Του Rainer Zitelmann
Ενώ πολλές αμερικανικές πόλεις βυθίζονται στη βία, τα μέσα ενημέρωσης κυριαρχούνται, και ευλόγως, από τη συζήτηση του ρατσισμού εναντίον των Αφροαμερικανών. Στο μεταξύ, λίγη σημασία δίνεται στον ρατσισμό εναντίον των Αμερικανών ασιατικής καταγωγής - όμως από την εμφάνιση της κρίσης του κορονοϊού η βία εναντίον των Ασιατών έχει αυξηθεί στις ΗΠΑ.
Στο Τέξας, ένας Αμερικανός βιρμανικής καταγωγής και τα δύο παιδιά του δέχθηκαν επίθεση και τραυματίστηκαν από έναν άνδρα με ένα μαχαίρι σε ένα κατάστημα. Το FBI δήλωσε ότι ο 19χρονος ύποπτος μπορεί να είχε ως κίνητρο για την απόπειρα της δολοφονίας της οικογένειας το γεγονός ότι του φάνηκαν Κινέζοι. Στο Μπρούκλιν, μια 26χρονη γυναίκα δέχθηκε λεκτική επίθεση από έναν άνδρα σε έναν σταθμό τρένου που της φώναξε “Γύρνα στην Κίνα” και “Είσαι βρώμικη, πήγαινε να σου ελέγξουν τη θερμοκρασία” πριν επιχειρήσει να τη γρονθοκοπήσει και να της κλέψει το κινητό.
Σε κάθε κρίση, κάποιοι αναζητούν αποδιοπομπαίους τράγους. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, από την εμφάνιση της κρίσης του κορονοϊού, σημειώνονται ολοένα και συχνότερα περιστατικά επιθέσεων εναντίον Ασιατών και Αμερικανών ασιατικής καταγωγής. Όμως οι προκαταλήψεις εναντίον των Ασιατών δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά με την κρίση της πανδημίας.
Περίπου το 6% του συνολικού αμερικανικού πληθυσμού είναι Αμερικανοί ασιατικής καταγωγής, πολύ λιγότεροι από το 18,3% που είναι λατίνοι και το 13,4% των μαύρων. Απ’ όλες τις εθνοτικές ομάδες στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι Αμερικανοί ασιατικής καταγωγής έχουν το υψηλότερο προσδόκιμο ζωής, το υψηλότερο μέσο οικογενειακό εισόδημα, και το χαμηλότερο ποσοστό εγκληματικότητας.
Το μέσο οικογενειακό εισόδημα για τους Αμερικανούς ασιατικής καταγωγής είναι 47.829 δολάρια, 39% περισσότερο από τον εθνικό μέσο όρο των 53.657 δολαρίων. Οι Αμερικανοί ινδικής καταγωγής έχουν το υψηλότερο οικογενειακό εισόδημα από οποιαδήποτε άλλη υποομάδα Αμερικανών ασιατικής καταγωγής, με μέσο όρο 101.591 δολάρια. Μετά τους ινδικής καταγωγής Αμερικανούς έρχονται οι φιλιππινικής, ιαπωνικής και κινεζικής καταγωγής με υψηλά μέσα εισοδήματα αντιστοίχως 82.839, 70.261 και 69.586 δολαρίων.
Οι διακρίσεις εναντίων των Αμερικανών ασιατικής καταγωγής
Οι Ασιάτες μετανάστες στις ΗΠΑ είναι μεταξύ των πιο πετυχημένων αποφοίτων λυκείου και πανεπιστημίου: το 49% έχει πανεπιστημιακό πτυχίο, έναντι του 27% του γενικού πληθυσμού. Ακόμη αντιστοιχούν στο ένα τρίτο των συμμετεχόντων στους πανεθνικούς διαγωνισμούς μαθηματικών και φυσικής. Ενώ τα προγράμματα θετικών διακρίσεων (affirmative action) δίνουν στους μαύρους Αμερικανούς προνομιακή πρόσβαση στην ανώτερη εκπαίδευση, οι Αμερικανοί ασιατικής καταγωγής αντιμετωπίζουν ένα μαζικό μειονέκτημα. Αντιμετωπίζουν μάλιστα αρνητικές διακρίσεις, καθώς πρέπει να πετύχουν σημαντικά καλύτερα αποτελέσματα στους εισαγωγικούς διαγωνισμούς για τα κορυφαία πανεπιστήμια απ’ ό,τι οι λευκοί υποψήφιοι.
Οι μειονότητες που θεωρούνται ιδιαίτερα πετυχημένες στο οικονομικό και ακαδημαϊκό πεδίο συχνά υφίστανται αρνητικές διακρίσεις και διώξεις ανά την ιστορία - κάτι που ισχύει ιδίως με τους Εβραίους.
Το Μοντέλο του Στερεοτυπικού Περιεχομένου
Σύμφωνα με το Μοντέλο του (Συχνά Ανάμεικτου) Στερεοτυπικού Περιεχομένου που ανέπτυξε η ψυχολόγος Susan T. Fiske και οι συνεργάτες της, οι συναισθηματικές αντιδράσεις σε κοινωνικές έξω-ομάδες διαμορφώνονται πρωτίστως από δύο διαστάσεις:
Η πρώτη διάσταση είναι η ζεστασιά: μια έξω-ομάδα μπορεί να γίνεται αντιληπτή στερεοτυπικά ως ζεστή και φιλική, ή ως ψυχρή, αναξιόπιστη και μη φιλική.
Η δεύτερη διάσταση είναι η ικανότητα: μια έξω-ομάδα μπορεί να γίνεται αντιληπτή στερεοτυπικά ως γεμάτη αυτοπεποίθηση, σκληρά εργαζόμενη και φιλόδοξη, ή ως τεμπέλικη και ανίκανη.
Υπάρχουν τέσσερις πιθανοί συνδυασμοί (στερεότυπα) για το πώς μπορούν να γίνονται αντιληπτές οι έξω-ομάδες:
-Ζεστή και ικανή
-Ζεστή και ανίκανη
-Ψυχρή και ικανή
-Ψυχρή και ανίκανη
Οι εμπειρικές μελέτες επιβεβαιώνουν ότι αυτά τα στερεότυπα συσχετίζονται με συγκεκριμένες κοινωνικές και πολιτισμικές ομάδες. Για παράδειγμα, σε μια σειρά μελετών, ζητήθηκε από άτομα να βαθμολογίζουν κοινωνικές εξω-ομάδες σε μια κλίματα 1 έως 5 ως προς τις διαστάσεις της ζεστασιάς και της ικανότητας.
-Οι υψηλότερες επιδόσεις για τη ζεστασιά και την ικανότητα πήγαν στην έσω-ομάδα - οι συμμετέχοντες στις μελέτες ήταν ως επί το πλείστον λευκοί και μεσαίας τάξης.
-Οι Εβραίοι, οι Ασιάτες και οι πλούσιοι βαθμολογήθηκαν πολύ υψηλά ως προς την ικανότητα, αλλά πολύ χαμηλά ως προς τη ζεστασιά.
Οι ίδιοι ερευνητές εξέτασαν επίσης ποια συναισθήματα ενεργοποιούνται από τα στερεότυπα αυτών των ομάδων. Οι ομάδες υψηλής ικανότητας και χαμηλής ζεστασιάς, μεταξύ των οποίων και οι πλούσιοι, οι Εβραίοι και οι Ασιάτες, αντιμετωπίστηκαν με ανάμεικτα συναισθήματα θαυμασμού και φθόνου.
Στερεότυπα για τους Ασιάτες
Οι ερευνητές εφάρμοσαν επίσης το Μοντέλο του Στερεοτυπικού Περιεχομένου σε διάφορα πειράματα που εξέταζαν τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις εναντίον των Αμερικανών ασιατικής καταγωγής. Οι Αμερικανοί ασιατικής καταγωγής ως επί το πλείστον θεωρούνται από τους υπόλοιπους Αμερικανούς ως πολύ ικανοί αλλά όχι πολύ κοινωνικοί. Σε μια μελέτη που διεξήγαγε η Monica H. Lin και οι συνεργάτες της, 1.296 συμμετέχοντες συσχέτισαν εντονότερα τους Αμερικανούς ασιατικής καταγωγής με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
-Τη διαρκή αναζήτηση περισσότερης ισχύος
-Την εμμονή με την ανταγωνιστικότητα
-Την ιδέα ότι είναι εξυπνότεροι από όλους τους άλλους
-Την επιδίωξη της αριστείας
-Το κίνητρο να αποκτήσουν υπερβολική εξουσία στην κοινωνία
-Τη σύγκριση των επιτευγμάτων τους με αυτά των άλλων
-Την υπερβολική ανταγωνιστικότητα προκειμένου να αποκτήσουν προβάδισμα έναντι των άλλων
-Τη δυσανάλογη οικονομική επιτυχία
Ακόμη οι Αμερικανοί ασιατικής καταγωγής περιγράφηκε ότι αφιερώνουν λιγότερο χρόνο στις κοινωνικές σχέσεις και ότι είναι λιγότερο κοινωνική γενικώς απ’ ό,τι άλλες ομάδες. Η μελέτη συμπεραίνει ότι “Οι Ασιάτες είναι συνεπώς στόχοι μιας προκατάληψης αποστροφής και φθόνου: είναι απρόθυμα σεβαστοί για την υποτιθέμενη ικανότητά τους, αλλά αντιπαθούνται για την απουσία κοινωνικότητας που υποτίθεται τους χαρακτηρίζει”.
Οι προκαταλήψεις εναντίον ομάδων όπως οι Αμερικανοί ασιατικής καταγωγής (καθώς και οι πλούσιοι) διαφέρουν συνεπώς από τις προκαταλήψεις εναντίον άλλων μειονοτήτων όπως οι μαύροι. Οι Αμερικανοί ασιατικής καταγωγής, οι Εβραίοι και οι πλούσιοι ανήκουν σε αυτές τις εξω-ομάδες που εμπνέουν μια ανάμεικτη συναισθηματική αντίδραση “σεβασμού, αποστροφής και φθόνου”. Όσοι απορρίπτουν κατ’ αυτόν τον τρόπο αυτές τις ομάδες - χωρίς να αρνούνται τις ικανότητές τους - βασίζουν τα αρνητικά τους συναισθήματα σε υποτιθέμενα “κοινωνικά ελαττώματα” (για παράδειγμα ότι τα μέλη της εξω-ομάδας είναι λιγότερο κοινωνικά κλπ): “Για να δικαιολογηθεί η διάκριση εναντίον μιας εξωομάδας υψηλών επιτευγμάτων, η απόδοση στερεοτύπων όπως η κοινωνική ανεπάρκεια παρέχει μια καλή δικαιολογία”.
Οι προκαταλήψεις εναντίον των μειονοτικών ομάδων συνήθως ενεργοποιούνται σε περιόδους κοινωνικής αναταραχής, όπως συνέβη σε ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία. Στην Ευρώπη του Μεσαίωνα, οι αποδιοπομπαίοι τράγοι για την πανώλη ήταν κυρίως οι “μάγισσες” και τα μέλη της εβραϊκής πίστης.
Σήμερα, με τον κόσμο στη μέγγενη του κορονοϊού, οι προϋπάρχουσες προκαταλήψεις και τα στερεότυπα εναντίον των Ασιατών ενεργοποιούνται. Η μεγαλύτερη εικόνα όμως έχει οικονομικό περιεχόμενο. Η πραγματικός βαθύς λόγος για το διαδεδομένο αντι-ασιατικοαμερικανικό συναίσθημα είναι ο κοινωνικός φθόνος, που τροφοδοτείται από το γεγονός ότι η Αμερικανοί ασιατικής καταγωγής είναι πιο επιτυχημένοι τόσο στο οικονομικό, όσο και στο ακαδημαϊκό πεδίο.
--
Ο Rainer Zitelmann είναι ιστορικός και κοινωνιολόγος. Είναι συγγραφέας του βιβλίου The Rich in Public Opinion.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 4 Ιουνίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
