Του Desmond Lachman
Καθώς οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες του πλανήτη προσπαθούν εναγωνίως να σταθεροποιήσουν τη νομισματική πολιτική, παραβλέπουν έναν σημαντικό παράγοντα: το ότι πολύ πριν το τέλος του έτους, τα σχέδιά τους να αυξήσουν τα επιτόκια και να μετριάσουν τα προγράμματα αγοράς ομολόγων μπορεί να ανατραπούν από μια οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση στην Ιταλία, την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης.
Περίπου 10 φορές μεγαλύτερη από την ελληνική οικονομία και με μια αγορά κρατικών ομολόγων της τάξης των 2,5 τρις ευρώ περίπου, η Ιταλία μπορεί να αποτελέσει την αφορμή για έναν νέο και ακόμη χειρότερο γύρο της κρίσης χρέους της ευρωζώνης.
Αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να ταράξει συθέμελα την παγκόσμια οικονομία. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Ιταλία είναι υπερβολικά μεγάλη για να αποτύχει και να επιζήσει το ευρώ στη σημερινή μορφή του, αλλά θα μπορούσε να αποδειχθεί και υπερβολικά μεγάλη για να τη διασώσει η Ευρώπη.
Δυστυχώς, όλες οι ενδείξεις φαίνεται να συντείνουν στην επώαση μιας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής θύελλας στην Ιταλία. Ανάμεσα στις σημαντικότερες απ' αυτές τις ενδείξεις είναι το γεγονός πως η Ιταλία έχει σήμερα στην κυβέρνηση έναν συνασπισμό λαϊκιστών που αποτελείται από τους περίεργους συμμάχους του αριστερού Κινήματος των Πέντε Αστέρων και της δεξιάς Λίγκας.
Αφενός, η νέα ιταλική κυβέρνηση έχει εκκινήσει τις διαδικασίες για την ανατροπή των μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας και τις συντάξεις που είχε εφαρμόσει η προηγούμενη κυβέρνηση, δυσχεραίνοντας σημαντικά τη βελτίωση του μελαγχολικού ιστορικού οικονομικής ανάπτυξης της χώρας κατά την προηγούμενη δεκαετία.
Αφ' ετέρου, φαίνεται να εφαρμόζει μια πολιτική προϋπολογισμού που θα φέρει την Ιταλία σε πορεία σύγκρουσης με τους Ευρωπαίους εταίρους της και θα βάλει τα δημοσιονομικά μεγέθη της χώρας σε ένα μη βιώσιμο μονοπάτι.
Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο ιταλικός προϋπολογισμός υπογραμμίζονται από το γεγονός ότι το Κίνημα των Πέντε Αστέρων επιμένει να εισαγάγει ένα πρόγραμμα υποστήριξης βασικού εισοδήματος που θα αυξήσει σημαντικά τις δημόσιες δαπάνες ενώ ταυτόχρονα η Λίγκα επιμένει να εισαγάγει ένα ενιαίο φορολογικό συντελεστή εισοδημάτων που θα μειώσει τα έσοδα από τη φορολογία εισοδήματος.
Οι αναπτυξιακές προοπτικές της Ιταλίας σκιάζονται περαιτέρω από το γεγονός ότι η χώρα δεν θα απολαμβάνει στο εξής τον ευνοϊκό συνδυασμό των παραγόντων που υποστήριξαν την οικονομία της τα τελευταία χρόνια. Η ευρωπαϊκή οικονομία πλέον επιβραδύνει, τα ιταλικά επιτόκια αυξάνονται, και η χώρα μαζί με την υπόλοιπη Ευρώπη πλήττεται από το διεθνές σοκ των πετρελαϊκών τιμών.
Την κατάσταση αυτή δεν βοηθά η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) ότι σχεδιάζει να τερματίσει το πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων μέχρι το τέλος του χρόνο. Η απόφαση αυτή λαμβάνεται την ώρα που ανακύπτουν νέες αμφιβολίες ως προς την ικανότητα της Ιταλίας να εξυπηρετήσει το τεράστιο δημόσιο χρέος της εν όψει της απ' ό,τι φαίνεται έλλειψης δέσμευσης από πλευράς της νέας κυβέρνησης να εφαρμόσει είτε μεταρρυθμίσεις στην οικονομία είτε πολιτικές δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Μέχρι σήμερα, το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ έχει στηρίξει σημαντικά την κρατική αγορά ομολόγων της Ιταλίας. Στο πλαίσιο του προγράμματος, η ΕΚΤ αγοράζει μηνιαίως ιταλικά ομόλογα ύψους σχεδόν 4 δις ευρώ.
Δεν είναι μόνο οι ενδείξεις στην οικονομία που μιλούν για μια επικείμενη χρηματοπιστωτική κρίση στην Ιταλία, αλλά και οι αντίστοιχες στην πολιτική. Υπό την ηγεσία του Σαλβίνι, η Λίγκα, που υποτίθεται πως είναι ο ελάσσων κυβερνητικός εταίρος, βλέπει τα ποσοστά της να αυξάνονται στις δημοσκοπήσεις με τη σκληρή της στάση έναντι της μετανάστευσης.
Αυτό δεν εγείρει μόνο ερωτήματα εντός της κυβερνητικής συμμαχίας, αλλά και θέτει σε αμφισβήτηση τη δεξιά συμμαχία της Λίγκας με το Φόρτσα Ιτάλια του Μπερλουσκόνι. Αυτό δεν προμηνύει θετικές εξελίξεις για την αποτελεσματική λειτουργία της κυβέρνησης, που φαίνεται να αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης των αγορών.
Η ολοένα και περισσότερο επισφαλής κατάσταση της Ιταλίας δεν μένει απαρατήρητη από τις αγορές. Από την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης τον Ιούνιο, οι αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων έχουν σχεδόν διπλασιαστεί, φτάνοντας σήμερα στο 3%. Στο μεταξύ, η απόσταση μεταξύ των αποδόσεων των ιταλικών και των γερμανικό κρατικών ομολόγων έχει ανέλθει στο υψηλότερο επίπεδο από το 2014.
Ας ελπίσουμε πως η νέα ιταλική κυβέρνηση θα αντιδράσει εγκαίρως σ' αυτά τα ανησυχητικά σήμερα που στέλνουν όσοι παρακολουθούν την εγχώρια αγορά ομολόγων και θα μεταβάλει την πολιτική της πορεία.
Αν όμως αναλογιστεί κανείς πόσο λίγο πιθανή είναι αυτή η προοπτική μέχρι να βαθύνει η ιταλική χρηματοπιστωτική κρίση, πρέπει να ελπίζουμε πως οι μεγάλες διεθνείς κεντρικές τράπεζες παρακολουθούν τις εξελίξεις στην Ιταλία. Αν συμβαίνει αυτό, τότε μπορεί να βιαστούν λιγότερο να επαναφέρουν πρώιμα τη νομισματική πολιτική στην κανονικότητα.
--
Ο Desmond Lachman είναι μέλος του American Enterprise Institute. Έχει διατελέσει υποδιευθυντής στο Τμήμα Πολιτικής και το Τμήμα Αναθεώρησης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και Επικεφαλής Σύμβουλος Στρατηγικής για τις αναδυόμενες αγορές στη Salomon Smith Barney.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 6 Αυγούστου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute (ΑΕΙ) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
