εθνική προέλευση και η κουλτούρα εξαφανίστηκαν ή έχασαν την πρωτεύουσα σημασία τους υπό το φως τον φυσικών δικαιωμάτων τα οποία έδωσαν στους ανθρώπους κοινά συμφέροντα και τους έκαναν πραγματικούς αδερφούς».
Όλα αυτά όμως σύμφωνα με τον Μπλουμ ανήκουν φυσικά στο παρελθόν. Συνεχίζει: «Η πρόσφατη εκπαίδευση της ανοιχτότητας τα έχει απορρίψει όλα αυτά. Δεν δίνει σημασία στα φυσικά δικαιώματα ή τις ιστορικές απαρχές του καθεστώτος μας, που σήμερα θεωρούνται ουσιωδώς ελαττωματικές και οπισθοδρομικές. Η εκπαίδευση αυτή είναι προοδευτική και κοιτά προς τα μπροστά.
Δεν απαιτεί θεμελιώδη συμφωνία ή εγκατάλειψη των παλαιών ή των νέων πεποιθήσεων προς όφελος των αντίστοιχων φυσικών. Είναι ανοιχτή σε όλα τα είδη των ανθρώπων, των τρόπων ζωής και των ιδεολογιών. Δεν υπάρχει άλλος εχθρός πέρα από τον άνθρωπο που δεν είναι ανοιχτός στα πάντα».
Συνοψίζοντας το επιχείρημά του, διατυπώνει το προφανές ερώτημα: «Όταν όμως δεν υπάρχουν κοινοί στόχοι ή κοινό όραμα για το δημόσιο καλό, είναι πλέον εφικτό το κοινωνικό συμβόλαιο;»
Εύστοχη ερώτηση, έτσι δεν είναι;
Η ζωή, η ελευθερία και η επιδίωξη της ευτυχίας (ΖΕΕΤΕ)
Η λαμπρότητα των ιδρυτών των ΗΠΑ συνεχίζει να καταπλήσσει. Με αυτό που δημιούργησαν, κατανοούσαν πολύ καλά ότι συντελούσαν στη γέννηση ενός έθνους ανθρώπου που, δεδομένων των τεράστιων διαφορών στη γεωγραφία, το υπόβαθρο, την ανατροφή, την εκπαίδευση, τη θρησκεία, τα πλαίσια αναφοράς, τα συστήματα πεποιθήσεων και τόσων πολλών ακόμη, ήταν λίγο πιθανό να φτάσουν σε μια συναίνεση ως προς οτιδήποτε.
Με μία κομβική εξαίρεση φυσικά: Την πεποίθηση ότι η νέα τους ελευθερία ήταν κάτι το καλό και δίκαιο. Σίγουρα συμφωνούσαν ως προς αυτό, και αυτό λειτουργούσε ως μια ιδιαίτερα αποτελεσματική κοινωνική συγκολλητική ουσία.
Σκεφτείτε το. Αυτά τα φυσικά δικαιώματα - οι θεμελιώδεις αρχές της Ζωής, της Ελευθερίας, και της Επιδίωξης της Ευτυχίας (ΖΕΕΤΕ) - ουσιαστικά λένε «Μπορεί να μη συμφωνώ μαζί σου και μπορεί να έχουμε θεμελιωδώς διαφορετικές πεποιθήσεις ως προς το πώς πρέπει να λειτουργεί ο κόσμος, αλλά ως μέλος της κοινωνίας, δεσμεύομαι να προστατεύω και να σέβομαι τα δικαιώματά του ως προς το ΖΕΕΤΕ - στο βαθμό που αυτά δεν παραβιάζουν κατά τρόπο καταφανή τα αντίστοιχα δικά μου δικαιώματα - και πρέπει και εσύ να δεσμεύεσαι για το ίδιο».
Και ειλικρινά, αυτή είναι η μόνη υποχρέωση που έχει κανείς προκειμένου να θεωρείται καλός πολίτης στην κοινωνία μας - και προκειμένου αυτή η κοινωνία να λειτουργεί. Μολονότι δεν είμαι τίποτε από τα παρακάτω, είναι μέσα στα δικαιώματά μου ως πολίτης αυτής της χώρας να είμαι αδιόρθωτα ρατσιστής, σεξιστής, ομοφοβικός, ισλαμοφοβικός, ή το οποιοδήποτε άλλο μη εκλυστικό δείγμα της ανθρωπότητας, στο βαθμό που σέβομαι τα δικά σας δικαιώματα στο ΖΕΕΤΕ.
Την στιγμή που αυτές οι απαράδεκτες πεποιθήσεις μου μεταφράζονται σε πράξεις που παραβιάζουν τη δική σας ΖΕΕΤΕ, θα πρέπει να περιμένω πως η νομοκρατία θα με τιμωρήσει - και αυστηρά.
Η ειρωνεία του να μην ανεχόμαστε τη μισαλλοδοξία
Βεβαίως, δεν υπάρχει τίποτε το εγγενώς μη επιθυμητό στις έννοιες της πολυμορφίας, της ανεκτικότητας, της συμπεριληπτικότητας και της ανοιχτότητας - έτσι θέλω να ζω τη ζωή μου. Αλλά αυτή είναι η δική μου επιλογή, και σ' αυτή τη χώρα - τελευταία φορά που το έλεγξα - έχουμε το δικαίωμα της επιλογής. Αυτά γίνονται πρόβλημα όταν καθίστανται οι de facto αρχές που διέπουν μια χώρα - πράγμα που ουσιαστικά έχει ήδη γίνει.
Όταν ένα ολοένα και μεγαλύτερο και πιο επιδραστικό μέρος της κοινωνίας - που συγκεντρώνεται στα μέσα ενημέρωσης, την κυβέρνηση, τα πανεπιστήμια και τον λαϊκό πολιτισμό - ουσιαστικά δαιμονοποιεί και απορρίπτει τον οποιονδήποτε δεν υιοθετεί πλήρως, ηχηρώς, δημοσίως και συνεχώς αυτά τα ιδανικά, τότε η πραγματική ελευθερία δέχεται ένα σοβαρό πλήγμα.
Έχει γίνει γελοίο το γεγονός διασκεδαστές και ηθοποιοί να δέχονται επιθέσεις για το ασυγχώρητο αμάρτημα ότι δεν πήραν μια δημόσια και ηχηρή προοδευτική στάση στα ζητήματα της επικαιρότητας (Taylor Swift). Και Θεός φυλάξοι αν πάρετε την αντίθετη θέση όπως έκανε πρόσφατα ο Kanye West.
Ευτυχώς όμως, η υπόθεση γίνεται πού και πού αστεία: Μπορεί κανείς να δει ως μαύρο χιούμορ την απολαυστική ειρωνεία εκείνων που υιοθετούν την πολυμορφία, την ανεκτικότητα, την συμπεριληπτικότητα και την ανοιχτότητα και ταυτόχρονα είναι οι ίδιοι έντονα μισαλλόδοξοι, απορριπτικοί και κλειστοί έναντι των διαφορετικών οπτικών των άλλων ανθρώπων.
Όσοι καταδικάζουν θα ήταν σοφό να ξανακοιτάξουν με φρέσκια ματιά την ισχύ, την απλότητα και την λαμπρότητα των φυσικών δικαιώματων του καθενός. Και να συνειδητοποιήσουν ότι, εξ ορισμού, το να ζει κανείς βάσει αυτών των δικαιωμάτων - και να επιτρέπει στους άλλους να κάνει το ίδιο - είναι ο μόνος δρόμος αυτό το σπουδαίο μας πείραμα να λειτουργήσει.
--
Ο Peter Bowerman είναι συγγραφέας με έδρα την Ατλάντα.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 26 Μαΐου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
