Του Diego Zuniga Aguilera
Η ολλανδική κυβέρνηση συνέταξε πρόσφατα ένα νομοσχέδιο με στόχο τη χρέωση καταναλωτών και επιχειρήσεων για περιβαλλοντικά ρυπογόνες συμπεριφορές, που περιλαμβάνει την επιβολή φόρου 7 ευρώ επί των εμπορικών πτήσεων. Το επόμενο φιλόδοξο βήμα, ένας ευρωπαϊκός φόρος επί των πτήσεων, μπορεί να αρχίσει κι αυτό να πραγματώνεται καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια έκθεση που υποστηρίζει ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που προκαλούνται από την αεροπορία και συνεχώς αυξάνονται μπορούν να μειωθούν κατά 11% μέσω της επιβολής φόρου. Όμως οι φόροι που έχουν ως στόχο την προστασία του περιβάλλοντος μπορεί να το βλάψουν μακροπρόθεσμα, και η παράβλεψη των προσπαθειών που έχουν καταβάλει οι αεροπορικές εταιρίες για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες σε καινοτόμα πράσινα προγράμματα.
Μολονότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που οφείλονται στην ευρωπαϊκή αεροπορία έχουν αυξηθεί κατά 16% το διάστημα 2005-2017, η μέση κατανάλωση καυσίμων από εμπορικές πτήσεις έχει μειωθεί σημαντικά κατά 24% κατά το ίδιο διάστημα. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι ο αριθμός των πτήσεων, η απόσταση και το μέγεθος των αεροσκαφών αυξάνεται, και όχι λόγω έλλειψης προσπαθειών και πόρων που επενδύονται σε νέες, πιο πράσινες τεχνολογίες. Μάλιστα, αεροπορικές εταιρίες όπως η KLM επενδύουν σε Βιώσιμα Αεροπορικά Καύσιμα (Sustainable Aviation Fuels - SAF) που μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά περίπου 80%. Ο αριθμός των πτήσεων προβλέπεται να αυξηθεί κατά 42% στο διάστημα 2017-2040, αλλά αυτό δεν θα αποτελέσει πρόβλημα αν ταυτόχρονα “απογειωθούν” και οι πιο πράσινες τεχνολογίες.
Αντίθετα προς τη σκέψη ότι οι αεροπορικές εταιρίες δεν καταβάλλουν το μερίδιο για το αποτύπωμα άνθρακά τους, οι εταιρίες μέλη της Airlines For Europe (A4E) κατέβαλαν 5 δις ευρώ σε φόρους αεροπορίας και περιβάλλοντος το 2018. Χρήματα που θα μπορούσαν να επενδυθούν σε έρευνα και νέες τεχνολογίες για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, συλλέγονται μέσω φόρων. Συχνά αυτά δεν επανεπενδύονται στον κλάδο της αεροπορίας. Αυτό επιβραδύνει τη διαδικασία της ανάπτυξης πιο πράσινων τεχνολογιών, βλάπτοντας το περιβάλλον.
Η επίρριψη της ευθύνης στις αεροπορικές εταιρίες είναι κάτι εύκολο, όμως το 2017 οι αναποτελεσματικότητες στις τροχιές των πτήσεων - ή οι πτήσεις gate-to-gate - στην Ευρώπη προκάλεσαν ένα επιπρόσθετο 5,8% εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από την αεροπορία. Η αναμονή στην ουρά για την απογείωση και οι αναποτελεσματικότητες στη ροή των αφίξεων μάλιστα προκαλούν αχρείαστες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Με αυτές τις επιπρόσθετες εκπομπές, 3 εκατομμύρια τόνοι παρήχθησαν από αεροσκάφη λόγω της επιπρόσθετης απόστασης πτήσης. Αντί να προσπαθούμε να μειώσουμε τις εκπομπές μέσω της φορολόγησης των αεροπορικών εταιριών, θα πρέπει να εντάξουμε ως μέρος της λύσης την περαιτέρω βελτίωση της διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας.
Αυτό όμως δεν αφορά μόνο τις πτήσεις. Πολλές άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας που σχετίζονται με την αεροπορία μπορεί να επηρεαστούν αρνητικά. Η έκθεση της ΕΕ αναφέρει ότι αν επιβληθούν αυτοί οι φόροι επί της αεροπορίας, το ποσοστό απασχόλησης στον κλάδο της αεροπορίας θα μειωθεί κατά 11%. Ακόμη, ο τουριστικός κλάδος, που έχει ωφεληθεί από την αεροπορία και απασχολεί 13 εκατομμύρια εργαζόμενους στην Ευρώπη, θα αντιμετωπίσει νέα εμπόδια με την επιβολή τέτοιων φόρων. Εξάλλου, η έκθεση της ΕΕ επισημαίνει ότι η απώλεια των θέσεων εργασίας θα εξισορροπηθεί από μια ίση αύξηση των θέσεων εργασίας σε άλλους κλάδους. Όμως δεν είναι δουλειά του κράτους να αποφασίζει σε ποιον κλάδο θα δουλεύει κανείς και σε ποιον όχι. Αντί το κράτος να περιορίζει τις επιλογές εργασίας μας, θα πρέπει να επεκτείνει το θεσμικό περιβάλλον που επιτρέπει στις κοινωνίες να ανθούν.
Πρέπει να φροντίσουμε τον πλανήτη μας. Πρέπει όμως επίσης να προσέχουμε τι εργαλεία θα χρησιμοποιήσουμε. Ενώ οι καλές προθέσεις μπορεί να βρίσκονται στο επίκεντρο των προτάσεων για τους φόρους αεροπορίας, οι φόροι δεν επιλύουν τα προβλήματα, απλώς τα μειώνουν επιφανειακά. Από την άλλη πλευρά, η καινοτομία μπορεί να τα αντιμετωπίσει. Οι διαμορφωτές της πολιτικής θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους ότι ένα μεγαλύτερο βάρος στην αεροπορία θα δημιουργήσει απλώς εμπόδια στις προσπάθειες για την ανάπτυξη πιο βιώσιμων τεχνολογιών. Όπως είπε ένας εκπρόσωπος της Α4Ε “δεν υπάρχουν γρήγορα μερεμέτια για περίπλοκα προβλήματα”.
--
Ο Diego Zuniga Aguilera είναι στέλεχος του δικτύου Epicenter.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 12 Αυγούστου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του δικτύου Epicenter και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
