*Γράφει ο Pierre Lemieux
Νομίζω ότι το κύριο ενδιαφέρον σημείο του τρίτου τόμου της τριλογίας του Φρίντριχ Χάγιεκ Law, Legislation, and Liberty (Νόμος, Νομοθεσία και Ελευθερία) του 1973-1978, με τίτλο The Political Order of a Free People (Η πολιτική τάξη ενός ελεύθερου λαού), έγκειται στην ισχυρή φιλελεύθερη κριτική του προς τη δημοκρατία όπως τη γνωρίζουμε. Η κριτική μου για αυτόν τον τρίτο τόμο μόλις δημοσιεύθηκε στο Econlib. Ακολουθούν κάποια αποσπάσματά της (οι παραθέσεις είναι φυσικά από το βιβλίο):
«Το πρώτο ευρύ επιχείρημα του βιβλίου είναι ότι η δημοκρατία έχει αποκλίνει από το αρχικό της ιδανικό και έχει εκφυλιστεί σε μια απεριόριστη και ολοκληρωτική δημοκρατία. Η απεριόριστη δημοκρατική εξουσία μπορεί να ιχνηλατηθεί στην παρακμή της αθηναϊκής δημοκρατίας στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ., όταν, όπως παρατήρησε ο Αριστοτέλης, ‘ο χειραφετημένος λαός έγινε τύραννος’. Με παρόμοιο τρόπο, το βρετανικό κοινοβούλιο έγινε κυρίαρχο, δηλαδή θεωρητικά παντοδύναμο, το 1766, όταν ‘απέρριψε ρητά την ιδέα ότι στις συγκεκριμένες αποφάσεις του ήταν υποχρεωμένο να τηρεί οποιουσδήποτε γενικούς κανόνες που δεν είναι αποτέλεσμα δικής του απόφασης’.
Η φιλελεύθερη δημοκρατία αρχικά αναφερόταν απλώς σε ‘μια μέθοδο διαδικασίας για τον καθορισμό των κυβερνητικών αποφάσεων’ ή, πιο πρακτικά, για την αναίμακτη απαλλαγή από κυβερνήσεις. Η δημοκρατία ήταν μια μορφή προστασίας ενάντια στην τυραννία. Είναι λάθος να βλέπουμε τη δημοκρατία όχι ως ‘μια διαδικασία για την επίτευξη συμφωνίας για κοινή δράση’, αλλά αντιθέτως ‘να της δίνουμε ένα ουσιαστικό περιεχόμενο που να καθορίζει ποιος πρέπει να είναι ο στόχος αυτών των δραστηριοτήτων’.
Η σημερινή, απεριόριστη δημοκρατία οδηγεί σε προσοδοθηρία (σε ανταγωνισμό για κυβερνητικά προνόμια), στον θρίαμβο ομάδων ειδικών συμφερόντων και σε διαφθορά των νόμων. Η αιτία είναι ότι μια κυβέρνηση με απεριόριστες εξουσίες ‘δεν μπορεί να αρνηθεί να τις ασκήσει’, οπότε όλοι θα σπεύσουν στην κοινή ποτίστρα».
Προηγουμένως εξέτασα στο Econlib τους δύο προηγούμενους τόμους, το Rules and Order (Κανόνες και τάξη), και The Mirage of Social Justice (Η οφθαλμαπάτη της κοινωνικής δικαιοσύνης). Όπως θα αντιληφθεί ο αναγνώστης των κριτικών μου, προσπαθώ να δώσω μια περίληψη της θεωρίας του Χάγιεκ, αλλά κάνω επίσης μερικούς παραλληλισμούς με άλλες θεωρίες και εγείρω ορισμένα ερωτήματα ή αμφιβολίες.
Για όσους δεν είναι ήδη εξοικειωμένοι με τη σκέψη του Χάγιεκ, θα συνιστούσα να διαβάσουν τις κριτικές μου στην ίδια σειρά με τα βιβλία.
*Ο Pierre Lemieux είναι οικονομολόγος στο Τμήμα Διοικητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ στο Outaouais.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 2 Μαΐου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
