Tου James Pethokoukis*
Ο Joseph Schumpeter περιέγραψε εύστοχα τον θεμελιώδη υπέρ της προόδου μηχανισμό του καπιταλισμού της αγοράς ως “δημιουργική καταστροφή” ή “παραγωγική μετάλλαξη - αν μπορώ να χρησιμοποιήσω αυτόν τον βιολογικό όρο - η οποία αδιάκοπα προκαλεί επαναστατικές αλλαγές στην οικονομική δομή εκ των ένδον, καταστρέφοντας αδιάκοπα την παλιά και δημιουργώντας αδιάκοπα μια νέα”.
Οι οικονομολόγοι Mara Faccio και John J. McConnell, στο νέο κείμενο εργασίας τους με τίτλο “Impediments to the Schumpeterian Process in the Replacement of Large Firms” (Εμπόδια στην σουμπετεριανή διαδικασία της αντικατάστασης των μεγάλων εταιριών) ορίζουν τη δημιουργική καταστροφή ως τον τρόπο με τον οποίο “η δύναμη των κυρίαρχων εταιριών στην αγορά αναπόφευκτα διαβρώνεται μέσα στον χρόνο καθώς νέοι παίκτες εισάγουν καινοτομίες”.
Αυτό βεβαίως που ο Σουμπέτερ χαρακτηρίζει ως το “ουσιώδες δεδομένο του καπιταλισμού” φαίνεται να ισχύει. Ρωτήστε απλώς τα πρώην στελέχη της Blockbuster Video. Ισχύει όμως όντως; Και αν ναι, ισχύει σε κάθε περίπτωση; Κι αν δεν ισχύει σε κάθε περίπτωση, τι είναι αυτό που συνήθως διαταράσσει αυτή τη διαδικασία της διαταραχής;
Αυτά τα ερωτήματα εξετάζουν οι Faccio και McConnell αναλύοντας το τι συνέβη σε πολλές μεγάλες εταιρίες σε 75 χώρες από το 1910. Πρώτον, συμπεραίνουν ότι “Η υπόθεση του Σουμπέτερ ότι οι μεγάλες εταιρίες αντικαθίστανται από άλλες εταιρίες μέσα στον χρόνο είναι σε μεγάλο βαθμό ακριβής”. Ένας πόντος για τον Αυστριακό οικονομολόγο.
Δεύτερον όμως, οι Faccio and McConnell συμπεραίνουν επίσης ότι “σε αντίθεση προς την υπόθεση του Σουμπέτερ, οι εξαιρέσεις σ’ αυτή την πρόταση δεν είναι σπάνιες, και στον βαθμό που οι μεγάλες εταιρίες παραμένουν μεγάλες… είναι σε ασύμμετρο βαθμό πολιτικώς διασυνδεδεμένες. Ακόμη, στον βαθμό που οι παλιές μεγάλες εταιρίες αντικαθίστανται, σε μεγάλο βαθμό αντικαθίστανται από παλιές μικρότερες εταιρίες. Το συμπέρασμα είναι ότι σε μια ανεμπόδιστη αγορά η σουμπετεριανή διαδικασία της δημιουργικής καταστροφής των μεγάλων εταιριών πιθανότατα θα επικρατήσει. Στον βαθμό που αυτό δεν συμβαίνει, τα δεδομένα καταδεικνύουν ότι αυτό οφείλεται στο ότι η πολιτική διαδικασία εμποδίζει την είσοδο νέων ανταγωνιστών”.
Ορίστε λοιπόν. Αν δεν μπορείτε να καινοτομήσετε, τότε καλά θα κάνετε να μάθετε να κάνετε λόμπινγκ. Βεβαίως, αυτό το κόλπο είναι πολύ πιθανότερο να αποδώσει σε μια οικονομική κατάσταση όπου οι γέφυρες έχουν σηκωθεί και η εγχώρια αγορά προστατεύεται από τον διεθνή ανταγωνισμό. Ξανά από το άρθρο: “Το σημαντικό συμπέρασμα είναι ότι οι πολιτικές διασυνδέσεις διευκολύνουν την ικανότητα των μεγάλων εταιριών να παραμείνουν ή να γίνουν μεγάλες μόνο όταν η χώρα έδρας τους είναι κλειστή τόσο στο εμπόριο όσο και στη ροή κεφαλαίων. Η παρουσία ρυθμιστικών εμποδίων στην είσοδο φαίνεται αναγκαία συνθήκη ώστε οι εταιρίες με πολιτικές διασυνδέσεις να παραμείνουν ή να γίνουν κυρίαρχες”.
Θα προσέθετα ότι αυτό βεβαίως φαίνεται να συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες είδαν το μεταπολεμικό άνοιγμα της οικονομίας της χώρας να συμπίπτει με περισσότερη δημιουργική καταστροφή. Όπως η εταιρία συμβούλων καινοτομίας Innosight επεσήμανε σε μια έκθεση του 2018 “η 33χρονη μέση θητεία των εταιριών στον δείκτη S&P 500 το 1964 μειώθηκε στα 24 χρόνια το 2016 και προβλέπεται να μειωθεί στα μόλις 12 χρόνια μέχρι το 2027”. Ίσως όμως οι μετακινήσεις να περιοριστούν αν η οικονομική πολιτική των ΗΠΑ επηρεαστεί περισσότερο από τον αλλεργικό στις διαταραχές λαϊκισμό που ευνοεί τους υφιστάμενους ηγέτες της αγοράς, μερικές φορές ως εθνικούς πρωταθλητές. Αυτό σίγουρα ακούγεται μια συνταγή για τελμάτωση.
*Ο James Pethokoukis είναι αρθρογράφος και μπλόγκερ στο American Enterprise Institute (ΑΕΙ).
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 5 Οκτωβρίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
