Του Shuting Pomerleau
Το συνολικό αποτύπωμα άνθρακα ενός παγκοσμίως εμπορευόμενου προϊόντος περιλαμβάνει όλες τις εκπομπές άνθρακα που σχετίζονται με την παραγωγή, την κατανάλωση και τη διανομή του - συμπεριλαμβανομένης της διεθνούς θαλάσσιας μεταφοράς του. Οι προσπάθειες για τη μείωση της παγκόσμιας εκπομπής άνθρακα έχουν σε μεγάλο βαθμό επικεντρωθεί στην εγχώρια παραγωγή και κατανάλωση. Οι χώρες αρχίζουν να αναλογίζονται τη συναλλαγή άνθρακα διασυνοριακά. Οι εκπομπές άνθρακα από τη διεθνή εμπορική ναυτιλία, ένα κεντρικό συστατικό του παγκοσμίου εμπορίου, δεν έχουν εξεταστεί αυστηρά.
Οι εκπομπές αερίου θερμοκηπίου της συνολικής εμπορικής ναυτιλίας (διεθνούς, εγχώριας και αλιευτικής) έφτασαν το 2018 τους 1.076 εκατομμύρια τόνους, αντιστοιχώντας σε μόλις 2,89% της παγκόσμιας ανθρωπογενούς εκπομπής. Σήμερα, η στρατηγική μείωσης των εκπομπών άνθρακα από τη διεθνή εμπορική ναυτιλία βασίζεται σε πρότυπα ενεργειακής αποδοτικότητας που προστέθηκαν στη Διεθνή Σύμβαση για την Πρόληψη της Ρύπανσης από Πλοία (International Convention for the Prevention of Pollution from Ships - MARPOL). Τα νέα πρότυπα υποχρεώνουν όλα τα νέα πλοία να ανταποκρίνονται σε καθορισμένους στόχους ενεργειακής αποδοτικότητας.
Η Tatiana Falcão, σύμβουλος διεθνούς δικαίου και πολιτικής, είναι σήμερα μέλος της Υποεπιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Περιβαλλοντική Φορολόγηση. Η Falcão προτείνει τη φορολόγηση των εκπομπών από τη διεθνή εμπορική ναυτιλία βάσει της απόστασης και του προορισμού του εκάστοτε προϊόντος. Σύμφωνα με την πρόταση αυτή, η φορολογική επιβάρυνση του εκάστοτε αγαθού θα εξαρτάται από την απόσταση που διανύεται για να φτάσει στον προορισμό του και τον συντελεστή της φορολόγησης του άνθρακα στη χώρα προορισμού. Η ναυτιλιακή εταιρία θα καταβάλλει τον προτεινόμενο φόρο στη χώρα προορισμού.
Η Falcão εξηγεί ότι καθώς οι χώρες ανακάμπτουν από την οικονομική υποχώρηση λόγω του COVID-19, χρειάζεται να εξετάσουν νέους τύπους φόρων ή να διευρύνουν τη φορολογική βάση των υφιστάμενων φόρων. Ο χώρες με εγχώρους φόρους άνθρακα πιθανότατα θα επιδιώξουν να επιβάλλουν φόρους άνθρακα σε νέες φορολογικές βάσεις, όπως στις εναέριες και τις θαλάσσιες μεταφορές.
Η Falcão υποστηρίζει ότι η πρόταση θα δώσει κίνητρα για μείωση των εκπομπών μέσω της μείωσης του όγκου του διεθνούς εμπορίου. Μειώνοντας τις εκπομπές που εκλύονται στις διεθνείς μεταφορές, η Falcão πιστεύει ότι οι ναυτιλιακές εταιρίες θα μεταφέρουν το επιπλέον κόστος στους εμπόρους - εξέλιξη που πιθανότατα θα καταστήσει τα διεθνώς εμπορευόμενα αγαθά λιγότερο ανταγωνιστικά από τα εγχωρίως παραγόμενα.
Η πρόταση της Falcão όμως μπορεί να μην δώσει κίνητρα στις ναυτιλιακές να μειώσουν τις εκπομπές αερίων τους σε οριακή βάση, καθώς η φορολογική επιβάρυνση ισούται με την διανυθείσα απόσταση επί τον συντελεστή φορολόγησης άνθρακα στη χώρα προορισμού. Αν μια ναυτιλιακή εταιρία βελτιώσει την αποδοτικότητα καυσίμου, θα υποστεί την ίδια φορολογική επιβάρυνση με πριν - με την ίδια διανυθείσα απόσταση και τον ίδιο συντελεστή φορολόγησης. Η πρόταση δεν διακρίνει ανάμεσα σε ένα ενεργειακά αποδοτικό πλοίο και σε ένα μη ενεργειακά αποδοτικό ως προς τη λογική της τιμολόγησης του άνθρακα.
Η πρόταση της Falcão είναι στην πραγματικότητα ένας φόρος επί των διανυθέντων μιλίων (Vehicle Miles Traveled - VMT), ένας φόρος που επιβαρύνει τους χρήστες των δρόμων βάσει των μιλίων που έχουν διανύσει. Η πρότασή της είναι περισσότερο ένας φόρος μεταφοράς πλαισιωμένος ως φόρος άνθρακα. Όταν οι αρμόδιοι για τη χάραξη πολιτικής εξετάζουν τη φορολόγηση των εκπομπών άνθρακα από τη διεθνή ναυτιλία, πρέπει να φορολογούν άμεσα το επίπεδο της ρύπανσης, και όχι τη διανυθείσα απόσταση.
Μπορεί η φορολόγηση της εκπομπής άνθρακα από τη διεθνή εμπορική ναυτιλία να μην αποτελεί πρώτη προτεραιότητα σε σχέση με άλλα πιο πιεστικά πεδία, αλλά παραμένει χρήσιμο το να ξεκινήσουμε σήμερα μια συζήτηση ως προς το ποιο θα είναι το περιεχόμενο ενός καλού και αποτελεσματικού εργαλείου πολιτικής που θα δώσει κίνητρα για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα στον κλάδο αυτό.
--
Ο Shuting Pomerleau είναι αναλυτής θεμάτων κλίματος στο Niskanen Center.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 6 Οκτωβρίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Niskanen Center και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
