Του Gary M. Galles
Οι Αμερικανοί πήγαν στο ραντεβού τους με την κάλπη, και οι καμπάνιες “get out the vote” μετατράπηκαν σε συζητήσεις για τη σημασία των αποτελεσμάτων. Σ' αυτή όμως τη μετάβαση, πολύ λίγη προσοχή φαίνεται να δίνεται στις διαφορές μεταξύ της δημοκρατίας - τη διαδικασία μέσω της οποίας επιλέγουμε τα μέλη της κυβέρνησης - και της ελευθερίας - την προϋπόθεση της καλής διακυβέρνησης.
Η δημοκρατική επιλογή των ανθρώπων στους οποίους θα εμπιστευτούμε τα ηνία του κράτους μπορεί να είναι η καλύτερη ελπίδα που διαθέτουμε ώστε οι κυβερνήσεις να εναλλάσσονται χωρίς αιματοχυσία. Όμως η δημοκρατία δεν είναι το χαρακτηριστικό εκείνο που προσδιόρισε την ιδέα που ενσάρκωσε η Αμερική - το χαρακτηριστικό αυτό είναι η ελευθερία.
Η δημοκρατία έχει σημασία μόνο στο βαθμό που υπηρετεί και υπερασπίζεται την ελευθερία. Για παράδειγμα, αν το οτιδήποτε η τρέχουσα πλειοψηφία αποφασίσει “δημοκρατικά” θα πρέπει να είναι για μας νόμος, τότε το Σύνταγμα και η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων, που έθεσαν κάποια πράγματα πέρα από την αρμοδιότητα της πλειοψηφίας, δεν θα ήταν ο ύπατος νόμος της χώρας μας.
Δυστυχώς η δημοκρατία δεν είναι αναγκαίο να υπηρετεί την ελευθερία. Είναι απολύτως συμβατή και με επιλογές που καταστρέφουν την ελευθερία, μολονότι οι Αμερικανοί συχνά ταυτίζουν αυτές τις δύο έννοιες. Είναι συνεπώς σημαντικό να στρέψουμε εκ νέου την προσοχή μας στην προτεραιότητα της ελευθερίας όσο μετακινούμαστε από την στιγμή της εκλογής στην περίοδο της διακυβέρνησης. Και υπάρχει ένας εξαιρετικός οδηγός γι' αυτόν τον αναστοχασμό - το κεφάλαιο Δημοκρατία και Ελευθερία στο βιβλίο του F.A. Harper Liberty: A Path to its Recovery (Ελευθερία: Ένας δρόμος για την ανάκαμψή της) του 1949:
“Μια κυβέρνηση μπορεί να υποδουλώσει τους πολίτες της… Αλλά παραμένει ισχυρή η πεποίθηση ότι 'είναι αδύνατο να χαθεί η ελευθερία υπό μια δημοκρατική μορφή διακυβέρνησης. Η δημοκρατία εγγυάται πως η λαϊκή βούληση θα κυριαρχήσει, κι η βούληση αυτή είναι η ελευθερία. Όσο διαφυλάττουμε τη δημοκρατία, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι η ελευθερία θα συνεχίσει να υπάρχει αμείωτη'”.
“Δεν υπάρχει όμως πεποίθηση που να αποτελεί μεγαλύτερη απειλή για την ελευθερία, όσο το ότι η δημοκρατία από μόνη της την εγγυάται. Είναι δυνατόν η ελευθερία να χαθεί ακόμη και σε μια δημοκρατία”.
“Αν μια πράξη της κυβέρνησης σε μια χώρα παραβιάζει την ελευθερία των ανθρώπων, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία ποιος την ανέλαβε ή πώς αυτός έφτασε να ασκεί εξουσία”.
“Η ελευθερία… ορίζει το δικαίωμα να κάνουμε ό,τι επιθυμούμε έναντι της υποχρέωσης να γονατίζουμε μπροστά στην ισχύ των άλλων και να κάνουμε ότι αυτοί επιθυμούν”.
“Η εξουσία αντικαθιστά την ελευθερία. Τα μέσα με τα οποία κατακτάται η εξουσία, είτε αυτά αφορούν τη 'δημοκρατική' διαδικασία είτε την βίαιη κατάκτηση, δεν αλλάξουν το περιεχόμενό της”.
“Η ψευδαίσθηση ότι η δημοκρατική διαδικασία ταυτίζεται με την ελευθερία είναι ένα ιδανικό όπλο για εκείνους τους λίγους εκείνους που μπορεί να θέλουν να καταστρέψουν την ελευθερία και να την αντικαταστήσουν με κάποια μορφή αυταρχικής κοινωνίας… Η ελευθερία μπορεί εύκολα να αφαιρεθεί από τον πολίτη ατομικά, κομμάτι-κομμάτι και ολοένα και περισσότερο, όσο ολοένα και περισσότερα άτομα πέφτουν θύματα της ίδιας ψευδαίσθησης”.
“Το δικαίωμα της ψήφου διασφαλίζει μόνο την ελευθερία συμμετοχής σ' αυτή τη διαδικασία, όχι το ότι όλα όσα θα αποφασιστούν θα προάγουν αυτομάτως την υπόθεση της ελευθερίας”.
“Όσοι θέλουν να υπερασπιστούν την ελευθερία τους πρέπει να προφυλαχθούν έναντι του επιχειρήματος ότι η πρόσβαση στην κάλπη 'μέσω της οποίας ο λαός παίρνει οτιδήποτε επιθυμεί' ισοδυναμεί με την ελευθερία. Θα ήταν το ίδιο λογικό να ισχυριστεί κανείς ότι η ελευθερία επιλογής συζύγου διασφαλίζεται για κάποιον αν τη θέση στην ψήφο της κοινότητας και αποδεχθεί την απόφαση της πλειοψηφίας, ή ότι η θρησκευτική ελευθερία διασφαλίζεται αν το κράτος επιβάλει τη συμμετοχή στη θρησκεία εκείνη που θα λάβει τις περισσότερες ψήφους στη χώρα”.
“Όταν κάποιοι αξιωματούχοι αποκτήσουν την εξουσία να αρνηθούν αυτή την ελευθερία, καμία διαδικασία επιλογής των αξιωματούχων που λαμβάνουν αυτή την απόφαση δεν θα τους την αφαιρέσει”.
“Η δυνατότητα αναθεώρησης μιας απόφασης ή αίτησης της αναθεώρησής της υπό τον δημοκρατικό σχεδιασμό της διακυβέρνησης, δεν διασφαλίζει την προστασία της ελευθερίας. Μπορεί οι πολίτες να ζητήσουν ξανά και ξανά την αποκατάσταση της ελευθερίας που τους έχει αφαιρεθεί, και το αίτημά τους αυτό ξανά και ξανά να απορριφθεί. Το ότι επιτρέπεται σε έναν δούλο να ζητήσει την ελευθερία του δεν τον καθιστά ελεύθερο”.
“Η 'ελευθερία' σας που έγκειται στο να απολαμβάνετε το δικαίωμα να υποχρεούστε να υποταχθείτε στα διατάγματα των άλλων ενάντια στην σκέψη και τη συνείδησή σας, είναι το ακριβώς αντίθετο της ελευθερίας”.
“Ακόμα και το καλύτερα σχεδιασμένο κράτος θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο εκεί όπου καθίσταται αναγκαίο προς το συμφέρον της ελευθερίας να φτάσουμε σε μια ενιαία μορφή δράσης”.
“Το μέγιστο της ελευθερίας είναι το μέγιστο της ελευθερίας, αν ως δημοκρατία εννοούμε το δικαίωμα ενός ανθρώπου να έχει τον έλεγχο επί των υποθέσεών του. Στον βαθμό που κάποιος αποκτά τον έλεγχο επί των υποθέσεων κάποιου άλλου, στον ίδιο βαθμό το δεύτερο αυτό άτομο χάνει τα δημοκρατικά του δικαιώματα υπ' αυτή την έννοια. Γι' αυτό και η επέκταση των κρατικών δράσεων πέρα από αυτές που βρίσκονται σε αρμονία με τον φιλελευθερισμο καταστρέφει αυτά τα δημοκρατικά δικαιώματα… Όλες οι μειονότητες έτσι χάνουν την ελευθερία τους, γιατί οι επιθυμίες τους παρακάμπτονται από αυτή τη διαδικασία. Οι μειονότητες γίνονται δούλοι των υπολοίπων. Η συμμετοχή σ' αυτά τα βήματα που επιτρέπουν σε κάποιον να εξουσιάζει κάποιους άλλους δεν διασφαλίζει την ελευθερία”.
“Η απόφαση βάσει της κυρίαρχης προτίμησης (της πλειοψηφίας κλπ) είναι η ίδια λειτουργική αρχή με το 'η ισχύς δημιουργεί δίκαιο'. Αν αυτό ισχύει, τότε θα πρέπει να συμπεράνουμε πως η ελευθερία είναι κάτι το εξ ολοκλήρου λάθος”.
“Το κριτήριο του αν μια κυβέρνηση υπερασπίζεται την ελευθερία έγκειται στις δράσεις της, στο αν οι αξιωματούχοι της καθώς και το περιεχόμενο των νόμων και των ρυθμίσεων, συμφωνούν με τις προϋποθέσεις της ελευθερίας ή συγκρούονται μ' αυτές”.
Ο F.A. Harper, απηχώντας τους ιδρυτές της Αμερικής, διέκρινε με σαφήνεια τη δημοκρατία από την ελευθερία, αναγνωρίζοντας ότι η δημοκρατία μπορεί να καταστρέψει την ελευθερία. Οι πολίτες όμως έχουν σε μεγάλο βαθμό ξεχάσει ότι οι δημοκρατικές μορφές διακυβέρνησης που δεν εξυπηρετούν την ελευθερία δεν αντιστοιχούν στη δημοκρατία που οραματίστηκαν οι ιδρυτές της χώρας μας, ούτε σ' αυτή που αποτύπωσαν τα καταστατικά μας κείμενα.
Καθώς η ολοένα και μεγαλύτερη επέκταση του κράτους καθιστά την άσκηση δημοκρατίας από μας μια ολοένα και μεγαλύτερη απειλή για την ελευθερία, η υπεράσπιση αυτής της ελευθερίας προϋποθέτει την κατανόηση των ορίων της δημοκρατικής διαδικασίας, ειδάλλως ο μηχανισμός που σχεδιάστηκε για να διαφυλάξει την αρχική εκείνη ελευθερία που με θυσίες κατέκτησαν οι Αμερικανοί απειλεί να την καταπιεί.
--
Ο Garry M. Galles είναι καθηγητής οικονομικών στο Pepperdine University Ανάμεσα στα πρόσφατα βιβλία του είναι το Faulty Premises, Faulty Policies (2014), και το Apostle of Peace (2013). Είναι μέλος του Faculty Network του FEE.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 10 Νοεμβρίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
