Του Bryan Caplan
Έχω να καταθέσω μια ταπεινή πρόταση. Κάθε μεγάλος γραφειοκρατικός οργανισμός - σχολεία, εταιρίες, φιλανθρωπικές οργανώσεις, και βεβαίως κάθε επίπεδο του κράτους - να δημιουργήσει ένα Γραφείο Παράλογων Κανόνων. Η μόνη αρμοδιότητα αυτού του γραφείου θα είναι να ακούει παράπονα για την ύπαρξη παράλογων κανόνων στον οργανισμό. Αν οι επιτελείς του γραφείου αυτού συμπεράνουν ότι ένας κανόνας είναι παράλογος τότε α) αναγνωρίζουν στο άτομο που παραπονιέται εξαίρεση από τον κανόνα αυτόν και β) λένε σε όποιον όρισε αυτόν τον κανόνα να τον κάνει πιο λογικό.
Για παράδειγμα, ξέρω ένα πανεπιστήμιο του οποίου το Τμήμα Μαθηματικών επιτρέπει στους φοιτητές να δώσουν απαλλακτικές εξετάσεις μόνο για την αμέσως επόμενη τάξη. Ακόμη κι αν ένας φοιτητής είναι ξεκάθαρα ικανός να πηδήξει πολλές τάξεις - επειδή, για παράδειγμα, παρακολούθησε άτυπα τη δυσκολότερη τάξη και βαθμολογήθηκε εκεί άτυπα με άριστα - δεν του επιτρέπεται να δώσει απαλλακτικές εξετάσεις. Σχεδόν όλοι μπορούν να δουν ότι εδώ έχουμε έναν παράλογο κανόνα, αλλά υπό το υφιστάμενο καθεστώς του συγκεκριμένου πανεπιστημίου, ένας τέτοιος φοιτητής δεν μπορεί να κάνει τίποτα γι’ αυτό. Αν υπήρχε ένα Γραφείο Παράλογων Κανόνων, θα είχε τουλάχιστον μια καταφυγή.
Προσέξτε τον τρόπο με τον οποίο η πρότασή μου τροποποιεί τα υφιστάμενα κίνητρα. Σήμερα, τα θύματα της γραφειοκρατικής κακοποίησης συνήθως παραιτούνται από την όποια προσπάθεια αποκατάστασης απογοητευμένα. Η μόνη τους επιλογή είναι να πείσουν δονκιχωτικά το σύστημα να διορθωθεί. Αν υπάρχει όμως ένα Γραφείο Παράλογων Κανόνων, τότε το θύμα έχει ένα ξεκάθαρο ιδιοτελές κίνητρο να αντιδράσει απέναντι στο παράλογο. Συγκεκριμένα: Αν νικήσουν, κερδίζουν αυτομάτως την εξαίρεσή τους από τον παράλογο κανόνα. Εκ των υστέρων, οι υπεύθυνοι θα πρέπει να αλλάξουν τους κανόνες, αλλά το θύμα δεν χρειάζεται να περιμένει ελπίζοντας ότι θα το κάνουν επιτυχημένα. Ως αντάλλαγμα που παρωθούν το Σύστημα προς μία καλύτερη κατεύθυνση, αποκαθιστούν την αδικία που οι ιδιοι υφίστανται.
Δεν θα φέρει αυτό σε δύσκολη θέση τους αρμόδιους για τους κανόνες; Όντως θα το κάνει. Αλλά εσκεμμένα. Αν νομίζετε ότι οι γραφειοκρατικοί οργανισμοί έχουν την τάση να επιβάλλουν αυθαίρετα επαχθείς κανόνες, δεν θα ήταν καλή ιδέα να τους πιέσουμε να σκέφτονται λίγο πριν; Η ίδια η ύπαρξη ενός Γραφείου Παράλογων Κανόνων θα επικρέμεται στα κεφάλια τους. Όχι σαν μια δαμόκλειο σπάθη, αλλά περισσότερο σαν τον Τζίμινι Κρίκετ.
--
*Ο Bryan Caplan είναι καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο George Mason, ερευνητής στο Mercatus Center, εντεταλμένο επιστημονικό στέλεχος στο Cato Institute και συντάκτης στο μπλογκ EconLog. Είναι μέλος του δικτύου στελεχών του FEE.
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 15 Ιουλίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
