Του Gary M. Galles
Ο George Orwell στο έργο του Politics and the English Language (Η πολιτική και η αγγλική γλώσσα) έγραφε ότι «η νωθρότητα της γλώσσας μας, μάς διευκολύνει να κάνουμε ανόητες σκέψεις». Ένα καλό παράδειγμα μιας τέτοιας ανοησίας είναι οι ολοένα και περισσότερες επιθέσεις εναντίον του καπιταλισμού, και η υπονοούμενη πανάκεια του ολοένα και μεγαλύτερου κρατικού ελέγχου, από ανθρώπους που σχεδόν δεν καταλαβαίνουν καθόλου το αντικείμενο των επιθέσεών τους.
Πώς μπορούν οι υπερασπιστές της ελευθερίας να αντιμετωπίσουν με τον καλύτερο τρόπο την άγνοια αυτή του καπιταλισμού που παραπλανά τους επικριτές του; Μια πολύ χρήσιμη πιθανή λύση διατυπώθηκε από τον Leonard Read, έναν από τους πιο αφοσιωμένους υπέρμαχους της ελευθερίας, πριν από πενήντα χρόνια στο κεφάλαιο Saying What You Really Mean (Όταν λες αυτό ακριβώς που εννοείς) του βιβλίου του Depper Than You Think (Βαθύτερα απ' όσο νομίζετε), του 1967.
Για να διακρίνουμε καλύτερα ανάμεσα στην επιθετική ισχύ (τον εξαναγκασμό) και την αμυντική ισχύ (την προστασία από τον εξαναγκασμό), ο Read πρότεινε μια εναλλακτική έναντι όρων όπως ο «καπιταλισμός» και οι «ελεύθερες αγορές» που να μην είχε ήδη διαστρεβλωθεί ανεπανόρθωτα. Υποστήριξε ότι η διαφορά μεταξύ της ελευθερίας και της κρατικής κυριαρχίας (όσο κι αν αυτή μεταμφιέζεται ως ελευθερία) μπορεί να αναγνωριστεί σαφέστερα αν απλώς εξετάσουμε το αν οι διαρρυθμίσεις αυτές συνεπάγονται εθελούσιες ή μη εθελούσιες συναλλαγές.
«Οι περισσότερες ταμπέλες [για τις πολιτικο-οικονομικές πεποιθήσεις]... δεν συμβάλλουν στη σαφήνει.
Να αναγνωρίσουμε πόσο βαθιά εκτείνεται η έννοια της συναλλαγής στις ανθρώπινες υποθέσεις. Είναι θεμελιώδης… οι ειδικοί συναλλάσσονται - ή χάνονται!
Είναι άραγε εθελούσια ή μη εθελούσια συναλλαγή;
Το αν κανείς υπερασπίζεται τις εθελούσιες συναλλαγές ή αντίθετα τις μη εθελούσιες, υπογραμμίζει πιο καθαρά τις ιδεολογικές μας διαφορές απ' ό,τι η αναφορά στους ευρέως χρησιμοποιούμενους όρους… υπάρχει ένα κάποιο λεκτικό πέπλο πίσω από το οποίο μπορεί κανείς να κρυφτεί.
Η εθελούσια συναλλαγή… δεν έχει ακόμη φορτωθεί με συναισθηματικού τύπου συμπαραδηλώσεις… Ακόμη περισσότερο, η αντίθεσή της, η μη εθελούσια συναλλαγή… κανείς, ούτε καν κάποιος πρωταγωνιστής δεν αναγνωρίζει με υπερηφάνεια ότι την προτιμά - αυτή προσβάλλει τον ιδεαλισμό του.
Αν ξεφύγουμε από την ορολογία που χρησιμοποιείται για την περιγραφή και την ανάλυση της πολιτικής και οικονομικής διαμάχης… μεγάλο μέρος της εντέλει αφορά την άρνηση της εθελούσιας και την επιμονή στην επιβολή της μη εθελούσιας συναλλαγής.
Ο κατάλογος των καταναγκαστικών δράσεων που υπερβαίνουν το θεμιτό πεδίο του κράτους εκτείνεται στις χιλιάδες.
Η έννοια της εθελούσιας συναλλαγής εκθρονίζει τη ναπολεονική συμπεριφορά - τον αυταρχισμό κάθε είδους - και στη θέση της βάζει το άτομο. Ο καταναλωτής γίνεται βασιλιάς. Η ατομική ελευθερία επιλογής διέπει τις οικονομικές υποθέσεις… έγκειται σε μένα και σε έναν πρόθυμο πωλητή να αποφασίσουμε - δεν είναι κανενός άλλου δουλειά!
Πολλοί λίγοι άνθρωποι θα αναγνώριζαν σε άλλους την ελευθερία που οι ίδιοι εκτιμούν και απολαμβάνουν.
Μια καλή κοινωνία… [προϋποθέτει] την ανεμπόδιστη ροή της δημιουργικότητας… στην ελεύθερη και εθελούσια συναλλαγή.
Κανείς και κανένας συνδυασμός προσώπων, ανεξάρτητα από τον αριθμό τους, και κανένας φορέας που μπορεί αυτοί να συστήσουν… δεν έχει το δικαίωμα του ελέγχου επί του οποιουδήποτε άλλου προσώπου που να μην υπάρχει ως ηθικό δικαίωμα σε κάθε άτομο. Το μόνο ηθικό δικαίωμα ελέγχου ενός ατόμου επί ενός άλλου ή άλλων είναι το αμυντικό δικαίωμα, δηλαδή το δικαίωμα της απόκρουσης επιθετικών ή καταστροφικών δράσεων.
Τα κράτη συνεπώς δεν πρέπει να πηγαίνουν παραπέρα ως προς τον έλεγχο των ανθρώπων απ' ό,τι επιτρέπεται στα άτομα που τα οργανώνουν ως ηθικό δικαίωμα. Με λίγα λόγια, πρέπει να περιορίσουμε την κρατική εξουσία στην κωδικοποίηση των απαγορεύσεων που συνάδουν με την προστασία της ζωής και της περιουσίας, την προστασία όλων των πολιτών εξίσου. Κανένα ειδικό προνόμιο για κανέναν!
Αυτό σημαίνει ότι, ιδανικά, το κράτος πρέπει να περιορίζεται στην παρεμπόδιση και την τιμωρία της κάθε μορφής βίας, απάτης και αρπαγής - δηλαδή στην τήρηση της ειρήνης. Πρέπει να επιμένουμε στο να απορρίπτει την οποιαδήποτε μη εθελούσια συναλλαγή και στο να μην ενδίδει στις συμπεριφορές εκείνες για την απαγόρευση των οποίων έχει συσταθεί. Ας περιοριστεί το κράτος μόνο σ' αυτό, και ν' αφήσει όλα τα υπόλοιπα, συμπεριλαμβανομένης και της πρόνοιας και της ευημερίας, στην εθελούσια συναλλαγή».
Μια από τις δυσκολίες στην υπεράσπιση της ελευθερίας υπήρξε πάντα η λεκτική διαστρέβλωση από τους αντιπάλους που καθιστά τις «ανόητες σκέψεις» για την κοινωνική οργάνωση πιο πολιτικώς εύπεπτες, ενώ ταυτόχρονα κάνει δυσκολότερη τη διάδοση της γνώσης για τα οφέλη που μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσω της ελευθερίας.
Ο Leonard Read όμως ήξερε ότι η ελευθερία είναι τόσο ανώτερη από την οποιαδήποτε πιθανή περικοπή της, ώστε αν τα αποτελέσματα που αυτή συνεπάγεται - και τα αποτελέσματα της απουσίας της - μπορούσαν να γίνουν αρκετά σαφή, θα μπορούσε να επικρατήσει έναντι της πολιτικής παλίρροιας της ανοησίας.
Η εστίαση του Leonard Read στην εθελούσια συναλλαγή που υποστηρίζεται αποκλειστικά από την αμυντική ισχύ μπορεί να λύσει τον γόρδιο δεσμό της λεκτικής σύγχυσης και διαστρέβλωσης. Εξάλλου, στη ρίζα κάθε σχεδόν κατηγορίας εναντίον του καπιταλισμού ή των αγορών βρίσκεται η αξίωση ότι κάποιος εβλάβη άδικα (δηλαδή, ότι καταπατήθηκε κάποιο δικαίωμα).
Αν οι άνθρωποι μπορούσαν να δουν ότι ένα σύστημα αποκλειστικά εθελούσιων συναλλαγών δεν μπορεί να καταπατήσει κανενός τα δικαιώματα και θα έβλαπτε μόνο εκείνους που επιθυμούν κρατικής προέλευσης προνόμια εις βάρος τρίτων, τέτοιες αξιώσεις θα καταρρίπτονταν εύκολα.
--
Ο Garry M. Galles είναι καθηγητής οικονομικών στο Pepperdine University Ανάμεσα στα πρόσφατα βιβλία του είναι το Faulty Premises, Faulty Policies (2014), και το Apostle of Peace (2013). Είναι μέλος του Faculty Network του FEE.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 8 Νοεμβρίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
