Του Jeffrey Miron
Το σαββατοκύριακο που μας πέρασε, συμμετείχα σε μια δημόσια συζήτηση με τον Andrew Yang, έναν προοδευτικό υποψήφιο για το προεδρικό χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος, με θέμα το αν οι ΗΠΑ θα πρέπει να υιοθετήσουν ένα καθολικό βασικό εισόδημα.
Ο Γιανγκ πιστεύει ότι αυτό χρειάζεται καθώς η μελλοντική τεχνολογική πρόοδος σταδιακά θα καταστρέψει θέσεις εργασίας για ανθρώπους με περιορισμένες δεξιότητες. Αυτή η πρόβλεψη διατυπώνεται εδώ και χιλιετίες, αλλά συστηματικά διαψεύδεται στην πράξη:
Αυτοκράτορας Βεσπασιανός: Ο Ρωμαίος ιστορικός Σουητώνιος γράφει για τον αυτοκράτορα Βεσπασιανό (69-79 μΧ) ότι κάποιος του παρουσίασε μια νέα, φθηνότερη τεχνολογία για τη μεταφορά βαριών κολωνών στη Ρώμη. Ο αυτοκράτορας επιβράβευσε τον εφευρέτη αλλά απέρριψε τη μηχανή υποστηρίζοντας ότι θα αντικαταστήσει τη χειρωνακτική εργασία: “Πώς θα είναι δυνατόν” είπε σύμφωνα με τον Σουητώνιο “να θρέψω τον πληθυσμό; Θα πρέπει να αφήσω τους φτωχούς μου αχθοφόρους να βγάζουν το ψωμί τους”.
Ο ιστορικός Arnold Toynbee γράφει για τον ίδιο αυτοκράτορα: “Του ανέφεραν, ως καλά νέα, ότι κάποιος από τους υπηκόους του είχε εφεύρει μια διαδικασία για την κατασκευή άθραυστου γυαλιού. Ο αυτοκράτορας διέταξε να θανατωθεί ο εφευρέτης και να καταστραφούν τα αρχεία της εφεύρεσής του. Αν η εφεύρεση αυτή έφτανε στην αγορά, τότε οι υαλουργοί θα έμεναν χωρίς δουλειά. Θα δημιουργούταν ανεργία που θα προκαλούσε πολιτικές αναταραχές ή και επανάσταση”.
William Lee / Ελισάβετ Α', 1589: Ο Γουίλιαμ Λη εφηύρε την μηχανή πλαισίωσης για το πλέξιμο καλτσών ελπίζοντας ότι έτσι θα απάλλασσε τους εργάτες από το χειρωνακτικό πλέξιμο. Επιδιώκοντας την προστασία μέσω ευρεσιτεχνίας για την εφεύρεσή του, ταξίδεψε στο Λονδίνο όπου ενοικίασε ένα κτήριο για να δει τη μηχανή του η βασίλισσα Ελισάβετ Α'. Δυστυχώς γι' αυτόν, τη βασίλισσα την απασχολούσε περισσότερο η επίπτωση που θα είχε η εφεύρεση στην απασχόληση και αρνήθηκε να του εκχωρήσει την ευρεσιτεχνία, υποστηρίζοντας ότι: “'Έχεις υπερβολικά υψηλούς στόχους, μάστορα Λη. Σκέψου τι θα μπορούσε να κάνει η εφεύρεσή σου στους φτωχούς μου υπηκόους. Σίγουρα θα τους κατέστρεφε καθώς θα τους στερούσε την απασχόληση και θα τους έκανε ζητιάνους”.
Thomas Mortimer 1772: Έγραψε ότι δεν ήθελε να δει ποτέ μηχανές όπως πριονιστήρια και πιεστήρια γιατί θα “απέκλειαν χιλιάδες ανθρώπους που σήμερα απασχολούνται χρήσιμα από την εργασία”.
David Ricardo 1817: “Είμαι πεπεισμένος ότι η αντικατάσταση της ανθρώπινης εργασίας από μηχανές συχνά είναι πολύ επιβλαβής για τα συμφέροντα της τάξης των εργατών”.
David Ricardo 1817: “Το μόνο που θέλω να αποδείξω είναι ότι η ανακάλυψη και η χρήση μια μηχανής μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της συνολικής παραγωγής. Και όποτε συμβαίνει αυτό, θα βλάπτει την εργατική τάξη, καθώς ένας αριθμός από τα μέλη της θα χάσουν την απασχόλησή τους, και ο πληθυσμός θα γίνει υπεράριθμος σε σχέση με τους πόρους της απασχόλησής του”.
Thomas Carlyle 1839: “O τεράστιος δαίμονας του Μηχανισμού καπνίζει και βροντάει, αγκομαχά στο βαρύ του έργο σε όλα τα μέρη της αγγλικής γης. Αλλάζει το σχήμα του σαν τον Πρωτέα. Και χωρίς εξαίρεση, σε κάθε αλλαγή σχήματος, αναστατώνει μεγάλα πλήθη εργαζομένων, τους πετά στην άκρη από δω κι από κεί, στην πολυπληθή πορεία και απασχόλησή τους, ώστε ακόμη και ο σοφότερος να μην ξέρει πού βρίσκεται”.
Keynes 1930: “Υποφέρουμε όχι από τους ρευματισμούς της μεγάλης ηλικίας, αλλά από τους πόνους ανάπτυξης των υπερβολικά ραγδαίων αλλαγών, από τον πόνο της προσαρμογής ανάμεσα στη μία οικονομική περίοδο και την άλλη. Η αύξηση της τεχνολογικής αποτελεσματικότητας συμβαίνει γρηγορότερα απ' όσο μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της απορρόφησης της εργασίας. Η βελτίωση στην ποιότητα ζωής είναι κάπως υπερβολικά γρήγορη”.
Ewan Clague 1935, οικονομολόγος της εργασίας: “Σύμφωνα με την ισχύουσα τάση, ο ρυθμός αντικατάστασης της εργασίας θα υπερβεί τον ρυθμό επαναπορρόφησης ώστε η τεχνολογική απασχόληση να συνεχίζει να είναι μεγάλη”.
Περιοδικό ΤΙΜΕ 1961: “Ο αριθμός των θέσεων εργασίας που χάνονται λόγω αποδοτικότερων μηχανών είναι μέρος μόνο του προβλήματος. Αυτό που ανησυχεί πολλούς ειδικούς επί της εργασίας είναι ότι η αυτοματοποίηση μπορεί να εμποδίσει την οικονομία να δημιουργήσει αρκετές νέες θέσεις εργασίας. Ο Δημοκρατικός Γερουσιαστής Elmer J. Holland, επικεφαλής της επιτροπής που πρόκειται να εξετάσει το ζήτημα, επισημαίνει: «Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα με την αυτοματοποίηση δεν είναι οι εργαζόμενοι που απολύονται, αλλά αυτοί που δεν προσλαμβάνονται».
John F. Kennedy 1962: «Ως τη μεγαλύτερη εγχώρια πρόκληση της δεκαετίας του '60 θεωρώ τη διατήρηση της πλήρους απασχόλησης σε μια εποχή που η αυτοματοποίηση αντικαθιστά τους ανθρώπους».
Robert Heilbroner 1965: «Καθώς οι μηχανές συνεχίζουν να εισβάλλουν στην κοινωνία, αντιγράφοντας ολοένα και περισσότερες κοινωνικές εργασίες, είναι η ίδια η ανθρώπινη εργασία - τουλάχιστον όπως σήμερα αντιλαμβανόμαστε την εργασία - που σταδιακά καθίσταται περιττή».
Ian Turner 1978: Υπήρξε ο διοργανωτής ενός συμποσίου με θέμα τις συνέπειες των νέων τεχνολογιών. Ο κόσμος, προέβλεψε, επρόκειτο να εισέλθει σε μια περίοδο εξίσου σημαντική με την Νεολιθική ή τη Βιομηχανική Επανάσταση. «Μέχρι το 1998, τουλάχιστον το ένα τέταρτο του εργατικού δυναμικού της Αυστραλίας θα καταστεί υπεράριθμο λόγω της τεχνολογικής αλλαγής».
Διεθνής Ομοσπονδία Μεταλλουργών 1989: Προέβλεψε ότι μέσα σε 30 χρόνια, μόλις το 2% του υφιστάμενου εργατικού δυναμικού παγκοσμίως «θα χρειάζεται για την παραγωγή όλων των αγαθών που απαιτεί η κάλυψη της συνολικής ζήτησης».
Jeremy Rifkin 1996: «Τα επόμενα χρόνια πιο εξελιγμένες τεχνολογίες λογισμικού πρόκειται να φέρουν τον πολιτισμό κοντύτερα σε έναν κόσμο χωρίς σχεδόν καθόλου εργασία».
Η αποτυχία αυτών των προβλέψεων δεν αποδεικνύει ότι οι ανησυχίες αυτές είναι τελείως αβάσιμες. Ίσως η φύση της τεχνολογικής προόδου να αλλάξει.
Χωρίς όμως έναν λόγο για τον οποίο «αυτή τη φορά τα πράγματα διαφέρουν» η ιστορία κλίνει εις βάρος αυτών των λουδιτικών ανησυχιών.
Για να μην αναφέρουμε μάλιστα πως η τεχνολογική πρόοδος του παρελθόντος σήμανε απίστευτη βελτίωση των συνθηκών ζωής τόσο για τους φτωχούς, όσο και για τους πλούσιους.
*Ο Jeffrey Miron είναι διευθυντής οικονομικών σπουδών στο Cato Institute και διευθυντής προπτυχιακών σπουδών στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Χάρβαρντ.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 22 Ιανουαρίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Cato Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
