Του Bryan Caplan
Όταν άρχισα να δουλεύω στο πανεπιστήμιο George Mason, η Google, το Facebook και το Twitter δεν υπήρχαν. Η Amazon υπήρχε, αλλά δεν είχα ακόμη αγοράσει κάτι από αυτήν. Τα μεγάλα νέα στον κλάδο του βιβλίου ήταν η απότομη άνοδος των υπερκαταστημάτων της Borders και της Barnes & Noble. Αν κάποιος έλεγε τότε ότι η Amazon ήταν ένας βιώσιμος ανταγωνιστής στη λιανική πώληση βιβλίων, οι περισσότεροι άνθρωποι θα σούφρωναν τα φρύδια τους με την αφέλειά του.
Σήμερα οι γίγαντες της τεχνολογίας της πληροφορίας είναι ονόματα γνωστά σε όλους. Δεν μεταμόρφωσαν μόνο τους κλάδους τους, αλλά και την ίδια τη ζωή μας. Όποτε διψάω για γνώση, στρέφομαι στη Google. Όταν ψάχνω καταναλωτικά προϊόντα, πάω στην Amazon. Όταν συναστρέφομαι, πάω στο Facebook. Όταν παρουσιάζω τις ιδέες μου, πάω στο Twitter. Εκατοντάδες εκατομμύρια πελάτες από ολόκληρο τον κόσμο μπορούν να πουν το ίδιο. Αν μου περιγράφατε το μέλλον μου το 1993, θα γελούσα με την αισιοδοξία σας… και είμαι ένας πιστοποιημένος αισιόδοξος!
Οι τεχνολογικοί γίγαντες κάνουν όντως τη ζωή μας καλύτερη
Αυτό όμως που θα μου φαινόταν το πιο παράλογο το 1993, είναι πως όλες αυτές οι εταιρείες παρέχουν ένα τεράστιο μέγεθος δωρεάν υπηρεσιών. Ποτέ δεν πλήρωσα ούτε δεκάρα στην Google, το Facebook, ή το Twitter. Ακόμη και η Amazon δίνει πάρα πολλά δωρεάν πράγματα: όταν θέλω να ψάξω μια παραπομπή, προτιμώ να πάω στην Amazon παρά στη βιβλιοθήκη μου.
Η Amazon χρεώνει βεβαίως για τα υλικά πράγματα. Όταν όμως συνυπολογίσω την αξία του χρόνου μου - και το άγχος μου όταν ψωνίζω - ακόμη και τα προϊόντα που έρχονται ταχυδρομικά είναι ουσιαστικά δωρεάν. (Αν αυτό σας φαίνεται υπερβολικό, σκεφτείτε το εξής: Αν μπορούσατε να πληρώσετε την Amazon το σύνηθες ποσό για να σας παραδώσει ένα προϊόν στο σπίτι σας, ή να οδηγήσετε δέκα μίλια για να το παραλάβετε δωρεάν, πόσο συχνά θα κάνατε το δεύτερο;)
Δεδομένων όλων αυτών, θα περίμενε κανείς ότι αυτοί οι γίγαντες της εποχής του διαδικτύου θα απολαμβάνουν τη δημοτικότητα, τον θαυμασμό, ή ακόμη και την αγάπη μας. Αντιθέτως, πνίγονται στην αποστροφή. Πόσο συχνά ένας ειδικός σχολιαστής ή ένας πολιτικός ευχαριστεί αυτές τις εταιρείες στους λόγους του για την εκπληκτική τους δουλειά;
Σχεδόν ποτέ. Αντιθέτως, ζούμε σε έναν κόσμο όπου οι ειδικοί σχολιαστές κατακρίνουν τις υποτιθέμενες αποτυχίες των ηγετών της αγοράς - και οι πολιτικοί συχνά απειλούν να τους ρυθμίσουν - ή ακόμη και να τους αντιμετωπίσουν ως κοινωφελείς εταιρείες.
Θα μπορούσε εδώ κάποιος να μου θυμίσει πως οι πράξεις είναι ηχηρότερες από τα λόγια. Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν καθημερινά το Google, το Facebook, το Twitter, και την Amazon είναι κατά πολύ περισσότερο από όσους παραπονιούνται. Αυτή είναι μια σωστή παρατήρηση - αν θέλει κανείς να αποκαλύψει την μικροπρέπεια και την κοντόφθαλμη θεώρηση των επικριτών. Το «αν η εταιρεία Χ είναι τόσο κακή, τότε γιατί έχει εκατοντάδες εκατομμυρια συχνούς πελάτες;» μπορεί να μην είναι μια αποστομωτική απάντηση στα παράπονα αυτά, αλλά παραμένει σε κάθε περίπτωση μια ισχυρή απάντηση.
Όταν οι λέξεις είναι ηχηρότερες από τις πράξεις
Ποιος νοιάζεται λοιπόν τι λένε οι επικριτές; Δυστυχώς, κάθε ικανοποιημένος πελάτες αυτών των σπουδαίων εταιρειών θα πρέπει να νοιάζεται γιατί στην πολιτική, οι λέξεις είναι ηχηρότερες από τις πράξεις. Οι ειδικοί σχολιαστές και οι πολιτικοί επιδιώκουν τη δόξα και την εξουσία λέγοντας και κάνοντας ό,τι ακούγεται καλό, ακόμη και όταν οι συνέπειες είναι απαίσιες.
Πήρα μια δόση αυτών των απαίσιων συνεπειών στο πρόσφατο ταξίδι μου στην Ευρώπη. Εξαιτίας των νέων ρυθμίσεων για την ιδιωτικότητα, οι χρήστες του διαδικτύου στην Ευρώπη χρειάζεται πλέον να κλικάρουν συνεχώς την συναίνεσή τους ξανά και ξανά και ξανά και ξανά. Γιατί; Εξαιτίας κάποιων τρανταχτών σκανδάλων που αφορούν την ιδιωτικότητα, οι ειδικοί σχολιαστές διατύπωσαν καταγγελίες και οι πολιτικοί δεσμεύθηκαν να δώσουν λύσεις. Σχεδόν κανείς δεν αποτιμά την διαδικτυακή του ιδιωτικότητα αρκετά ώστε να αγοράσει ο ίδιος περισσότερη.
Ακόμη λιγότεροι όμως άνθρωποι είναι διατεθειμένη να πουν δημοσίως «Τα σκάνδαλά σας είναι μια τρικυμία εν κρανίω. Οι περισσότεροι κάτοικοι του Πρώτου Κόσμου δεν θα πληρώναμε ούτε ένα δολάριο την ημέρα για να προστατευτούμε από αυτά τα προβλήματα του Πρώτου Κόσμου. Αμφιβάλλω για το αν οι περισσότεροι από τους «αγανακτισμένους» θα πλήρωναν αυτό το ποσό. Ίσως οι εταιρείες θα πρέπει να κάνουν κάτι παραπάνω για να αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα. Συνολικά όμως, έχουν κάνει μια τόσο καλή δουλειά σ' αυτό μέχρι σήμερα, που αξίζουν το προνόμιο της αμφιβολίας».
Όταν αναλογίζομαι αυτές τις δύο τελευταίες δεκαετίες του διαδικτύου, δεν μπορώ παρά να συμπεράνω πως ζούμε σε έναν κόσμο αχαριστίας. Σπουδαίες εταιρείες κάνουν μια εκπληκτική δουλειά, και οι «ηγέτες της κοινής γνώμης» - οι περισσότεροι από τους οποίους μετά βίας θα μπορούσαν να σχεδιάσουν μια ιστοσελίδα - κυνηγούν απεγνωσμένα τα ελάχιστα σκοτεινά σημεία στα ασημένια σύννεφα της προόδου.
Ναι, ακόμη και οι σπουδαίες εταιρείες δεν είναι τέλειες. Όμως σε αντίθεση με τους ειδικούς σχολιαστές και τους πολιτικούς, αυτές έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη μας - και συνεχίζουν να την κερδίζουν καθημερινά. Συνολικά, δεν είμαι απλώς ένας ικανοποιημένος πελάτης. Είμαι ένας ενθουσιώδης πελάτης, και το ίδιο θα έπρεπε να είστε και εσείς.
--
Ο Bryan Caplen είναι καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο George Mason, ερευνητής στο Mercatus Center, εντεταλμένο επιστημονικό στέλεχος στο Cato Institute και συντάκτης στο μπλογκ EconLog. Είναι μέλος του δικτύου στελεχών του FEE.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 6 Σεπτεμβρίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
