“Γιατί, ενώ απολαμβάνουν την ευημερία που τους χαρίζει ο καπιταλισμός, αναπολούν με νοσταλγία τις 'παλιές καλές μέρες' του παρελθόντος…;” - Λούντβιχ φον Μίζες, Η Αντικαπιταλιστική Νοοτροπία, σ. 3.
Του John Tamny
Φανταστείτε για μια στιγμή 100 ικανά άτομα να έχουν αποκλειστεί σε ένα έρημο νησί χωρίς πρόσβαση σε παραγωγή ή σε ανθρώπους εκτός του νησιού αυτού. Οι νησιώτες αυτοί θα είναι ιδιαίτερα φτωχοί, αν σκεφτούμε πόσα λίγα μπορούν να παράγουν 100 απομονωμένοι άνθρωποι. Η ζωή τους θα χαρακτηρίζεται από διαρκή μόχθο.
Φανταστείτε τώρα την έκρηξη της ευημερίας που θα προκαλέσει η άφιξη άλλων 200 ικανών ανθρώπων. Σε καμία περίπτωση δεν θα σκέφτεστε στα σοβαρά ότι η έλευση 400 νέων εργατικών χεριών θα καταστήσει άεργους τους αρχικούς κατοίκους. Η εργασία δεν είναι ένα πεπερασμένο μέγεθος - αντιθέτως είναι άπειρη. 400 επιπλέον χέρια δεν θα φτωχύνουν κανέναν. Αντιθέτως θα επιτρέψουν σε όλους τους κατοίκους του έρημου νησιού να εξειδικεύσουν περαιτέρω την εργασία τους. Όσο περισσότερο επιμερίζεται αυτός ο μόχθος, τόσο περισσότεροι οι άνθρωποι με ποικίλα ταλέντα μπορούν να κάνουν το είδος της εργασίας που ταιριάζει περισσότερο σ' αυτά τα ταλέντα.
Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι απειλή - είναι ευκαιρία.
Όλα αυτά είναι μια υπενθύμιση ότι η ένταξη των δισεκατομμυρίων ανθρώπων ανά τον κόσμο στο εργατικό δυναμικό δεν συνιστά απειλή στις “αμερικανικές θέσεις εργασίας” αλλά μια τεράστια ευκαιρία. Το ίδιο ισχύει και με την ανάδυση των “ρομπότ” και των άλλων μορφών αυτοματισμού. Η κινητοποίηση “εργατικών χεριών” - ανθρώπινων ή μηχανικών - είναι η εξέλιξη που επιτρέπει στα άτομα που συνιστούν αυτό που ονομάζουμε “οικονομία” να αφιερωθούν σ' αυτό που κάνουν καλύτερα. Ο επιμερισμός της εργασίας μας βελτιώνει.
Φανταστείτε τώρα αυτό το έρημο νησί των 300 κατοίκων να διαιρείται σε δύο χώρες για καθαρά θρησκευτικούς λόγους, με 150 άτομα πληθυσμό η κάθε μία. Αν συμβεί αυτό, η κάθε “χώρα” θα ωφεληθεί άραγε από δασμούς που θα έχουν ως στόχο τον περιορισμό του εμπορίου μεταξύ των δύο πληθυσμών; Μήπως θα πρέπει οι νησιώτες να αναστρέψουν την εξειδίκευσή τους ώστε καμία χώρα να μην αποκτήσει κάποιο “πλεονέκτημα” στα τρόφιμα, την ένδυση ή τα άροτρα; Προφανώς όχι. Οι χώρες είναι απλώς χώρες, και οι άνθρωποι είναι άνθρωποι. Οι άνθρωποι κερδίζουν όταν μπορούν να επιμερίσουν την εργασία τους με άλλους, ανεξάρτητα από το πού βρίσκονται στον εκάστοτε χάρτη.
Η προηγούμενη αλήθεια δίνει μάλλον απάντηση στο κάπως διακριτό ζήτημα των δασμών. Οι δασμοί είναι σαφές ότι θα έπλητταν όλους τους νησιώτες για τον απλό λόγο ότι τα άτομα (και από τα άτομα αποτελείται μια οικονομία) ωφελούνται περισσότερο όταν όσο γίνεται περισσότεροι άνθρωποι ανταγωνίζονται για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Το εμπόριο αφορά παντού και πάντα την ανταλλαγή προϊόντων, κι έτσι όσο περισσότεροι άνθρωποι ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να ανταλλάξουν τη δική τους παραγωγή με τη δική μας, τόσα περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες μπορεί να κατακτήσει η δική μας παραγωγή. Με λίγα λόγια, το ελεύθερο εμπόριο ισοδυναμεί με το να παίρνουμε συνεχώς αυξήσεις.
Όλα τα παραπάνω μας υπενθυμίζουν ότι οι αχρείαστες επιθέσεις εναντίον της “παγκοσμιοποίησης” από εργάτες, δημοσιολόγους και διανοούμενους δεν έχουν ιδιαίτερη αξία. Κανείς δεν βλάπτεται από την κατανομή της εργασίας, για τον απλό λόγο ότι κανείς δεν πλήττεται κάνοντας αυτό που τον ωφελεί περισσότερο. Ομοίως, κανείς δεν βλάπτεται όταν αυξάνεται ο αριθμός των ανθρώπων που ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να βελτιώσουν τις ζωές τους μέσω της συναλλαγής. Η παγκοσμιοποίηση και η ελευθερία του εμπορίου έχουν μόνο οφέλη.
Αυτό μας φέρνει σε μια πρόσφατη ομιλία που έδωσε το διακεκριμένο στέλεχος του Hoover Institution, Peter Berkowitz. Αναζητώντας την αιτία πίσω από την ολοένα και πιο στενή σύνδεση του συντηρητισμού με τον λαϊκισμό, και πιο συγκεκριμένα την άνοδο του Ντόναλντ Τραμπ, ο Μπέρκοβιτς επεσήμανε: “Η κατώτερη μεσαία τάξη βάλλεται από την καταβαράθρωση των ποσοστών γάμου, την αύξηση των γεννήσεων από ανύπαντρες γυναίκες, τη διάβρωση της εργατικότητας των ανδρών, την αύξηση της εγκληματικότητας και τη ραγδαία μείωση της θρησκευτικής πίστης. Οι αιτίες, ιδίως στα βιομηχανικά κέντρα, περιλαμβάνουν την παγκοσμιοποίηση, τον αυτοματισμό της εργασίας και τα οπιούχα”.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι Μπέρκοβιτς θα δεχθεί κάθε είδους επαίνους για την υποτιθέμενη υψηλοφροσύνη της διάλεξής του, αλλά οι λέξεις του πιθανότατα αποκρύπτουν μια στην πραγματικότητα ρηχή συλλογή από σκέψεις. Όχι μόνο η συλλογιστική του Μπέρκοβιτς δεν ανταποκρίνεται στην παγκόσμια πραγματικότητα, αλλά δεν είναι δύσκολο και να υποστηρίξουμε ότι η σκέψη του αποτελεί ουσιαστικά ένα συνοθύλευμα ανακολουθίας.
Το μοντέλο του Χονγκ Κονγκ
Σε ό,τι αφορά την παγκόσμια πραγματικότητα, το Χονγκ Κονγκ είναι η παραδειγματική εικόνα της “παγκοσμιοποίησης”. Αναλογιστείτε πως οι κάτοικοι του Χονγκ Κονγκ δεν έχουν άλλη επιλογή από το να υιοθετήσουν αυτό που κάποιοι έχουν μετατρέψει σε ύβρη. Εφόσον είναι ελάχιστος ο “φυσικός πλούτος” (δημητριακά, κρέας, σόγια, χαλκός, πετρέλαιο κλπ) σ΄αυτούς τους άγονους βράχους, οι κάτοικοι του Χονγκ Κονγκ πρέπει να εισάγουν σχεδόν τα πάντα. Αντί όμως αυτή η εμπορική σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο να ωθήσει ένα μέρος του πληθυσμού στην εκτός γάμου αναπαραγωγή, την έκρηξη της εγκληματικότητας και την μείωση της εργατικότητας, οι άνθρωποι ευημερούν. Προφανώς. Οι άνθρωποι που είναι ελεύθεροι να παράγουν έχουν τις μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι παραγωγικοί. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο όταν είναι ελεύθεροι και να εμπορεύονται με όλους, ανεξάρτητα από τη χώρα προέλευσης. Ο καταμερισμός της εργασίας που αποτελεί προϋπόθεση του εμπορίου δεν πλήττει τους ανθρώπους, αλλά τους επιτρέπει να αποφύγουν τη ζημιά που συνεπάγεται το να εργάζονται σε αντικείμενα που δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με τις δεξιότητές τους.
Εξάλλου, ο Μπέρκοβιτς δεν εξήγησε πώς συνδέονται οι εμπορικές σχέσεις με τον κόσμο και η τα οφέλη από την αφθονία αυτή με τους κακούς γάμους, τη νωθρότητα, την εγκληματικότητα, την ουσιοεξάρτηση και όλα τα υπόλοιπα δεινά που ανέφερε. Οι δεσμοί που επιχείρησε να εντοπίσει δεν είναι στην πραγματικότητα παρά μια σειρά από ανακολουθίες. Ο Μπέρκοβιτς φαίνεται πρόθυμος να δημιουργήσει θύματα εκεί που δεν υπάρχουν, αντί να πει αυτό το προφανές: ότι σε μια ελεύθερη χώρα κάποιοι θα κάνουν κάποιες πολύ κακές επιλογές που συχνά συμβαδίζουν με την απουσία της οικονομικής ευημερίας. Αυτός ο ισχυρισμός μπορεί να φαίνεται άσπλαχνος σε κάποιους, αλλά ακόμη πιο άσπλαχνη είναι η απόρριψη της οικονομικής ελευθερίας που έχει σχεδόν άψογες επιδόσεις σε ό,τι αφορά την έξοδο των ανθρώπων από την ακραία φτώχεια - την ώρα που άλλες προσεγγίσεις καταδικάζουν τους ανθρώπους σ' αυτή.
Λάθος συνταγές
Έχοντας λοιπόν προτείνει εξηγήσεις για τα προβλήματα των Αμερικανών που εντέλει εξηγούν πολύ λίγα, ο Μπέρκοβιτς όπως αναμενόταν κατέφυγε σε κοινοτοπίες. “Για να αποκαταστήσουμε την βαλλόμενη κατώτερη-μεσαία τάξη της Αμερικής”, οι συντηρητικές “ελίτ πρέπει να ακούσουν περισσότερο”, “πρέπει να αποκαταστήσουν τις ανθρωπιστικές σπουδές” και να γεμίσουν “τα μεγάλα κενά των πανεπιστημιακών προγραμμάτων σπουδών για να δημιουργήσουν αντίβαρο στα μη ανθρωπιστικά μαθήματα”. Αλήθεια; Είναι μάλλον απρεπής η σκέψη, πόσο μάλλον να το γράφω αυτό, αλλά η ομιλία του Μπέρκοβιτς ισοδυναμεί με μια κατάφωρη προσβολή των ΗΠΑ και με αναθεώρηση της παγκόσμιας ιστορίας που εδώ και καιρό συσχετίζει την ελευθερία από το βαρύ χέρι του κράτους με την ευημερία. Η ελευθερία αποδίδει. Πάντα.
Στην περίπτωση που ο Μπέρκοβιτς το ξεχνά, οι ΗΠΑ έχουν οικοδομηθεί από απίστευτα φτωχούς ανθρώπους που ήξεραν ότι μπορούν να διορθώσουν τις συνθήκες διαβίωσής τους αν αποκτήσουν προσωπική και οικονομική ελευθερία. Μέχρι σήμερα, οι φτωχότεροι του πλανήτη συνεχίζουν να διακινδυνεύουν τις ζωές τους για να φτάσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτοί οι άνθρωποι δεν χρειάζονται τις συντηρητικές ελίτ να τους ακούσουν, ούτε ζητούν την αποκατάσταση των ανθρωπιστικών σπουδών - θέλουν την ησυχία τους. Συχνά δεν μιλούν καν αγγλικά. Έρχονται εδώ όχι γιατί ζητούν εγγυήσεις, και σίγουρα δεν περιμένουν την προσοχή κάποιων στελεχών των δεξαμενών σκέψης. Ακόμη, μάλλον έχουν έχουν πιθανότατα πολύ λίγα χρήματα για οπιούχα, κι όμως οι φτωχοί του πλανήτη συνεχίζουν να έρχονται εδώ για να διορθώσουν τη φτώχεια τους.
Επιστρέφοντας λοιπόν στους Αμερικανούς που υπήρξαν αρκετά τυχεροί να είναι Αμερικανοί και να ζουν σ' αυτή τη χώρα όπου το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού θα έδινε τα πάντα για να ζήσει, ο Μπέρκοβιτς βλέπει τα πράγματα ανάποδα. Σίγουρα το γνωρίζει. Έχοντας δει ολόκληρες χώρες να κατακτούν την ευημερία επειδή απαλλάχθηκαν από τον ολοκληρωτισμό που βάναυσα έπληξε ένα τόσο μεγάλο κομμάτι του κόσμου στον 20ο αιώνα, μπορεί ο Μπέρκοβιτς όντως να πιστεύει ότι τα βάσανα κάποιων ανθρώπων στις βιομηχανικές περιοχές των ΗΠΑ οφείλονται σε υπερβολική ελευθερία, σε υπερβολική ανοιχτότητα στην αφθονία του υπόλοιπου κόσμου, σε υπερβολικό αυτοματισμό και σε όχι αρκετή ανθρωπιστική παιδεία; Είναι δύσκολο να το διανοηθεί κανείς αυτό.
Οι σχετικά φτωχότεροι Αμερικανοί δεν είναι υπερβολικά εκτεθειμένοι στην παγκοσμιοποίηση. Η ιστορία και η λογική μας λένε ότι πέρα από τις κακές προσωπικές επιλογές τους, το μεγαλύτερο σφάλμα των “ξεχασμένων” της Αμερικής είναι ότι ζουν σε περιοχές της χώρας που δεν είναι αρκετά εκτεθειμένες στην παγκοσμιοποίηση την οποία ο Μπέρκοβιτς παραδόξως κατηγορεί, παρά τις πλούσιες επιδόσεις της σε ό,τι αφορά την ευημερία.
--
*Ο John Tamny είναι αρθρογράφος στο Forbes, υπεύθυνος σύνταξης του RealClearMarkets, διακεκριμένο στέλεχος του οικονομικού τμήματος του Reason και διακεκριμένος οικονομικός σύμβουλος στην Toreador Research & Trading.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 12 Νοεμβρίου 2018 και παρουσιάζεται στα αγγλικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
