H παλιά κινεζική κατάρα «να ζήσεις σε ενδιαφέρουσες εποχές» φαίνεται σήμερα εξαιρετικά επίκαιρη. Τα γεγονότα των τελευταίων τριών ετών - η πανδημία, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η επιταχυνόμενη οικονομική και γεωπολιτική κρίση, μας κάνουν να βλέπουμε με αυξανόμενη νοσταλγία τα παλιά χρόνια σταθερότητας και ειρήνης.
*Γράφει ο Blazej Lenkowski
Ωστόσο, δεν είμαστε καταδικασμένοι σε ένα μοιραίο μέλλον. Αξίζει όμως να παρακολουθούμε προσεκτικά την πραγματικότητα, να βγάζουμε συμπεράσματα από αυτήν, να οικοδομούμε τολμηρά σενάρια και να αντιδρούμε στις αλλαγές.
Δίνουμε πολύ λίγη παγκόσμια προσοχή σε αυτό που συμβαίνει στην Κίνα. Το Κομμουνιστικό Κόμμα συνεχίζει επίμονα την πολιτική ενός περιοριστικού lockdown ως απάντηση στον COVID εδώ περισσότερα από 2,5 χρόνια. Περιέργως, αυτή η πολιτική είναι πιθανώς ένα ιδανικό όνειρο για πολλούς ηγέτες της κοινής γνώμης στην Πολωνία, δεδομένης της θέσης τους πάνω σ’ αυτό το ζήτημα μόλις πριν από λίγους μήνες. Αλλά σοβαρά, στο κινεζικό αυταρχικό σύστημα, αυτό το υγειονομικό καθεστώς είναι πιο βίαιο από οπουδήποτε αλλού στον δημοκρατικό κόσμο. Το αποτέλεσμα είναι μια οικονομική επιβράδυνση αλλά και η αρχή μιας, για τις κινεζικές συνθήκες, άνευ προηγουμένου κοινωνικής εξέγερσης.
Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει κάποια ευνοϊκή διέξοδος από αυτή την κατάσταση για τις κινεζικές αρχές. Το lockdown, με όλες τις μοιραίες παρενέργειές του, έχει διαρκέσει τόσο πολύ που τώρα θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να υποχωρήσουν και να πουν ότι όλες αυτές οι θυσίες ήταν άσκοπες. Εάν αρθεί το lockdown, ένα μεγάλο κύμα διάδοσης της νόσου θα περάσει από την ανεμβολίαστη Κίνα με τρομερό τίμημα. Αυτό είναι αναπόφευκτο καθώς το lockdown απλώς καθυστερεί, όχι αποτρέπει την εξάπλωση της νόσου.
Ωστόσο, η αφήγηση στην Κίνα ήταν εντελώς διαφορετική και το κοινωνικό κόστος του lockdown υπήρξε πιο σοβαρό από ό,τι αλλού. Αν και λογική εξέλιξη, η υποχώρηση θα ντροπιάσει την αλάνθαστη αυταρχική εξουσία. Οι αρχές πιθανότατα θα προσπαθήσουν να άρουν τους περιορισμούς σταδιακά, αλλά η υπομονή της κοινωνίας παραμένει άγνωστη. Από την άλλη, η επιμονή σε lockdown καταδικάζει την Κίνα στην κλίμακα κοινωνικών εξεγέρσεων, που μπορεί να κλονίσουν ακόμη και ένα τέτοιο κράτος. Θα χρειαστεί να αυστηροποιήσουν την πορεία της χώρας, να συνεχίσουν να κλειδώνουν την Κίνα από τον κόσμο με όλες αυτές τις συνέπειες που αυτό συνεπάγεται. Είτε έτσι είτε αλλιώς, υπάρχει μεγάλο πρόβλημα για τον Xi Jinping και την Κίνα.
Σύμφωνα με την πολιτική ορθότητα, είναι δύσκολο να δηλώσει κανείς επισήμως ότι απολαμβάνει τα προβλήματα μιας αναδυόμενης δύναμης, αλλά πρέπει να ειπωθεί ξεκάθαρα ότι γινόμαστε μάρτυρες μιας εντεινόμενης σύγκρουσης μεταξύ ενός αυταρχικού και ενός δημοκρατικού κόσμου. Αυτό φυσικά εκδηλώνεται με πιο τραγικό τρόπο σήμερα στην Ουκρανία.
Σήμερα, μπορεί κανείς να διακινδυνεύσει την υπόθεση ότι η ρωσική εισβολή δεν θα είχε συμβεί αν ο Πούτιν δεν είχε λάβει συγκατάθεση από την κινεζική ηγεσία. Επιπλέον, η συνέχιση της εισβολής και των επιθέσεων στην Ουκρανία εξαρτάται από την υποστήριξη άλλων αυταρχικών κρατών, από παραδόσεις drones από το Ιράν ή μυστηριώδεις μεταφορές από την Κίνα στη Ρωσία, για τις οποίες έγραψαν πρόσφατα τα ΜΜΕ. Επιπλέον, είναι πιθανώς στα χέρια της Κίνας να σταματήσει αυτή τη σύγκρουση.
Δεν μπορούμε επίσης να μην παρατηρήσουμε πώς το ψηφιακό πεδίο και το ζήτημα της κυβερνοασφάλειας στον γίνεται ένα σημαντικό μέτωπο στη σύγκρουση μεταξύ του δημοκρατικού και του αυταρχικού κόσμου. Οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας παίζουν εδώ τεράστιο ρόλο. Είναι πραγματικά κρίσιμο το ζήτημα του από ποιο νομικό καθεστώς προέρχεται η εκάστοτε εταιρεία που παρέχει τεχνολογικές λύσεις στους πολίτες και με ποια κυβέρνηση συνεργάζεται. Δεν μπορεί κανείς να υποκριθεί ότι στον 21ο αιώνα οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας δεν είναι ένας από τους βασικούς παίκτες στον τομέα των γεωπολιτικών συγκρούσεων – αυτό απλά ισχύει.
Η πραγματικότητα αλλάζει. Το μεγαλύτερο μέρος της κοινής γνώμης και των υπευθύνων λήψης των αποφάσεων εξακολουθούν να συμμετέχουν σε μια τελετουργική επίθεση εναντίον των μεγάλων παικτών της ψηφιακής αγοράς, ιδιαίτερα μάλιστα εναντίον εκείνων που προέρχονται από τις ΗΠΑ. Αυτό είναι λάθος. Δεν σημαίνει ότι το νομικό περιβάλλον των γιγάντων αυτών δεν πρέπει να αλλάξει καθ’ οποιονδήποτε τρόπο, γιατί θα θέλαμε να δούμε περισσότερο ανταγωνισμό στην αγορά, αλλά πρέπει να κατανοήσουμε τη σημασία τους και τη σημασία των πόρων τους στη γεωπολιτική κούρσα. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη διασφάλιση ότι δεν θα αντικατασταθούν από οντότητες που προέρχονται από αυταρχικά νομικά καθεστώτα.
Σε αυτό το πλαίσιο, δεν είμαι πεπεισμένος ότι η «φιλελεύθερη» συναίνεση σχετικά με την πρωτοβουλία για την ελάχιστη εταιρική φορολογία είναι η κατάλληλη. Η αναγκαστική φορολογική εναρμόνιση θα πρέπει πάντα να εγείρει πολλά ερωτήματα. Άλλωστε, μπορεί συχνά να λειτουργήσει αποτρεπτικά για τη διεθνή ολοκλήρωση, αποθαρρύνοντας τους ασθενέστερους παίκτες. Όχι μόνο στερεί από τις πιο αδύναμες χώρες (όπως η Πολωνία) ευκαιρίες να δημιουργήσουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στην αγορά και κίνητρα για επενδύσεις, αλλά ευνοεί και τις πολύ ανεπτυγμένες. Μπορεί επίσης να μειώσει την ικανότητα αυτών των εταιρειών να ανταγωνίζονται στην παγκόσμια αγορά με οντότητες που προέρχονται, για παράδειγμα, από την Κίνα.
Θα πρέπει να σκεφτούμε πώς να κάνουμε την ψηφιακή αγορά πιο ανταγωνιστική. Το ερώτημα είναι εάν οι μεγάλες εταιρείες θα πρέπει να μπορούν να αγοράζουν και να αναλαμβάνουν μετοχές υποσχόμενων νεοφυών επιχειρήσεων. Σήμερα, η αγορά είναι υπερβολικά ολιγοπωλιακή, αλλά από την άλλη δεν ισχύει πως οι εταιρείες τεχνολογίας έχουν αυτομάτως εξασφαλισμένη την κυριαρχία τους στην αγορά. Τα πρόσφατα προβλήματα του Facebook ή του Twitter δείχνουν ότι κάθε εταιρεία φτάνει εντέλει σε ένα απώτατο σημείο επέκτασής της.
Η υπερβολική ρύθμιση σπάνια παράγει καλά αποτελέσματα. Συνήθως επιφέρει πολλές και ακριβές ευθύνες για τις εταιρείες, πολλές ευκαιρίες προπαγάνδας για τους πολιτικούς και ελάχιστα μόνο οφέλη για τους αποδέκτες των υπηρεσιών. Η αποδοχή των cookies σε κάθε ιστότοπο που επισκέπτεστε διασφαλίζει άραγε πραγματικά την ασφάλεια των παραληπτών και βελτιώνει την ποιότητα της υπηρεσίας που λαμβάνουν; Είναι πραγματικά ορθολογικές όλες οι διατάξεις του GDPR; Ας το θυμόμαστε αυτό στην περίπτωση της ολοένα και πιο σημαντικής γεωπολιτικά αγοράς των ψηφιακών υπηρεσιών.
--
O Blazej Lenkowski είναι ο πρόεδρος του Fundacja Liberté! φορέα έκδοσης του περιοδικού Liberté! που δημιουργήθηκε από νέους ανθρώπους στο Łódź της Πολωνίας το 2008 με αποστολή την προαγωγή της ανοιχτής κοινωνίας, των φιλελεύθερων οικονομικών ιδεών και της φιλελεύθερης κουλτούρας καθώς και της οργάνωσης ενός κινήματος γύρω από τις ιδέες αυτές.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 14 Δεκεμβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ – Μάρκος Δραγούμης.
