Του James Pethokoukis
Ένα από τα αγαπημένα μου κομμάτια από την πρόσφατη συζήτηση που είχα με τον Matt Riddley συγγραφέα του βιβλίου “How Innovation Works: And Why It Flourishes in Freedom” (Πώς λειτουργεί η καινοτομία και γιατί ανθεί στην ελευθερία) είναι ο σκεπτικισμός του ως προς το αν η Κίνα έχει ανακαλύψει ένα οικονομικό μοντέλο που μπορεί να ανταγωνιστεί με επιτυχία το αντίστοιχο της Αμερικής μακροπρόθεσμα. Μπορούν οι κεντρικοί σχεδιαστές του Πεκίνου να νικήσουν το σύστημα της ελεύθερης επιχειρηματικότητας;
Αυτό το θέμα αναδύθηκε και στη συζήτηση που είχα το 2016 με τον Weifeng Zhong, στέλεχος πλέον του Mercatus Center στο George Mason University και τότε ερευνητής εδώ στο ΑΕΙ. (Ο Zhong έχει πάρει το πτυχίο του από το πανεπιστήμιο Shantou της Κίνας, μεταπτυχιακά στα οικονομικό από το πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ, και μεταπτυχιακό και διδακτορικό από το Northwestern University). Το απόσπασμα αυτό είναι από τη συζήτησή μας:
Pethokoukis: Γράψατε πρόσφατα “Μετά από σχεδόν τέσσερις δεκαετίες οικονομικών μεταρρυθμίσεων, η κληρονομιά μιας διατεταγμένης οικονομίας ακόμη στοιχειώνει την Κίνα”. Επίσης γράψατε για την “Ανησυχητική εκ νέου βύθιση της Κίνας στον σοσιαλισμό”. Πού βρίσκεται η Κίνα σε ό,τι αφορά την πορεία της στην κατεύθυνση μιας οικονομίας που θα βασίζεται περισσότερο στην αγορά;
Zhong: Όπως είπατε, έχω γράψει σχετικά με την εκ νέου βύθιση της Κίνας στον σοσιαλισμό. Και το πρόβλημα που ανακάλυψα είναι πως, καθώς η κινεζική οικονομία αναπτύσσεται - και έχει αναπτυχθεί τόσο πολύ κατά τις τελευταίες εβδομάδες - δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Κινέζοι απαιτούν περισσότερη πολιτική ελευθερία. Απολαμβάνουν περισσότερη οικονομική ελευθερία, και τώρα θέλουν περισσότερη πολιτική ελευθερία. Όμως ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει αυτό το ζήτημα η κινεζική κυβέρνηση - τη μεγάλη ζήτηση πολιτικής ελευθερίας από τον κινεζικό λαό - είναι να μην τους δίνει την πολιτική ελευθερία, αλλά να παρεμβαίνει στην οικονομία κάθε φορά που αυτή αισθάνεται την ανάγκη… Γι’ αυτόν τον λόγο μιλώ για μια εκ νέου βύθιση στον σοσιαλισμό, και σημαίνει ακριβώς τη μείωση της οικονομικής ελευθερίας.
Pethokoukis: Πόσο σοσιαλιστική είναι η σημερινή κινεζική οικονομία;
Zhong: Ο σοσιαλισμός είναι κάτι με πολλά επιμέρους περιεχόμενα. Έτσι, μέρος του είναι η κρατική ιδιοκτησία των επιχειρήσεων. Και άλλο μέρος του είναι ο βαθμός που η οικονομική πολιτική σέβεται τους κανόνες της αγοράς. Έτσι, αυτό που είπα προηγουμένως αφορά ουσιαστικά το δεύτερο μέρος, την κρατική παρέμβαση στο χρηματιστήριο και την οικονομία γενικότερα.
Αν δούμε τώρα το πρώτο μέρος, την κρατική ιδιοκτησία των επιχειρήσεων, η Κίνα ήδη έχει περάσει μια διαδικασία ιδιωτικοποίησης πολλών μικρού και μεσαίου μεγέθους κρατικών εταιριών. Όμως άφησε απ’ έξω τις τεράστιες επιχειρήσεις που συνεχίζει να κατέχει η κεντρική κυβέρνηση. Δεν υπάρχουν σήμερα πολλές ενδείξεις ότι η κυβέρνηση έχει την πρόθεση να ιδιωτικοποιήσει αυτές τις μεγάλες κρατικές επιχειρήσεις. Συνεπώς αυτό το μέρος βρίσκεται σε τέλμα, και το δεύτερο μέρος του σοσιαλισμού, δηλαδή η κρατική παρέμβαση στην οικονομία, γίνεται χειρότερο.
Pethokoukis: Θέλω να σας διαβάσω κάτι από την Wall Street Journal του περασμένου μήνα: “Αν η Κίνα δεν αλλάξει πορεία, θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια περίοδο χαμηλής ανάπτυξης, μειωμένης παραγωγικότητας εργασίας και τελμάτωσης του πλούτου των νοικοκυριών - μια κατάσταση γνωστή ως παγίδα μεσαίου εισοδήματος”. Αυτό αντιμετωπίζει εδώ η Κίνα;
Zhong: Όπως το βλέπω εγώ, θα συμφωνούσα με τη δήλωση ότι η Κίνα εισέρχεται σ’ αυτή την παγίδα μεσαίου εισοδήματος. Και η έξοδος από αυτό είναι η επιδίωξη πραγματικών οικονομικών μεταρρυθμίσεων, όπως προείπα.
Το πρόβλημα τώρα για την κινεζική κυβέρνηση είναι ότι υπάρχουν πολλά επενδεδυμένα συμφέροντα σε μια οικονομία προσκολλημένη σ’ αυτό το παλιό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης. Έτσι, χρειάζεται πολιτικό θάρρος για να βγει από αυτή την παγίδα και να εφαρμόσει τις πραγματικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Ας υποθέσουμε ότι το παλιό μοντέλο μάλλον θα παραμείνει. Η κινεζική κυβέρνηση αντλεί νομιμοποίηση ή κύρος από την γρήγορη οικονομική ανάπτυξη. Έτσι σε κάποιο σημείο αυτό δεν θα είναι πια βιώσιμο - ας πούμε η
ανάπτυξη 6% ετησίως. Υπό το παλαιό μοντέλο, ακόμη και τώρα είναι πολύ δύσκολο η πιστωτική επέκταση και οι δημόσιες επενδύσεις να πετύχουν αυτόν τον σκοπό.
Μιλάμε εδώ για κάτι που έχει ένα κινεζικό χαρακτηριστικό, δηλαδή την υπόσχεση της οικονομικής ανάπτυξης, και είμαι σχετικά αισιόδοξος ως προς αυτό γιατί η υπόσχεση της ανάπτυξης είναι μια πολιτική παράδοση. Αν λοιπόν το παλιό μοντέλο δεν μπορεί να πετύχει την ανάπτυξη, τότε ο άλλος δρόμος σημαίνει ότι θα πρέπει να επιδιώξουμε σοβαρές μεταρρυθμίσεις. Και αυτή μπορεί να είναι η ευκαιρία της Κίνας να ξεφύγει από αυτή την παγίδα.
*Ο James Pethokoukis είναι αρθρογράφος και μπλόγκερ στο American Enterprise Institute (ΑΕΙ).
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 12 Ιουνίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
