Του Pierre Lemieux
Όταν τα μέσα ενημέρωσης μιλούν για ελλείψεις σε μικροτσίπ, όπως κάνουν συχνά από την αρχή του έτους, οι οικονομολόγοι δεν πείθονται αμέσως. Πώς μπορεί να υπάρχει έλλειψη εφόσον οι τιμές στην αγορά μπορούν να προσαρμοστούν ελεύθερα; Μια έλλειψη δεν είναι απλώς μια υψηλή τιμή - άλλωστε, πόσο χρήσιμο θα ήταν να είχαμε μια ειδική λέξη που θα σημαίνει ακριβώς το ίδιο με την «υψηλή τιμή»; Για τον οικονομολόγο, μια έλλειψη είναι μια συνθήκη όπου είναι αδύνατο να αποκτήσει κανείς κάτι στην οποιαδήποτε τιμή, δηλαδή, προτείνοντας υψηλότερες τιμές από την υφιστάμενη. Για να παραθέσω μόνο ένα εγχειρίδιο δείτε το Universal Economics των Arman A. Alchian και William R. Allen, επιμέλειας Jerry L. Jordan (Liberty Fund, 2018), στο κεφάλαιο 10. Καθώς, όσο γνωρίζουμε, δεν έχει επιβληθεί ανώτατο πλαφόν στις τιμές των μικροτσίπ από κάποια εγχώρια τιμή υπό την ποινή προστίμου ή φυλάκισης, πρέπει να βρούμε τι συμβαίνει.
Τουλάχιστον, πρέπει να θέσουμε τα σωστά ερωτήματα. Ας προτείνω λοιπόν κάποια απ’ αυτά καθώς και τις απαντήσεις τους.
Φυσικά, μια προσωρινή έλλειψη σε ένα τμήμα της αγοράς δεν είναι κάτι το αδύνατο, μολονότι αυτό επεκτείνει υπερβολικά και συσκοτίζει κάπως το περιεχόμενο της έννοιας «έλλειψη». Μπορώ ίσως να πω ότι υπάρχει μια έλλειψη από κρουασάν στον αγαπημένο μου φούρνο κάθε μέρα μια συγκεκριμένη ώρα. Αν όμως προσέφερα ένα εκατομμύριο δολάρια (με μια προκαταβολή 100.000 δολαρίων) για ένα κρουασάν, ο φούρνος θα έκανε γρήγορα τα αδύνατα δυνατά για να με εξυπηρετήσει ή, αν χρειαζόταν, κάποιος θα έμπαινε σε ένα αεροπλάνο και θα μου έφερνε ένα κρουασάν μέσα σε 12 ώρες το πολύ. Ομοίως, αν στο παντοπωλείο της γειτονιάς τελείωσαν οι μπαγκέτες, τότε αντιμετωπίζετε κάτι που μοιάζει με μια τοπική και προσωρινή έλλειψη - μόνο όμως μέχρι να επιστρέψει το φορτηγάκι προμηθειών του καταστήματος.
Κατά τον ίδιο τρόπο, η λεγόμενη αυτή έλλειψη μικροτσίπ δεν αφορά ολόκληρη την αγορά. Οι κατασκευαστές υπολογιστών, έξυπνων κινητών τηλεφώνων και άλλων συσκευών δεν έχουν πρόβλημα να τα βρουν, μολονότι μπορεί να χρειαστεί να πληρώσουν περισσότερα για να ανανεώσουν τα συμβόλαια προμήθειάς τους. Και φυσικά χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να κατασκευαστεί ένα μικροτσίπ (συνήθως λίγες εβδομάδες έως κάποιους μήνες μετά την υποβολή μιας παραγγελίας) απ’ ό,τι για να ψηθεί ένα κρουασάν ή για να παραδοθεί μια μπαγκέτα - αυτή είναι η χρονική διάσταση των ελλείψεων.
Ένας άλλος παράγοντας που πρέπει να αναλογιστούμε είναι ότι μέχρι και το 50% των μικροτσίπ που χρειάζονται οι κατασκευαστές αυτοκινήτων είναι ειδικά σχεδιασμένα, δηλαδή δεν είναι τυποποιημένα αγαθά. Η αγορά άμεσης παράδοσης για μικροτσίπ είναι περιορισμένη, αλλά αυτό δεν αποτρέπει τις τιμές από το να ιεραρχούν στον χρόνο τη ζήτηση, έστω και εμμέσως, για παράδειγμα με ειδικά τέλη για γρηγορότερη παράδοση.
Αυτό που συνέβη πρόσφατα στην αγορά μικροτσίπ φαίνεται να είναι ότι η ζήτηση των κατασκευαστών αυτοκινήτων αυξήθηκε ξαφνικά το περασμένο φθινόπωρο καθώς η οικονομία ανέκαμπτε. Αυτό ώθησε σε αύξηση την τιμή των μικροτσίπ και των συστατικών τους, συμπεριλαμβανομένων και των πλακιδίων τους. Μέσα σε μόλις τρεις μήνες, οι τιμές των μικροτσίπ εκτιμάται ότι αυξήθηκαν κατά 20%.
Για ένα εκατομμύριο δολάρια ανά μικροτσίπ, αντί για λίγα λεπτά ή λίγα δολάρια, ένας κατασκευαστής αυτοκινήτων σίγουρα θα μπορούσε να βρει έναν κατασκευαστεί μικροτσίπ που θα ήταν πρόθυμος να βάλει στον πάγκο τα νέα του συμβόλαια (τα οποία συνήθως υπογράφονται μήνες πριν την παράδοση) και να αρχίσει να παράγει για τον νέο αγοραστή του το συντομότερο δυνατό. Σε μια τόσο υψηλή τιμή, κάποιες αυτοκινητοβιομηχανίες θα ήταν πιθανότατα πρόθυμες να πουλήσουν ένα μέρος του αποθέματος που τυχόν διαθέτουν ή να πουλήσουν τα δικά τους συμβόλαια παροχής μικροτσίπ με κλειστές ημερομηνίες παράδοσης.
Οι κατασκευαστές αυτοκινήτων δεν θέλουν να προτείνουν τιμές αγοράς που θα φτάνουν το ένα εκατομμύριο δολάρια. Προφανώς υπολογίζουν ότι, στις σημερινές τιμές, ένα ακόμη φορτίο μικροτσίπ θα αύξανε το οριακό κόστος παραγωγής αυτοκινήτων περισσότερο απ’ ό,τι τα οριακά τους έσοδα από τις πωλήσεις των αυτοκινήτων αυτών. Γι’ αυτό και πολλοί κατασκευαστές αυτοκινήτων ανά τον κόσμο ανακοίνωσαν μειώσεις παραγωγής και περιμένουν τις χαμηλότερες τιμές ή αργότερες παραδόσεις. Κάποιοι κατασκευαστές αυτοκινήτων μετακινούν μικροτσίπ από τα λιγότερο κερδοφόρα αυτοκίνητά τους στα περισσότερα κερδοφόρα. Για έναν μελετητή των οικονομικών, πρόκειται για μια υπενθύμιση ότι οι δυνατότητες αποκατάστασης στην παραγωγή είναι κάτι το υπαρκτό - στην περίπτωση αυτή ενός συντελεστή παραγωγής μεταξύ δύο προϊόντων.
Γιατί οι κατασκευαστές αυτοκινήτων δεν παρήγγειλαν τα μικροτσίπ τους ή τα ανταλλακτικά που περιλαμβάνουν μικροτσίπ μήνες πριν την ανάκαμψη ώστε να τα έχουν ως απόθεμα; Διότι δεν τα χρειάζονταν κατά τη διάρκεια της μείωσης της ζήτησης των αυτοκινήτων που προκλήθηκε από την πανδημία. Τα αποθέματα κοστίζουν - πιάνουν χώρο, κοστίζουν τόκους και απαιτούν διαχείριση - ιδίως σε αβέβαιες συνθήκες όπου μπορεί και να μη χρειαστούν. Στο μεταξύ, οι κατασκευαστές υπολογιστών και άλλων ηλεκτρονικών προϊόντων αύξησαν τη δική τους ζήτηση για μικροτσίπ καθώς η καταναλωτική ζήτηση για τα δικά τους προϊόντα αυξήθηκε λόγω των απαγορευτικών, της τηλεργασίας και της τηλεκπαίδευσης. Η ποικιλία της προσφοράς μικροτσίπ άλλαξε (με κάποιες προσαρμογές) για να ανταποκριθεί στη ζήτηση. (Η αυτοκινητοβιομηχανία υπό κανονικές συνθήκες χρησιμοποιεί περίπου το 10% της παραγωγής μικροτσίπ).
Οι κατασκευαστές αυτοκινήτων πιθανότατα συνειδητοποιούν σήμερα ότι ήταν λάθος να μη δημιουργήσουν απόθεμα μικροτσίπ ή ανταλλακτικών που περιέχουν μικροτσίπ περιμένοντας την ανάκαμψη της ζήτησης αυτοκινήτων. Ο Risto Puhakka, πρόεδρος της εταιρείας ανάλυσης παραγωγικών κλάδων στη Silicon Valley VLSIresearch, επισημαίνει ότι επρόκειτο για μια μεγάλη “αποτυχία της αυτοκινητοβιομηχανίας”. Βεβαίως, σε μια ελεύθερη αγορά, τοπικά λάθη συμβαίνουν συνέχεια. Αλλά οι εταιρίες που επιδιώκουν το κέρδος έχουν κίνητρο να τα διορθώνουν για το μέλλον. Οι κατασκευαστές αυτοκινήτων χωρίς αμφιβολία θα προσέξουν στο μέλλον περισσότερο την προμήθεια μικροτσιπ.
Για να συνοψίσω το πώς αυτή η αναφερόμενη έλλειψη φαίνεται από μια οικονομική οπτική: Αν πούμε ότι υπάρχει σήμερα έλλειψη στην αγορά μικροτσίπ, πρέπει αμέσως να προσθέσουμε ότι πρόκειται για μια τοπική και προσωρινή «έλλειψη». Είναι τοπική καθώς περιορίζεται σε συγκεκριμένα προϊόντα - για τα οποία οι χρήστες δεν θέλουν να καταβάλουν υψηλότερες τιμές, γεγονός που δεν την καθιστά εντέλει έλλειψη. Είναι προσωρινή καθώς ο παραγωγικός κύκλος απαιτεί κάποιον χρόνο ώστε να διορθωθεί η προσφορά.
--
Ο Pierre Lemieux είναι οικονομολόγος στο Τμήμα Διοικητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ στο Outaouais.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 22 Φεβρουαρίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
