*Του Howard Husock
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2020 δεν προσέφεραν μόνο δόξα στους αθλητές, αλλά και ένα σημαντικό μάθημα για όσους νοιάζονται για την ανακύκλωση: τα 5.000 μετάλλια που απονεμήθηκαν κατασκευάστηκαν από την εξαγωγή χρυσού, άργυρου και χαλκού από ανακυκλωμένες μικρές ηλεκτρονικές συσκευές - 78.985 τόνους από αυτές, μεταξύ των οποίων και 6,21 εκατομμύρια κινητά τηλέφωνα. Αυτό δεν θα πρέπει απλώς να θεωρείται μια ενδιαφέρουσα πληροφορία, αλλά και να λειτουργήσει ως υπενθύμιση προς όλες τις δημοτικές αρχές της Αμερικής ότι τα προγράμματα ανακύκλωσης που εφαρμόζουν πιθανότατα είναι παρωχημένα.
Οι δημοτικοί αξιωματούχοι στις ΗΠΑ μάλιστα ανακυκλώνουν τα λάθος πράγματα
Οι αφετηριακές υποθέσεις πίσω από τη συλλογική αλουμινένιων κουτιών, μπουκαλιών και χαρτιού έχουν ανατραπεί από τα γεγονότα. Από τον πρώτο εορτασμό της Ημέρας της Γης το 1970, οι υποστηρικτές της ανακύκλωσης πίστευαν ότι η συλλογή και επαναπώληση αυτών των υλικών θα εξοικονομούσε χρήματα για τις πόλης - τόσο από τα έσοδα της πώλησης, όσο και από την αποφυγή του κόστους της αποστολής τους στις χωματερές.
Επί χρόνια, η Κίνα ήταν η μεγαλύτερη αγορά για ανακυκλώσιμα υλικά, και οι Αμερικανοί με χαρά παρείχαν φτηνά υλικά για την κινεζική βιομηχανία μέχρι το 2017, όταν η Κίνα ανακοίνωσε ότι απαγορεύει την εισαγωγή “σκουπιδιών από το εξωτερικό”. Έκτοτε, η λιγότερο ακριβή επιλογή των δημοτικών αρχών για τη διάθεση κάθε είδους απορριμμάτων είναι οι χωματερές. Παρεμπιπτόντως οι σημερινές χωματερές είναι πολύ πιο καθαρές απ’ ό,τι παλαιότερα. Στο βαθμό που υπάρχουν ακόμη αγορές για ανακυκλώσιμα υλικά, αυτές επιδοτούνται από τους φορολογουμένους μέσω του σημαντικού κόστους διαχωρισμού και συλλογής των απορριμμάτων. Ακόμη και αν δεν υπολογίσουμε αυτό το κόστος, η ανακύκλωση ως επί το πλείστων συνεπάγεται απώλεια χρημάτων για τους δήμους.
Μία μελέτη του 2020 συμπέρανε ότι η αξία των πρώτων υλών που συλλέγονται σήμερα για ανακύκλωση έχει μειωθεί κατά 41% από το 2017, και κάποια από αυτά, όπως το μεικτό χαρτί και το γυαλί, μπορεί να έχουν αρνητική αξία. Όπως επεσήμανε ένας αξιωματούχος: “Βάσει των σημερινών οικονομικών δεδομένων, βγάζει περισσότερο νόημα να χρησιμοποιούμε χωματερές. Νομίζω ότι αυτό ισχύει μάλιστα για ολόκληρη τη χώρα ή και για ολόκληρο τον κόσμο”.
Το Τόκυο μας έδειξε σήμερα έναν καλύτερο τρόπο να συλλέξουμε τη χαμένη σήμερα αξία πολύτιμων μετάλλων (μεταξύ των οποίων και σπάνιων γαιών που εξορύσσονται στην Κίνα” που βρίσκονται σε πεταμένες ηλεκτρονικές συσκευές. Τα ηλεκτρονικά απορρίμματα (e-waste) δημιουργούνται από την απόρριψη υπολογιστών, τηλεοράσεων, κινητών τηλεφώνων και Fitbit.
Τα περισσότερα σημερινά προγράμματα ανακύκλωσης παραβλέπουν ένα μέρος της ροής ηλεκτρονικών απορριμμάτων που είναι τοξικό όταν θάβεται και πολύτιμο όταν ανακτάται. Έγκειται στις τοπικές αυτοδιοικήσεις να επανεκτιμήσουν τα απορρίμματα ως ένα νέο είδος ορυχείων - και να ξεχωρίσουν μέσα απ’ αυτά, και ιδίως μέσα από τις ηλεκτρονικές συσκευές, τις πολύτιμες πρώτες ύλες.
Μια ανάλυση των ηλεκτρονικών απορριμμάτων από τον Φεβρουάριο του 2020 βρήκε 56 στοιχεία στις ηλεκτρονικές συσκευές που κατά κανόνα στέλνονται στις χωματερές. Ανάμεσα σ’ αυτά είναι “14 στοιχεία σπάνιων γαιών, έξι μέταλλα της ομάδας των μετάλλων, 20 μέταλλα κρίσιμης οικονομικής σημασίας, και 16 άλλα στοιχεία, μεταξύ των οποίων και κάποια πολύτιμα μέταλλα”.
Η μελέτη βρήκε επίσης ότι μόλις ένα κιλό μεικτών ηλεκτρονικών απορριμμάτων - δηλαδή σκληρών δίσκων, κινητών τηλεφώνων και υπολογιστών- αν διαχωριστεί από τη γενική ροή των δημοτικών απορριμμάτων - αξίζει 168 δολάρια. Ένας παρόμοιος όγκος σκληρών δίσκων διαχωρισμένων για ανάκτηση υλικών αποτιμήθηκε στα 454 δολάρια.
Σήμερα είναι επωφελές για τις δημοτικές αρχές να ανακυκλώνουν αυτά τα υλικά. Με άλλα λόγια, πρέπει να διαχωρίζουμε και να συλλέγουμε μόνο τα υλικά που έχουν οικονομική αξία. Μόνο αν το γυαλί παρουσιάζει έλλειψη, θα έχει νόημα να το διαχωρίζουμε και να το ανακυκλώνουμε. Διαφορετικά, κάνουμε αυτό που συχνά ονομάζεται “wish-cycling” - ανακυκλώνουμε πράγματα που κανείς άλλος δεν θέλει.
Ενώ οι περισσότερες τοπικές αυτοδιοικήσεις παραμένουν προσκολλημένες στο παρελθόν, ένα υποσχόμενο πρόγραμμα από μια λίγο γνωστή ομάδα σχεδιαστών του Υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ (DOE) προσφέρει ελπίδα για το μέλλον της ανακύκλωσης. Η εκδοχή του DOE του περίφημου προγράμματος DARPA του Υπουργείου Άμυνας, ο Φορέας Προγραμμάτων Προηγμένης Έρευνας (Advanced Research Project Agency - ARPA-E) εργάζεται πάνω σε “ερευνητικά προγράμματα που εστιάζουν σε μια υψηλή ενεργειακή απόδοση σε ό,τι αφορά τη μετατροπή ηλεκτρονικών απορριμμάτων σε πρώτες ύλες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη βιομηχανία”.
Ενώ η Ιαπωνία χρησιμοποίησε μια διαδικασία τήξης για να ανακτήσει τα μέταλλα που χρησιμοποίησε για τα ολυμπιακά μετάλλια, η DOE οραματίζεται μια νέα γενιά αποτεφρωτών, των οποίων η στάχτη θα μπορεί να χρησιμοποιείται για την εξόρυξη για παράδειγμα πολύτιμων βαρέων μετάλλων, ώστε να μη χρειάζεται αυτές οι πρώτες ύλες να εισάγονται από την Κίνα ή άλλες περιοχές στον κόσμο που παρουσιάζουν συγκρούσεις. Όπως εξηγεί ένας επιστήμονας του ARPA-E “μας ενδιαφέρει όχι μόνο να εξάγουμε πολύτιμες πρώτες ύλες από την στάχτη των απορριμμάτων, αλλά και να ανακυκλώσουμε την στάχτη δημιουργώντας άλλες πρώτες ύλες. Χρησιμοποιώντας τη διαδικασία της αποτέφρωσης για την εξαγωγή κρίσιμων πρώτων υλών τα εργοστάσια μετατροπής απορριμμάτων σε ενέργεια μπορεί να γίνουν ένα ουσιώδες μέρος της επαναχρησιμοποίησης των απορριμμάτων μας”.
Αυτού του είδους οι οραματικές ιδέες πρέπει να περιλαμβάνονται στις κρατικές επενδύσεις για τις υποδομές: νέες εκδοχές του προγράμματος εξηλεκτρισμού των αγροτικών περιοχών της εποχής του New Deal που - με δοκιμές και μετατροπές - θα κοστίζουν λιγότερο, θα είναι πιο προσβάσιμες και θα επιτρέπουν στις τοπικές αυτοδιοικήσεις να τις υιοθετήσουν.
Η Ολυμπιακή Επιτροπή, υπό την πίεση να καταδείξει τη δέσμευσή της έναντι του στόχου της βιωσιμότητας σε ό,τι αφορά τη χρήση πρώτων υλών προσφέρε μέσω του προγράμματος ανακύκλωσης των ηλεκτρονικών απορριμμάτων κάτι πολύ περισσότερο από ένα μηντιακό γεγονός. Μας έδειξε το δρόμο προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον.
--
*Ο Howard Husock είναι διακεκριμένο στέλεχος του American Enterprise Institute με αντικείμενο τη μελέτη των εγχώριων πολιτικών.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 11 Αυγούστου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
