Του Bryan Caplan
“Μέχρι να εμφανιστεί ο Χριστόφορος Κολόμβος στη Λισαβόνα το 1477, το εμπόριο σκλάβων στον Παλαιό Κόσμο βρισκόταν σε ακμή στον ανατολικό Ατλαντικό Ωκεανό μεταξύ της Δυτικής Αφρικής, των νησιών του Ατλαντικού και της Ευρώπης. Στην περίφημη επιστολή του στο πρώτο του ταξίδι, ο Κολόμβος ενημέρωνε τον Φερδινάνδο και την Ισαβέλλα ότι θα μπορούσε, με τη βοήθειά τους, να τους δώσει σκλάβους, όσους πολλούς κι αν παραγγείλουν. Επιστρέφοντας από το δεύτερο ταξίδι του, φόρτωσε πεντακόσιους Ινδιάνους σκλάβους στις καραβέλες του. Στο τελευταίο μέρος του ταξιδιού του στην Κάδιθ 'περίπου διακόσιοι από αυτούς τους Ινδιάνους πέθαναν' όπως κατέγραψε ένας ταξιδιώτης, προσθέτοντας 'τους πετάξαμε στη θάλασσα'. Μ' αυτό τον τρόπο, ο άνθρωπος που ανακάλυψε τον Νέο Κόσμο ξεκίνησε το υπερατλαντικό εμπόριο σκλάβων, πρώτα με Ινδιάνους και από τη Δύση προς την Ανατολή”.
--James Rawley και Stephen Behrendt, The Transatlantic Slave Trade.
Η ριζοσπαστική κριτική της άκρας Αριστεράς στη Μέρα του Κολόμβου κακοφαίνεται σε πολλούς ανθρώπους. Αλλά τα γεγονότα τους υποστηρίζουν. Ο Κολόμβος δεν ήταν απλώς ένας κτηνώδης δουλέμπορος - ήταν ένας πρωτοπόρος του δουλεμπορίου. Ξεφύλλισα κάποια δεκάδες βιβλία για τον Κολόμβο και το δουλεμπόριο σήμερα στη βιβλιοθήκη και κανένα τους δεν το διαψεύδει αυτό - μολονότι οι αγιογραφίες κατά κανόνα παραλείπουν το δουλεμπόριο από τα περιεχόμενά τους.
Μπορεί κανείς να καταδικάσει κάποιον επειδή ήταν δουλέμπορος; Φυσικά και ναι. Σχεδόν τίποτε δεν είναι χειρότερο απ' αυτό. Και ο Κολόμβος δεν είχε καν τις κολοβές δικαιολογίες του Τόμας Τζέφερσον όπως ότι “γεννήθηκε μ' αυτό” και “δεν θα άντεχε οικονομικά να μην το κάνει”.
Η πιο κολοβή δικαιολογία απ' όλες είναι είναι ότι θα πρέπει να κρίνουμε τον Κολόμβο με τα κριτήρια της εποχής του. Κι αυτό γιατί αυτή η δικαιολογία αυτή δεν είναι τίποτε περισσότερο από τον πολιτιστικό σχετικισμό που οι υποστηρικτές του δυτικού πολιτισμού τόσο συχνά κατακρίνουν. Αν κάποιες κουλτούρες και πρακτικές είναι καλύτερες από τις υπόλοιπες, τότε δικαιούμαστε να κρίνουμε τον Κολόμβο και τους Ισπανούς κατακτητές και να βρούμε ότι η κουλτούρα και οι πρακτικές τους ήταν ανάμεσα στις χειρότερες.
Δεν ήταν όμως η αποίκηση του Νέου Κόσμου από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό μια κάποια βελτίωση; Ακόμη και αν αυτό ίσχυε, δεν θα ήταν λόγος για να γιορτάζουμε μια ειδική μέρα τιμής στον Κολόμβο και την παρέα του. Αν ο Μένγκελε είχε θεραπεύσει τον καρκίνο, θα έπρεπε άραγε να γιορτάζουμε τη Μέρα Μένγκελε; Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αναρωτηθούμε: σε σύγκριση με τι; Τα οφέλη του δυτικού πολιτισμού θα είχαν εξαπλωθεί τουλάχιστον εξίσου γρήγορα αν οι Ευρωπαίοι είχαν φτάσει στον Νέο Κόσμο ως έμποροι και δάσκαλοι και όχι ως κατακτητές και δουλέμποροι.
Μπορεί τώρα να πείτε: Κάθε σπουδαίος άνδρας έχει πόδια από πηλό. Αυτό εξαρτάται, όπως θα έλεγε ο Γιόντα, από το τι θεωρείτε σπουδαίο. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που έχουν να επιδείξουν σπουδαίες συμβολές στην επιστήμη, τις επιχειρήσεις, τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, τη μουσική και την ιστορία, χωρίς να έχουν κάνει δουλεμπόριο και φόνους. Αυτοί είναι οι άνδρες και οι γυναίκες που μπορεί να αξίζουν μια μέρα μνήμης.
Προσωπικά, θα ήθελα να τιμώ τον Λόδρο Άκτον, τον μεγάλο ιστορικό που μας δίδαξε καλύτερα από τον καθένα να μην τιμούμε “σπουδαίους άνδρες” όπως τον Κολόμβο. Είναι γνωστός για το εύγλωττο απόφθεγμά του: “Μην ανέχεστε κανέναν άνθρωπο και κανέναν σκοπό να ξεφεύγει από την αθάνατη ποινή που η ιστορία έχει τη δύναμη να επιβάλει στο λάθος”. Περισσότερο όμως μου αρέσει η μεγαλύτερη δήλωσή του:
“Δεν μπορώ να αποδεχθώ τον κανόνα σας ότι πρέπει να κρίνουμε τους Πάπες και τους Βασιλείς διαφορετικά από τους άλλους ανθρώπους, με την ευνοϊκή αρχική υπόθεση ότι δεν έκαναν τίποτε λάθος. Αν υφίσταται κάποια αρχική υπόθεση, τότε αυτή είναι εναντίον των φορέων της εξουσίας, και αυξάνεται όσο αυξάνεται και η εξουσία. Η ιστορική ευθύνη οφείλει να αναπληρώνει την έλλειψη νομικής ευθύνης. Η εξουσία τείνει να διαφθείρει, και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα. Οι σπουδαίοι άνδρες είναι σχεδόν πάντα κακοί άνδρες…”
Το άρθρο παρουσιάστηκε αρχικά στο EconLog
--
Ο Bryan Caplan είναι καθηγητής οικονομικών στο George Mason University, επισκέπτης ερευνητής στο Mercatus Center, επιστημονικό μέλος του Cato Institute και συντάκτης στο μπλογκ EconLog. Είναι μέλος του δικτύου στελεχών του FEE.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 10 Οκτωβρίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
