Του Samuel J. Abrams
Αφού η Συμβουλευτική Υπηρεσία του επικεφαλής των υγειονομικών υπηρεσιών των Ηνωμένων Πολιτειών των ΗΠΑ σήμανε συναγερμό για τον «καταστροφικό αντίκτυπο της επιδημίας της μοναξιάς και της απομόνωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες», η Washington Post μπήκε στη συζήτηση για τη μοναξιά με μια στήλη συμβουλών που διαδόθηκε έντονα και παρουσίαζε ιδέες για την πρόληψη της κοινωνικής απομόνωσης και της υποχώρησης της φιλίας σε εθνικό επίπεδο.
Ο συγγραφέας του κομματιού, ένας κλινικός ψυχολόγος, δικαίως επισημαίνει ότι ένα ολοένα και μικρότερο ποσοστό Αμερικανών αναφέρει ότι δεν έχει κανέναν που να μπορεί να τηλεφωνήσει σε μια στιγμή ανάγκης. Ο συγγραφέας προσθέτει ότι οι ουσιαστικές κοινωνικές συνδέσεις είναι μεταξύ των ισχυρότερων προγνωστικών παραγόντων για μια υγιή και ευτυχισμένη ζωή. Ωστόσο, το να κάνει κανείς φίλους σήμερα είναι κάτι το εξαιρετικά δύσκολο, ειδικά για τους ενήλικες. Για να αντιμετωπιστεί η δυσκολία αυτή, η στήλη προτείνει να σταματήσουμε να περιμένουμε τις ιδανικές συνθήκες για κοινωνικοποίηση. Εν ολίγοις, να είμαστε πιο ενεργά παρεμβατικοί.
Ο συγγραφέας προτρέπει τους ενήλικες: «Ξεκινήστε μια συζήτηση την επόμενη φορά που θα περιμένετε στην ουρά, αντί να κοιτάτε το τηλέφωνό σας. Συζητήστε με τους άλλους γονείς στη γραμμή παραλαβής των παιδιών από το σχολείο, συζητήστε με τους ταμίες στα καταστήματα, με το προσωπικό υποδοχής στον οδοντίατρο ή τον γιατρό σας ή με τον barista στην αγαπημένη σας καφετέρια». Και αυτές οι ενέργειες είναι τόσο σημαντικές επειδή έχει επανειλημμένα αποδειχθεί ότι όταν οι ενήλικες συναναστρέφονται αγνώστους ή γνωστούς, συχνά αισθάνονται καλύτερα, έχουν την αίσθηση ότι ανήκουν κάπου, μαθαίνουν κάτι νέο, έχουν μια νέα αίσθηση δημιουργικότητας και μειώνονται τα αισθήματα μοναξιάς τους.
Αν και η συμβουλή αυτή είναι σημαντική, δεν φτάνει για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της μοναξιάς που πλήττει τη χώρα. Ενώ το άτομο έχει έναν ισχυρό ρόλο στην αποκατάσταση της κοινότητας, πρέπει να υπάρχουν χώροι και μέρη για τη δημιουργία σχέσεων – ισχυρών όσο και λιγότερο ισχυρών. Πάρα πολλές κοινότητες και γειτονιές σε ολόκληρη τη χώρα δεν έχουν επαρκείς κοινωνικές υποδομές για να βοηθήσουν στην δημιουργία και την εμπέδωση γνωριμιών και σχέσεων.
Με άλλα λόγια, το κοινωνικό κεφάλαιο δεν επηρεάζεται μόνο από τις ατομικές αλληλεπιδράσεις, όπως προτείνει ο συγγραφέας της Washington Post, αλλά ζωτικό ρόλο έχουν και άλλοι παράγοντες καθώς και το περιβάλλον στο οποίο είναι ενταγμένοι οι πολίτες. Τα χωρικά και φυσικά στοιχεία μιας κοινότητας – χώροι όπως πάρκα, βιβλιοθήκες, παιδικές χαρές, καφετέριες και κοινοτικά κέντρα – καθώς και τα ποικίλα προγράμματα και πολιτικές που εφαρμόζονται μπορούν να έχουν τεράστιο αντίκτυπο εδώ στο να έρθουν οι άνθρωποι κοντύτερα καθώς και στη δημιουργία και τη διατήρηση συνθηκών συνάντησης και κοινωνικοποίησης.
Οι σχετικές έρευνες επανειλημμένα καταδεικνύουν ότι οι Αμερικανοί που ζουν πιο κοντά σε χώρους όπως πάρκα, βιβλιοθήκες, εστιατόρια και θέατρα, είναι πολύ πιο ικανοποιημένοι με τη γειτονιά τους, έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους άλλους και, κυρίως, αισθάνονται πολύ λιγότερο μόνοι, ανεξάρτητα από το αν ζουν σε μεγάλες πόλεις, προάστια ή μικρές πόλεις ή κωμοπόλεις. Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι κάτοικοι γειτονιών που είναι γεμάτες με τέτοιες ανέσεις είναι πιο πιθανό να πουν ότι η κοινότητά τους είναι ένα εξαιρετικό μέρος για να ζει κανείς, να νιώθουν πιο ασφαλείς περπατώντας στη γειτονιά τους τη νύχτα και να αναφέρουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα γεγονότα της γειτονιάς.
Και, ως άμεσο αποτέλεσμα αυτών των τάσεων, όσοι Αμερικανοί ζουν σε κοινότητες με μικρή πρόσβαση σε ανέσεις έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να αισθάνονται κοινωνικά απομονωμένοι. Στην πραγματικότητα, τα δεδομένα δείχνουν ότι ακόμη και αφού ληφθούν υπόψη η κοινωνική τάξη, η εκπαίδευση, το φύλο και η φυλή ενός ατόμου, η πρόσβαση στις ανέσεις αυτές προβλέπει τα επίπεδα των συναισθημάτων ικανοποίησης από τη συμμετοχή στην κοινότητα, κοινωνικής εμπιστοσύνης και κοινωνικής απομόνωσης.
Οι έρευνες αποκαλύπτουν ότι οι κοινωνικές υποδομές δεν χρειάζεται πάντα να έχουν τη μορφή εξιδανικευμένων γειτονιών που μοιάζουν με χωριά, είναι προσβάσιμες για περπάτημα και συχνά αποτελούν το επίκεντρο των σχετικών ρεπορτάζ για μέρη όπως η Νέα Αγγλία ή η Κεντρική Ακτή της Καλιφόρνια. Είναι δυνατό να συνδυαστούν οι χώροι αυτοί με τη σημαντική προτίμηση των Αμερικανών για τις μονοκατοικίες και να συνδυαστούν τα αυτοκίνητά τους με τα πολυάριθμα προγράμματα ανάπτυξης των προαστίων που υλοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια.
Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι άνθρωποι που ζουν σε προαστιακές κοινότητες πλούσιες σε ανέσεις έχουν συχνά παρόμοια επίπεδα ικανοποίησης από τη συμμετοχή τους στην κοινότητα με τους ανθρώπους σε πυκνές αστικές γειτονιές. Οι ανέσεις μπορούν να βρεθούν σε διάφορα μέρη και αστικά κέντρα σε όλη τη χώρα. Η εγγύτητα και η ποικιλία των ανέσεων είναι τα στοιχεία που έχουν μεγαλύτερη σημασία από το αν μένει κανείς στο κέντρο μιας μεγαλούπολης, στα προάστια ή σε μια μικρή πόλη.
Δυστυχώς, πολλοί που μελετούν τις κοινωνικές σχέσεις βλέπουν την ύφεση της φιλίας στη χώρα μας ως κάτι που μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μέσω της αλληλεπίδρασης σε ατομικό επίπεδο. Αν και η προώθηση της περισσότερης κοινωνικότητας μπορεί πράγματι να συμβάλει στη βελτίωση των επιπέδων μοναξιάς και μπορούμε να ενθαρρύνουμε τους Αμερικανούς να αφήσουν τα τηλέφωνά τους και να αποσυνδεθούν από το Zoom και τις διάφορες εφαρμογές, οι ειδικοί και οι επαγγελματίες πρέπει να αναγνωρίσουν ότι πρέπει να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε οι Αμερικανοί να συναντηθούν μεταξύ τους και να συναναστραφούν.
Ακόμα κι αν οι Αμερικανοί βγουν από τα κουκούλια των σπιτιών τους και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι ανθρώπινες σχέσεις δεν θα ευδοκιμήσουν εάν οι άνθρωποι δεν έχουν εύκολη και τακτική πρόσβαση σε χώρους αναψυχής και τρίτους χώρους που προωθούν την αλληλεπίδραση και τη γνωριμία με άλλους. Εάν θέλουμε ως έθνος να αντιμετωπίσουμε άμεσα αυτή την «υποτιμημένη κρίση δημόσιας υγείας που ήδη βλάπτει την ατομική και την κοινωνική υγεία», δεν πρέπει μόνο να αναγνωρίσουμε τη δύναμη των κοινωνικών υποδομών αλλά και να ενθαρρύνουμε δημόσια και ιδιωτικά αναπτυξιακά έργα για τη δημιουργία και τη βελτίωση χώρων που προωθούν τη σύνδεση καθώς και να υποστηρίξουμε περισσότερο και να επενδύσουμε σε φορείς που φέρνουν κοντά ανθρώπους και κοινότητες.
--
Ο Samuel J. Abrams είναι καθηγητής πολιτικής στο Sarah Lawrence College επισκέπτης ερευνητής στο American Entreprise Institute.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 11 Μαΐου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
