Του Jaroslaw Makowski
Το 2020 θα είναι μια πολύ έντονη πολιτικά χρονιά για την Πολωνία: προεδρικές εκλογές, προσπάθειες για την αλλαγή κομματικών ηγεσιών, ή και για τη δημιουργία μιας νέας πολιτικής ομάδας. Από την οπτική γωνία του κράτους και των πολιτών, το θέαμα θα είναι ενδιαφέρον. Από την οπτική των κομματικών ηγετών, θα είναι μια μάχη επιβίωσης.
Η δεύτερη κυβερνητική θητεία για κάθε κόμμα δεν έχει τη φρεσκάδα που προσελκύει τους πολίτες αμέσως μετά την αλλαγή της διακυβέρνησης. Ήδη ξέρουμε πάρα πολύ καλά όλους τους υπουργούς, τους κορυφαίους πολιτικούς, τις κομβικές προσωπικότητες που προσπαθούν να δικαιολογήσουν τις αμαρτίες των κυβερνώντων.
Έτσι, οι Πολωνοί έχουν ήδη αρχίσει να κουράζονται από τους κυβερνώντες, κι αυτό είναι το πρώτο ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπίσει το κυβερνών κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης (PiS) το 2020.
Οι Πολωνοί έχουμε κουραστεί από τον Πρωθυπουργό Mateusz Morawiecki, τις ομιλίες του οποίου ξέρουμε πλέον απ’ έξω. Έχουμε κουραστεί να μας λέει τα ίδια συνθήματα που ποτέ δεν πραγματοποιούνται και αντιθέτως να παραβαίνει τις υποσχέσεις του - να κατασκευάσει 100 περιφερειακούς δρόμους, νέο κεντρικό αεροδρόμιο, να φέρει ένα εκατομμύριο ηλεκτρικά αυτοκίνητα στους πολωνικούς δρόμους, να συνδέσει με λεωφορεία όλα τα χωριά, να παράσχει ένα εκατομμύριο φτηνά διαμερίσματα προς ενοικίαση για τη μεσαία τάξη, και ούτω καθεξής.
Αυτή η αίσθηση της κόπωσης μπορεί εντέλει να εξελιχθεί σε αγανάκτηση με κάθε επόμενη μαγική συνταγή από το PiS που ισχυρίζεται ότι η Πολωνία είναι η γη της επαγγελίας - γιατί αυτή την εικόνα παρουσιάζουν σήμερα τα κρατικά μέσα, την ώρα που είναι σχεδόν αδύνατο να κλείσει κανείς ραντεβού με έναν ειδικό γιατρό.
Δεν υπάρχει τέλος στις υποσχέσεις που δίνει ο πρωθυπουργός στους ψηφοφόρους.
Το πραγματικό κόστος της εξουσίας
Δεύτερον, όσο περισσότερο αγκομαχά η κυβέρνηση του PiS με την πραγματικότητα της αύξησης των τιμών και της καταλήστευσης - από τα τέλη των απορριμμάτων μέχρι το κόστος της ενέργειας - τόσο περισσότερο οι πολίτες θα απαιτούν την κρατική παρέμβαση. Η ομάδα του PiS συνήθισε τους πολίτες στο γεγονός ότι μπορεί να εισαχθούν αλλαγές από στιγμή σε στιγμή - ιδίως σε ό,τι αφορά τη δικαστική εξουσία.
Με άλλα λόγια, τα τελευταία τέσσερα χρόνια ο άνθρωπος που κινεί τα νήματα στο κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης Jarosław Kaczyńsk έχει αποδείξει πως τίποτα δεν είναι πλέον αδύνατο. Είναι όμως κρίμα που αυτό ισχύει μόνο για τους τομείς που ενδιαφέρουν το PiS και όχι για όπου υπάρχει ανάγκη.
Γι’ αυτό και οι πολίτες συνειδητοποιούν πως αν μόνο το ήθελε το κυβερνών κόμμα, θα μπορούσε εύκολα να σταματήσει την αύξηση στις τιμές της ενέργειας και να μειώσει το τέλος κατανάλωσης στο αλκοόλ. Γι’ αυτό και η πραγματικότητα σύντομα θα χτυπήσει την πόρτα του Jarosław Kaczyński για να σταματήσει τον καλπασμό των τιμών στις βασικές υπηρεσίες που επηρεάζουν άμεσα την ποιότητα της ζωής μας.
Και δεν υπάρχει τίποτε πιο τρομακτικό για έναν πολιτικό αυτού του είδους από το να χάσουν οι υποστηρικτές του την ψευδαίσθηση ότι ο κ. Kaczyński δεν είναι εντέλει παντοδύναμος. Και αυτό μπορεί όντως να συμβεί τον ερχόμενο χρόνο.
Ατέρμονες μάχες
Τρίτον, αυτή η σύγκρουση με την πραγματικότητα έχει ήδη ξεκινήσει για τον Jarosław Kaczyński με την ολοκληρωτική αντίθεση στο πρόσωπο του προέδρου του Ανώτατου Ελεγκτικού Γραφείου (ΝΙΚ) Marian Banaś. Από τη μια πλευρά, ο κ. Banaś, δημιούργημα της κυβέρνησης του PiS, αποκαλύπτει την αδυναμία του κ. Kaczyński.
Από την άλλη όμως, η όλη κατάσταση καταδεικνύει την ηθική κατάπτωση των αμαρτωλών ηθικολόγων. Εξάλλου, είναι ευρέως γνωστό πως ο κ. Banaś δεν είναι ούτε ο πρώτος, ούτε ο τελευταίος διαφανής πολιτικός του PiS. Και τώρα έχει γίνει ένα βάρος που το κόμμα του Kaczyński προσπαθεί άτσαλα να αποδιώξει.
Το να παραμείνει ο κ. Banaś στη θέση του προέδρου του ΝΙΚ φαίνεται να είναι μια πολιτική ασφάλειας για τον ίδιο και την οικογένειά του - μια πολιτική που μπορεί να κοστίσει πολλά στο κυβερνών κόμμα τον ερχόμενο χρόνο.
Ακόμη, το νέο έτος θα φέρει την επιστροφή στις εποχές των πολιτισμικών πολέμων. Το PiS θα πιεστεί από την Καθολική Εκκλησία να συσφίγξει την στρόφιγγα της ηθικής αυστηροποιώντας τον νόμο εναντίον των αμβλώσεων. Εδώ η Εκκλησία θα έχει σύμμαχο το Κόμμα της Συνομοσπονδίας, που είναι πιο παπικό από το PiS και συνεπώς θα έχει ισχυρότερες θέσεις σε αυτό το ζήτημα από το κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης.
Από την άλλη πλευρά του φάσματος, θα διατυπωθούν εκκλήσεις για την χαλάρωση του νόμου εναντίον των αμβλώσεων από την αριστερή πτέρυγα. Έτσι, το PiS θα βρεθεί εν μέσω διασταυρούμενων πυρών.
Η ικανοποίηση των αιτημάτων της Εκκλησίας, ενός φυσικού συμμάχου του PiS θα ενισχύσει έτσι την αριστερά. Η προστασια της υφιστάμενης κατάστασης θα έχει ως αποτέλεσμα τη δυσαρέσκεια κάποιων επισκόπων και αυτή η δυσαρέσκεια θα αξιοποιηθεί από το Κόμμα της Συνομοσπονδίας - που με τη σειρά του μπορεί να προσελκύσει κάποιους από τους έντονα καθολικούς, εναντιωνόμενους στις αμβλώσεις και εθνικιστές ψηφοφόρους του PiS.
Η πολωνική αντιπολίτευση
Μέχρι αυτό το σημείο δεν έχω αναφερθεί στην αντιπολίτευση της Πολωνίας. Κι αυτό γιατί η αντιπολίτευση βρίσκεται σε τόσο κακή κατάσταση που αν η ζοφερή πραγματικότητα δεν δημιουργούσε πίεση στο PiS, ο κ. Kaczyński δεν θα χρειαζόταν να ανησυχεί για τίποτα.
Είναι πλέον σαφές πως μετά από τέσσερα χρόνια απουσίας από το κοινοβούλιο, η αριστερά βρήκε πολύ ευκολότερο να διαμορφώσει μια ευρεία συμμαχία ώστε να εισέλθει τελικά στο κοινοβούλιο παρά να δημιουργήσει ένα κάπως συνεκτικό και αποτελεσματικό πολιτικό σώμα.
Φυσικά, το Κόμμα της Άνοιξης του Robert Biedroń δεν έχει άλλη επιλογή από το να αφεθεί στο έλεος του κόμματος της Συμμαχίας της Δημοκρατικής Αριστεράς (SLD) και του ηγέτη του Włodzimierz Czarzasty. Το κόμμα της Αριστεράς Μαζί (Razem) όμως σίγουρα δεν θα εγκρίνει μια τέτοια διαρρύθμιση, πράγμα που σημαίνει ότι τον ερχόμενο χρόνο αντί για μια αριστερή ομάδα θα υπάρχουν δύο - αν όχι επισήμως, τουλάχιστον ιδεολογικώς.
Σε ό,τι αφορά τη Συμμαχία Πολιτών (ΚΟ), η μοίρα και η μορφή της θα καθοριστούν κυρίως από το ποιος θα αναδειχθεί επικεφαλής. Σήμερα, μολονότι κάποια μέλη του κόμματος μπορεί να ενδιαφέρονται να αναλάβουν την ηγεσία, δεν είναι πρόθυμα να το κάνουν παρά μόνο αν η εξουσία τους παραδοθεί πλήρως.
Το θέμα όμως είναι ότι κανείς δεν θέλει να παραδώσει την εξουσία του εκουσίως - ιδίως σε ένα πολιτικό κόμμα. Συνεπώς, η εξουσία πρέπει να αφαιρεθεί, μερικές φορές διά της βίας. Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται μια σύγκρουση.
Από την στιγμή που κατακτηθεί η εξουσία, θα πρέπει κανείς να συνθέσει ένα συνεκτικό όραμα για το κόμμα ή την πολιτική ομάδα καθώς και για την ίδια τη χώρα. Εφόσον στους προσεχείς μήνες δεν εμφανιστεί ένας τέτοιος επικεφαλής στο κόμμα αυτό, τότε ο νυν ηγέτης του Grzegorz Schetyna δεν θα έχει να ανησυχεί για τίποτα και θα μπορεί να περιμένει ανενόχλητος την πολιτική του συνταξιοδότηση.
Η προεδρική κούρσα
Τέλος, το 2020 θα φέρει τις επικείμενες προεδρικές εκλογές, που θα γίνουν το κύριο θέμα επικαιρότητας στην Πολωνία στους επόμενους μήνες.
Αναμενόμενα, ο νυν πρόεδρος, Andrzej Duda από το PiS είναι το αδιαμφισβήτητο φαβορί. Αυτό όμως δεν οφείλεται στο γεγονός ότι τα τελευταία πέντε χρόνια της θητείας του ήταν πετυχημένα - ακριβώς το αντίθετο. Ο λόγος είναι ότι η αντιπολίτευση δεν κατάφερε να παραγάγει έναν βιώσιμο αντίπαλο (είτε από τον χώρο της πολιτικής είτε εκτός αυτής), που θα μπορούσε να απειλήσει τον κ. Duda από την αρχή της προεδρικής εκστρατείας.
Το Πολωνικό Λαϊκό Κόμμα (PSL) έχει την πολυτέλεια να μην κατεβάσει υποψήφιο, μολονότι είναι σαφές ότι ο Władysław Kosiniak-Kamysz, ένα νέο μέλος του κόμματος, δεν έχει πολλές ελπίδες.
Το ίδιο ισχύει και για την αριστερά, όπου η Συμμαχία των Πολιτών πρότεινε την Małgorzata Kidawa Błońska, μια προβλέψιμη επιλογή.
Ο πραγματικός γρίφος των προεδρικών εκλογών είναι η υποψηφιότητα του ανεξάρτητου Szymon Hołownia, ενός δημοσιογράφου και παρουσιαστή ενός τηλεοπτικού σόου ταλέντων, γνωστού για το καθολικό του υπόβαθρο.
Ακόμη πιο αινιγματική είναι η αντίδραση στην απόφασή του να είναι υποψήφιος - από τη μία πλευρά, οι Πολωνοί δηλώνουν ότι έχουν κουραστεί από τους επαγγελματίες πολιτικούς, ενώ από την άλλη, όταν ένας μη πολιτικός εμφανίζεται στο προσκήνιο δεν είναι διατεθειμένοι να τον πάρουν στα σοβαρά.
Δεν φαίνεται ιδιαίτερα πιθανό προς το παρόν να το αλλάξει αυτο η υποψηφιότητα του κ. Hołownia.
Πώς θα διαμορφωθεί η πολιτική σκηνή στην Πολωνία το 2020;
Καταλήγοντας, υπάρχουν δύο ζητήματα που - μολονότι μπορεί να φαίνονται άνευ σημασίας προς το παρόν - μπορεί να αναδιατάξουν την πολωνική πολιτική σκηνή το 2020.
Πρώτον, είναι η κατάσταση στη δεξιά. Μπορεί κανείς ήδη να παρατηρήσει ότι υπάρχουν πολλοί πρόθυμοι να αναλάβουν την εξουσία μετά την αποχώρηση του Jarosław Kaczyński - ξεκινώντας από τον πρωθυπουργό Morawiecki, έως τους Υπουργούς Παιδείας Jarosław Gowin και Δικαιοσύνης Zbigniew Ziobro.
Το θέμα είναι όμως ότι τους επόμενους μήνες, η απογοήτευση του κοινού από το κυβερνών κόμμα μπορεί να μην προκαλέσει τόσο την επιθυμία του να συνεχίσει κάποιος αυτή την κληρονομιά αλλά αντιθέτως του να εγκαταλείψει το βυθιζόμενο πλοίο που για τόσο πολύ καιρό κυβερνιόταν αποκλειστικά από τον κ. Kaczyński.
Δεν χρειάζεται να αναφερθεί πως τόσο ο κ. Gowin όσο και ο κ. Ziobro πρέπει να το έχουν συνηθίσει αυτό, πολύ περισσότερο καθώς συνεχώς ταπεινώνονται από τον κ. Kaczyński. Και αυτό έχει τα αποτελέσματά του.
Ακόμη, όσο περισσότερο αποδυναμώνεται το Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης, τόσο πιο έντονη θα γίνεται η αναζήτησή για εκείνους που θα θεωρηθούν υπαίτιοι για τις φτωχές του επιδόσεις. Και όλοι γνωρίζουν ότι το PiS είναι πολύ καλό στο να βρίσκει εχθρούς, να τους δείχνει με το δάχτυλο και να τους στιγματίζει. Ιδίως μάλιστα εφόσον οι πολιτικοί του PiS ελέγχουν τα εθνικά (μέχρι πρότινος δημόσια) μέσα ενημέρωσης, τα οποία είναι έτοιμα να βοηθήσουν με κάθε τρόπο το κόμμα να διατηρηθεί στην εξουσία.
Η επιστροφή του Donald Tusk
Δεύτερον, υπάρχει η επιστροφή του Donald Tusk στην πολιτική σκηνή της Πολωνίας. Όποιος νόμιζε ότι η απόφαση του να μην είναι υποψήφιος πρόεδρος σήμαινε ότι θα αποσυρθεί από την πολιτική έκανε λάθος.
Ο κ. Tusk πάντα σχεδιάζει μακροπρόθεσμα. Και έχει μεγάλη υπομονή. Του αρέσει να περιμένει την κατάλληλη στιγμή για να εισέλθει στο παιχνίδι.
Σήμερα, αν ο Donald Tusk κατέβαινε υποψήφιος, η εκστρατεία του θα έπρεπε να διεξαχθεί με τον συνήθη πολωνικό τρόπο - βιαστικά και με αχαλίνωτη φαντασία. Ο κ. Tusk όμως έχει άλλα χαρακτηριστικά.
Ο πρώην πρωθυπουργός έχει όλο τον χρόνο μπροστά του και μια ισχυρή θέση για να κάνει πολιτική στην Πολωνία με τέτοιον τρόπο ώστε να μην απορροφηθεί εντελώς από αυτή. Το βιβλίο που πρόσφατα εξέδωσε με τον τίτλο Szczerze (Ειλικρινά) σίγουρα θα αποτελέσει αφορμή για να συναντηθεί με Πολωνούς ψηφοφόρους ώστε να δει αν και πώς να προετοιμάσει την επιστροφή του στην εθνική πολιτική σκηνή.
Είναι ήδη εμφανές ότι η γενεακή αλλαγή που συνετελείται μπορεί να καταστήσει τον Donald Tusk προστάτη της αντί για εμπόδιο.
Σε κάθε περίπτωση, το 2020 θα είναι ένα πραγματικό πεδίο μάχης για όλους τους εμπλεκόμενους. Κάποιοι θα βγουν νικητές από αυτό, και κάποιοι άλλοι ηττημένοι.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στα πολωνικά στο: https://liberte.pl/rok-politycznego-ringu/
--
Ο Jaroslaw Makowski είναι ιστορικός της φιλοσοφίας και δημοσιογράφος.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 26 Δεκεμβρίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
