Του Lawrence W. Reed*
Εννέα μήνες πριν από τις πολυαναμενόμενες ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ, δεν είναι υπερβολικά νωρίς για να ξαναθέσουμε μια παλιά ερώτηση: Είναι ορθολογικό να ψηφίζουμε;
Αν κάποιος θέσει αυτή την ερώτηση σε σχεδόν οποιοδήποτε κοινό, θα προκαλέσει παθιασμένες αντιδράσεις τόσο από την πλευρά του «ναι», όσο και από την πλευρά του «όχι». Σε ένα δημόσιο περιβάλλον, οι περισσότεροι άνθρωποι θα συντάσσονταν με την πρώτη θέση και πιθανότατα θα υποστήριζαν ότι είναι κάτι που απαιτεί ο πατριωτισμός - ακόμα κι αν στην πράξη, πολλοί από αυτούς δεν κάνουν τον κόπο να εμφανιστούν στις κάλπες. Όσοι ανήκουν στην αρνητική σκοπιά θα καταγγείλουν τις διαθέσιμες επιλογές που παρουσιάζονται στους ψηφοφόρους ένα επιχείρημα που σχεδόν πάντα το ακούω με συμπάθεια.
Σε αυτό το θέμα, δεν υπάρχει μια μέση λύση. Δεν υπάρχει επίσης πολλή βαθιά σκέψη. Ευτυχώς, ένας σπουδαίος οικονομολόγος που γεννήθηκε πριν από 100 χρόνια - στις 13 Φεβρουαρίου 1922 - έδωσε στον κόσμο την καλύτερη και πιο εμπεριστατωμένη απάντηση που έχει ποτέ διατυπωθεί. Το όνομά του ήταν Γκόρντον Τάλοκ. Φέτος δεν είναι μόνο η εκατονταετηρίδα της γέννησής του, αλλά και η 60ή επέτειος της έκδοσης του σημαντικού βιβλίου που συνέγραψε το 1962 με έναν άλλο οικονομολόγο, τον Τζέιμς Μ. Μπιουκάναν. Το βιβλίο αυτό που φέρει τον τίτλο The Calculus of Consent (Ο λογισμός της συναίνεσης), θεωρείται γενικά ως το καλύτερο και επιδραστικότερο έργο που παρήγαγε καθένας από τους δύο αυτούς οικονομολόγους. Μαζί, αυτοί οι δύο άνδρες πρωτοστάτησαν στη διατύπωση της «θεωρίας της δημόσιας επιλογής»—της εφαρμογής των οικονομικών στην πολιτική.
Ο Μπιουκάναν, ο οποίος πέθανε το 2013, κέρδισε το βραβείο Νόμπελ για το έργο του σε αυτήν την ενδιαφέρουσα πτυχή της κοινωνικής ανάλυσης. Ο Τάλοκ, ο οποίος πέθανε το 2014, θα έπρεπε να είχε τιμηθεί επίσης. Οι επιτροπές των βραβείων Νόμπελ δεν παίρνουν πάντα σωστές αποφάσεις, γεγονός που καθαυτό υπόσχεται ένα βραβείο για όποιον καταλάβει τις διαδικασίες σκέψης και τις προκαταλήψεις τους.
Ως προς το ζήτημα της ψηφοφορίας, ο Τάλοκ ήταν τόσο ανένδοτος όσο και εμπεριστατωμένος. Εάν ψηφίζετε επειδή πιστεύετε ότι η ψήφος σας θα κάνει τη διαφορά, δεν είστε ορθολογικοί. Σχεδόν ποτέ δεν συμβαίνει αυτό. Στις σπάνιες περιπτώσεις όπου το αποτέλεσμα υποδηλώνει ότι ένας συγκεκριμένος μη ψηφοφόρος θα μπορούσε να έχει κάνει τη διαφορά, αυτός ο μη ψηφοφόρος δεν θα μπορούσε ούτως ή άλλως να το γνωρίζει αυτό εκ των προτέρων. Από την άλλη πλευρά, αν ψηφίζετε επειδή αυτό διαφυλάσσει το «δημοκρατικό» στοιχείο του πολιτεύματός μας, τότε αυτό είναι ορθολογικό. Με τα λόγια του Τάλοκ, «αν κανείς δεν ψήφιζε, τότε ο Πρόεδρος θα ήταν ένας δικτάτορας».
Το παρακάτω σύντομο βίντεο, με τίτλο Long Division: The Next Big Threat to Democracy στο οποίο εμφανίζεται ο ίδιος ο Τάλοκ, ξεκαθαρίζει κάθε πιθανή σύγχυση ως προς το επιχείρημά του.
Ο Γκόρντον Τάλοκ γεννήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 1922 στο Ρόκφορντ του Ιλινόις. Μετά τη θητεία του στον στρατό κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, υπηρέτησε στο Foreign Service των ΗΠΑ για μια δεκαετία. Μετά την ανάγνωση του Human Action του Αυστριακού οικονομολόγου Ludwig von Mises η ζωή του πήρε μια πολύ διαφορετική τροχιά και λίγο αργότερα ξεκίνησε τη συνεργασία του με τον Τζέημς Μπιουκάναν. Η διδακτική και ερευνητική του σταδιοδρομία, από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 και μετά, θα του προσέφερε θέσεις κύρους σε ιδρύματα όπως το Virginia Tech, το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα και το Πανεπιστήμιο George Mason.
Σε ένα δοκίμιο του στο FEE.org το 2001 με τίτλο The Imperial Science, ο οικονομολόγος και ιδρυτής του FreedomFest Mark Skousen εξήγησε ότι θεωρητικοί της δημόσιας επιλογής όπως ο Τάλοκ και ο Μπιουκάναν υποστηρίζουν,
“ότι οι πολιτικοί, όπως και οι επιχειρηματίες, έχουν ως κίνητρο το προσωπικό τους συμφέρον. Επιδιώκουν να μεγιστοποιήσουν την επιρροή τους και εφαρμόζουν πολιτικές που θα τους επιτρέψουν να επανεκλεγούν. Δυστυχώς, τα κίνητρα και η πειθαρχία της αγοράς συχνά λείπουν από την κυβέρνηση. Οι ψηφοφόροι έχουν ελάχιστα κίνητρα να ελέγξουν τις υπερβολές των νομοθετών, οι οποίοι με τη σειρά τους ανταποκρίνονται περισσότερο σε ισχυρές ομάδες συμφερόντων. Ως αποτέλεσμα, η κυβέρνηση επιχορηγεί εμπεδωμένα εμπορικά συμφέροντα ενώ επιβάλλει δαπανηρές, σπάταλες ρυθμίσεις και φόρους στο ευρύ κοινό”.
Αν πιστεύετε ότι οι άνθρωποι στον ιδιωτικό τομέα ενεργούν για να βελτιώσουν τον εαυτό τους, αλλά βγάζουν το καπέλο του ιδιοτελούς συμφέροντος και φοράνε αυτό του αλτρουισμού όταν μπαίνουν στον κρατικό μηχανισμό, αυταπατάστε. Και αντίδοτο στην αυταπάτη αυτή είναι τα οικονομικά της δημόσιας επιλογής.
Όταν ο Τάλοκ πέθανε το 2014, ο Χάρι Ντέιβιντ έγραψε ένα θαυμάσιο αφιέρωμα σε αυτόν και στις ιδέες της δημόσιας επιλογής τις οποίες ανέπτυξε ο Τάλοκ με τον Μπιούκαναν.
Ως φθινοπωρινός προπτυχιακός φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ πριν από μισό αιώνα, το αντικείμενό μου ήταν οι Πολιτικές Επιστήμες. Ενώ μάθαινα τα αυστριακά οικονομικά της ελεύθερης αγοράς στον ελεύθερο χρόνο μου, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι οι όροι «Πολιτική» και «Επιστήμη» ήταν οξύμωροι όταν τοποθετούνται δίπλα-δίπλα. Αν είναι Πολιτική, σκέφτηκα, δεν είναι Επιστήμη. Είναι απλώς ο Α που εξαγοράζει την ψήφο του Β με τα χρήματα του Γ. Έτσι, στα μέσα του έτους μεταφέρθηκα στο Grove City College όπου μπορούσα να σπουδάσω Οικονομικά με τον σωστό τρόπο. Καθώς άρχισα να καταλαβαίνω καλύτερα τις ιδέες του Μπιούκαναν και του Τάλοκ, συνειδητοποίησα ότι συμβαίνουν πολλά περισσότερα πράγματα στην Πολιτική, παρόλο που η εκτίμησή μου ως προς τις αρετές της δεν άλλαξε ποτέ.
Όταν δίδασκα Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο του Northwood στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980, οι μαθητές μου χρησιμοποίησαν ως κύριο εγχειρίδιο το Economics: Private and Public Choice των Gwartney & Stroup. Γιατί; Επειδή ήταν τόσο καλά ενημερωμένο από τις ιδέες των Τάλοκ και Μπιουκάναν.
Σε αυτό το σύντομο δοκίμιο, δεν μπορώ να αποδώσω πλήρως την αξία του Τάλοκ και της βαθιά σοφίας του (καθώς και του Μπιούκαναν). Το θέμα αυτό αξίζει τόμους, και πράγματι, έχουν γραφτεί τόμοι γι’ αυτό. Παραπέμπω όσους ενδιαφέρονται στα προτεινόμενα αναγνώσματα παρακάτω, καθώς και στους συνδέσμους που είναι ενσωματωμένοι σ΄αυτό το άρθρο.
Οι συνεισφορές του Γκόρντον Τουλόκ στα οικονομικά και την πολιτική επιστήμη θα αντέξουν στη δοκιμασία του χρόνου. Είναι απέραντες. Με τα εργαλεία και τις παρατηρήσεις που μας προσέφερε, κανείς παρά μόνο ένας ανόητος δεν μπορεί πλέον να ισχυριστεί στα σοβαρά ότι το κράτος διέπεται από αγγελικού τύπου δυνάμεις. Στην εκατονταετηρίδα από τη γέννηση του Τάλοκ, σηκώνω το ποτήρι μου και του αφιερώνω ένα μικρό απόσπασμα από τον Λογισμό της Συναίνεσης:
“Αν όλοι οι άνθρωποι ήταν ίσοι σε συμφέροντα και χαρίσματα, φυσικά ή τεχνητά, δεν θα χρειαζόταν να εξηγήσουμε την οργανωμένη οικονομική δραστηριότητα. Κάθε άνθρωπος θα ήταν ένας Ροβινσώνας Κρούσος. Μ’ αυτόν τον τρόπο η οικονομική θεωρία εξηγεί το γιατί οι άνθρωποι συνεργάζονται μέσω του εμπορίου: Το κάνουν γιατί διαφέρουν μεταξύ τους”.
Για πρόσθετες πληροφορίες δείτε:
Public Choice: A Primer του Victor Stepian
Gordon Tullock Deserved the Nobel Prize του Peter J. Boettke
Rent-Seeking: A Primer του Sandy Ikeda
Selected Works of Gordon Tullock από το Liberty Fund
Economics: Private and Public Choice των James D. Gwartney και Richard L. Stroup
--
*Ο Lawrence W. Reed είναι επίτιμος πρόεδρος του Foundation for Economic Education και συγγραφέας των βιβλίων Real Heroes: Inspiring True Stories of Courage, Character and Conviction και Excuse Me, Professor: Challenging the Myths of Progressivism.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 13 Φεβρουαρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
