Του James Pethokoukis
Δεν περιποιεί τιμή στο περιοδικό Teen Vogue το γεγονός ότι το απαίσιο άρθρο του με τίτλο “What 'Capitalism' Is and How It Affects People” (Τι είναι ο καπιταλισμός και πώς επηρεάζει τους ανθρώπους) είναι λιγότερο εσφαλμένο και προκλητικό από το viral tweet που το προωθεί: “Can't #endpoverty without ending capitalism!” (δεν μπορούμε να τερματίσουμε τη φτώχεια χωρίς να τερματίσουμε τον καπιταλισμό!”). Ας ξεκινήσουμε όμως με το γκροτέσκο tweet που σκοπό είχε να προσελκύσει κλικ. Πού ακριβώς να τερματίσουμε τη φτώχεια; Αναφέρεται μήπως το Teen Vogue στις Ηνωμένες Πολιτείες, τις οποίες χαρακτηρίζει ως ένα παράδειγμα “σύγχρονης καπιταλιστικής” χώρας μαζί με τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γερμανία;
Πρώτα απ' όλα, το διάμεσο εισόδημα των νοικοκυριών που βρίσκονται στο κατώτατο 20% έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 70% από το 1979 σε πραγματικούς όρους σύμφωνα με το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου (CBO). Ακόμη περισσότερο, η φτώχεια στην Αμερική έχει μειωθεί σημαντικά από τότε που ο Λίντον Τζόνσον κήρυξε τον Πόλεμο εναντίον της Φτώχειας το 1964. Όπως και άλλες ανεπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες, οι ΗΠΑ αναδιανέμουν ένα μέρος του τεράστιου, παραγόμενου από την αγορά πλούτου τους προκειμένου να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης όσων βρίσκονται στον πάτο. Σύμφωνα με τη Μέτρηση Συμπληρωματικής Φτώχειας (Supplemental Poverty Measure) του Δημογραφικού Γραφείου των ΗΠΑ - η οποία σε αντίθεση με την επίσημη μέτρηση φτώχειας λαμβάνει υπόψη βασικά προγράμματα δικτύου ασφαλείας όπως η Πίστωση Φόρου Εισοδήματος (Earned Income Tax Credit) και το Συμπληρωματικό Πρόγραμμα Αρωγής Διατροφής (Supplemental Nutrition Assistance Program), το ποσοστό φτώχειας έπεσε στο 13,9% το 2017 από το 26% το 1967. Τα νέα είναι ακόμη καλύτερα αν κοιτάξει κανείς την μέτρηση της φτώχειας που βασίζεται στην κατανάλωση, η οποία υπολογίζει το τι καταναλώνει μια οικογένεια και όχι τι έσοδα έχει. Η εργασία του επισκέπτη ερευνητή του ΑΕΙ Bruce Meyer (και του συναδέλφου του James Sullivan) καταλήγει ότι η φτώχεια βάσει της κατανάλωσης κυμαίνεται μάλλον περί του 3%. Ακολουθεί ένα σχετικό μέρος της συζήτησης που είχαμε πρόσφατα στο πλαίσιο ενός podcast:
“Pethokoukis: διορθώστε με αν οι αριθμοί μου είναι λάθος, αλλά αν κοιτάξει κανείς μόνο την επίσημη μέτρηση του ποσοστού φτώχειας για την οποία ακούμε στις ειδήσεις, αυτή φαίνεται ουσιαστικά αμετακίνητη από το 1980. Αν όμως δούμε την κατανάλωση, η φτώχεια έχει μειωθεί αρκετά σημαντικά. Ισχύει αυτό;
Meyer: Ναι, και γι' αυτό ένα από τα στατιστικά δεδομένα που μου αρέσουν λιγότερο και πιστεύω ότι είναι το πιο παραπλανητικό είναι το ποσοστό φτώχειας. Το επίσημο ποσοστό φτώχειας μας λέει ότι είμαστε σήμερα στο ίδιο επίπεδο φτώχειας που ήμασταν στη δεκαετία του 1970, πράγμα που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Pethokoukis: Συνεπώς το πρόγραμμα της Great Society απέτυχε, δαπανήσαμε όλα αυτά τα χρήματα και η φτώχεια παραμένει η ίδια.
Meyer: Αυτό μας λένε ουσιαστικά τα επίσημα στατιστικά, αλλά δεν πρέπει να τα πιστεύουμε για δύο λόγους. Πρώτον, τα επίσημα στατιστικά δεν μετρούν μεγάλο μέρος των όσων έχουμε κάνει για να μειώσουμε τη φτώχεια. Έτσι, κοιτούν το προ των φόρων χρηματικό εισόδημα που παραλείπει την πίστωση φόρου εισοδήματος, παραλείπει τα κουπόνια τροφίμων, παραλείπει τα ωφελήματα στέγασης, παραλείπει το Medicaid. Μας δίνουν έτσι μια πολύ παραμορφωμένη εικόνα των συνθηκών διαβίωσης όσων βρίσκονται στα κατώτατα εισοδηματικά στρώματα.
Ο δεύτερος σημαντικός λόγος που τα επίσημα στατιστικά στοιχεία για τη φτώχεια παραπλανούν τους ανθρώπους που τα αποδέχονται άκριτα είναι ότι τα κατώφλια πάνω από τα οποία χρειάζεται κανείς να βρίσκεται προκειμένου να μην είναι φτωχός ανεβαίνουν πολύ γρήγορα στον χρόνο καθώς συνδέονται με τον πληθωρισμό κατά τρόπο που υπερεκτιμά τα αποτελέσματα του πληθωρισμού.
Και μπορεί κανείς να το δει αυτό ξανά, αν κοιτάξει με πιο αντικειμενικό τρόπο τις υλικές συνθήκες διαβίωσης όσων βρίσκονται στα κατώτατα εισοδηματικά στρώματα. Αν δει κανείς τις συνθήκες στέγασης του κατώτατου 20% της κατανομής του εισοδήματος, αυτές μοιάζουν με τις συνθήκες στέγασης της μεσαίας τάξης πριν από 30 χρόνια. Έτσι, τα ποσοστά του κλιματισμού, του κεντρικού κλιματισμού, των πλυντηρίων και των στεγνωτηρίων στο διαμέρισμα, έχουμε αυξηθεί κατά πολύ. Τα περιστατικά μπογιάς να ξεφλουδίζει από τους τοίχους ή διαρροών στη στέγη ή στις σωληνώσεις και τα συναφή έχουν μειωθεί κατά πολύ.
Pethokoukis: Θυμάμαι το σπίτι στο οποίο μεγάλωσα - ήταν περίπου το μισό από το σημερινό μου σπίτι, δεν είχε κλιματισμό και θυμάμαι τις διαρροές στα ταβάνια. Είμαι σίγουρος ότι οι γονείς μου πίστευαν πως είμαστε ξεκάθαρα ένα νοικοκυριό της μεσαίας τάξης. Αλλά είμαι σίγουρος πως αν περάσω από το σπίτι αυτό με τα παιδιά μου θα μου πουν “δεν ξέραμε πως ήσουν τόσο φτωχός”.
Meyer: Έτσι είναι. Πιστεύω ότι πολλοί από μας μπορούμε να το δούμε αυτό στο πώς άλλαξαν οι ζωές μας, αλλά τα επίσημα στατιστικά στοιχεία δεν το αποτυπώνουν αυτό, σε μεγάλο βαθμό λόγω της υπερεκτίμησης του πληθωρισμού και λόγω της παράλειψης των μεταβιβάσεων σε είδος και άλλων κρατικών ωφελημάτων”.
Και αν το Teen Vogue δεν καταλαβαίνει το τι συμβαίνει στις ΗΠΑ, ίσως είναι υπερβολικό να περιμένουμε ότι θα καταλαβαίνει τις παγκόσμιες τάσεις, όπως την ιστορική, μαζική μείωση της παγκόσμιας φτώχειας τις τελευταίες δεκαετίες. (Οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν έχουν ιδέα). Τα τελευταία 30 χρόνια, το ποσοστό των συνανθρώπων μας που ζουν υπό συνθήκες ακραίας φτώχειας έχει μειωθεί στο 21% από το 52%. Αυτό σημαίνει ένα δισεκατομμύριο λιγότεροι άνθρωποι ζουν στην ακραία φτώχεια, μείωση που αφορά κυρίως την Κίνα και την Ινδία. Το περιοδικό Economist - μια έκδοση ιδιαίτερα πρόθυμη να εξετάσει τα λάθη στις καπιταλιστικές οικονομίες του κόσμου - παρουσιάζει αυτή την εξέλιξη ως εξής:
“Τα παγκόσμια επιτεύγματα στο πεδίο της μείωσης της φτώχειας είναι, σχεδόν με κάθε μέτρο, εντυπωσιακά. Τα περισσότερα εύσημα όμως πρέπει να αποδοθούν στον καπιταλισμό και το ελεύθερο εμπόριο που επέτρεψαν στις οικονομίες να αναπτυχθούν - και η ανάπτυξη πρωτίστως ήταν ο παράγοντας που ανακούφισε την εξαθλίωση. Ο κόσμος πλέον γνωρίζει πώς να μειώσει τη φτώχεια. Πολλές από τις στοχευμένες πολιτικές - τα βασικά δίχτυα κοινωνικής ασφάλειας και τα προγράμματα μεταβίβασης μετρητών, βοηθούν. Βοηθούν επίσης οι πολιτικές όπως η επιδότηση καυσίμων στη μεσαία τάξη της Ινδονησίας και το σύστημα εγγραφής των νοικοκυριών hukou της Κίνας που ενισχύουν την ανισότητα.
Το αποτελεσματικότερο όμως μέτρο για τη μείωση της φτώχειας είναι η απελευθέρωση των αγορών που επιτρέπει στους φτωχούς ανθρώπους να γίνουν πλουσιότεροι. Αυτό σημαίνει την απελευθέρωση του εμπορίου μεταξύ των κρατών (η Αφρική ακόμη τιμωρείται σκληρά από τους δασμούς) και εντός των κρατών (το πραγματικό μεγάλο άλμα προς τα εμπρός της Κίνας συνέβη επειδή επέτρεψε την ανάπτυξη των ιδιωτικών επιχειρήσεων). Τόσο η Ινδία όσο και η Κίνα έχουν υπερβολικά πολλά μονοπώλια και περιοριστικές πρακτικές. Πολλοί δυτικοί αντιδρούν στην ύφεση ζητώντας τον περιορισμό των αγορών και την ανάσχεση της παγκοσμιοποίησης στις χώρες τους, και θέλουν να εξάγουν αυτές τις ιδέες και στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ο αναπτυσσόμενος όμως κόσμος δεν χρειάζεται τέτοιες συμβουλές. Τα πάει πολύ καλά, κυρίως χάρη στις ίδιες οικονομικές αρχές που επέτρεψαν στον ανεπτυγμένο κόσμο να πλουτίσει και που μπορούν να βγάλουν τους φτωχότερους από τους φτωχούς από την εξαθλίωση”.
Δεν θα βρείτε τίποτε τέτοιο στο άρθρο του Teen Vogue, πράγμα που σημαίνει ότι έχασαν το νόημα εντελώς. Οι σύγχρονες ανεπτυγμένες οικονομίες - ανεξάρτητα από το αν μιλάμε για την Αμερική, τη Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλειο ή τη Γερμανία - συνδυάζουν οικονομίες που βασίζονται στις αγορές με δίχτυα κοινωνικής ασφάλειας της μίας ή της άλλης μορφής. Το αποτέλεσμα είναι υψηλά επίπεδα διαβίωσης και χαμηλό ποσοστό φτώχειας. Αλλά δεν είναι δυνατόν να αναδιανέμει κανείς τον πλούτο χωρίς να τον δημιουργεί. Και αυτό είναι που ο καπιταλισμός που βασίζεται στην καινοτομία κάνει καλά τους τελευταίους δύο αιώνες. Συνιστώ λοιπόν στους αρθρογράφους και τους ρεπόρτερ του Teen Vogue να διαβάσουν το βιβλίο του αείμνηστου Hans Rosling “Factfulness: Ten Reasons We're Wrong About the World–and Why Things Are Better Than You Think”, ένα φανταστικό βιβλίο που εξετάζει όλους τους τρόπους που πολύ έξυπνοι άνθρωποι κάνουν τόσο μεγάλο λάθος για τόσα πολλά
σημαντικά ζητήματα - μεταξύ των οποίων και η φτώχεια. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς πως αυτό το άρθρο είναι ανεβασμένο από τον Απρίλιο χωρίς απ' ό,τι φαίνεται να έχει υποστεί καμία τροποποίηση.
--
Ο James Pethokoukis είναι αρθρογράφος και μπλόγκερ στο American Enterprise Institute (ΑΕΙ).
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 18 Οκτωβρίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
