Θα μπορούσαμε να φανταστούμε ένα σύμπαν όπου τα BLM, XR, JSO, το κίνημα Γκρέτα κ.λπ. θα ήταν ό,τι φαίνονται εκ πρώτης όψεως, δηλαδή μονοθεματικά κινήματα. Σε αυτό το σύμπαν, το BLM θα είναι απλώς ένα κίνημα κατά του ρατσισμού, όχι ένα αντιρατσιστικό κίνημα που λειτουργεί και ως αντικαπιταλιστικό κίνημα. Το XR, το JSO και το κίνημα της Γκρέτα θα είναι απλώς περιβαλλοντικά κινήματα, όχι περιβαλλοντικά κινήματα που λειτουργούν και ως αντικαπιταλιστικά κινήματα.
Σε αυτό το σύμπαν, αυτά τα κινήματα θα ήταν ευρείες, δια-ιδεολογικές συμμαχίες. Η ακροαριστερά μπορεί να εξακολουθούσε να υπερεκπροσωπείται σε αυτές τις συμμαχίες (συνήθως αυτό συμβαίνει), αλλά θα περιείχαν επίσης και μερικούς συντηρητικούς, μερικούς φιλελεύθερους, μερικούς σοσιαλδημοκράτες, μερικούς κεντρώους και μερικούς κατά τα άλλα απολιτικούς ανθρώπους.
Αλλά όπως είδαμε στο Μέρος 1, δεν ζούμε σε αυτό το σύμπαν. Αυτά τα κινήματα δεν είναι ευρείες συμμαχίες, ούτε μονοθεματικές ομάδες θέμα. Είναι ακροαριστερές ομάδες, που συνδυάζουν το πρωταρχικό τους ζήτημα με ένα εξέχον και ημιεπίσημο δευτερεύον: τον αντικαπιταλισμό.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Ορισμένοι συντηρητικοί σχολιαστές έχουν υποστηρίξει ότι αυτές οι οργανώσεις είναι στην πραγματικότητα απλώς μαρξιστικές ομάδες βιτρίνας, οι οποίες χρησιμοποιούν τους δημοφιλείς σκοπούς του αντιρατσισμού και του περιβαλλοντισμού ως δούρειους ίππους για να εισαγάγουν στα κρυφά τον πιο αμφιλεγόμενο σκοπό του μαρξισμού (βλ. π.χ. εδώ).
Εγώ όμως δεν το πιστεύω αυτό.
Πρώτον, μια ομάδα βιτρίνας θα χρειαζόταν πολύ μεγαλύτερο βαθμό ιεραρχικής πειθαρχίας στα μηνύματά της, κάτι που σαφώς δεν ισχύει στα κινήματα για τα οποία μιλάμε.
Αλλά το πιο σημαντικό, αυτά δεν συμπεριφέρονται σαν ομάδες βιτρίνας. Να τι κάνει κανείς εάν διευθύνει μια ομάδα βιτρίνας:
-
Συσπειρώνει τους ανθρώπους γύρω από έναν δημοφιλή σκοπό.
-
Μόλις προσελκύσει την προσοχή και την καλή τους θέληση, αρχίζει να τους ταΐζει σιγά-σιγά με τον σκοπό που πραγματικά τον ενδιαφέρει και βλέπει πόσο μακριά μπορείτε να φτάσει.
-
Όταν τα μέλη διαμαρτυρηθούν ότι εγγράφηκαν στην οργάνωση γι’ αυτό, αυτός κάνει πίσω και δοκιμάζει ξανά αργότερα.
Πότε λοιπόν το XR και οι υπόλοιποι έκαναν το 2 και το 3; Αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί κανείς να το κρύψει στην εποχή των social media. Κάπου θα έπρεπε να μπορούμε να το δούμε.
Δεν το βλέπουμε – αλλά μπορώ να σας δώσω ένα παράδειγμα ότι συμβαίνει το αντίθετο. Όπως ανέφερα στο Μέρος 1, το XR κάποτε ανέβασε στο Twitter μια δήλωση με την οποία φαινόταν ότι αποστασιοποιούταν από τον σοσιαλισμό. Αν ελέγξετε τις απαντήσεις και τα τις παραθέσεις των tweets, θα δείτε ότι η οργάνωση δέχθηκε αμέσως πυρά για αυτό από τους δικούς τους υποστηρικτές.
Στη συνέχεια, το XR χρειάστηκε να ανεβάσει στο Twitter διάφορες απολογητικές δηλώσεις, διευκρινίζοντας ότι η δήλωση δεν είχε ως στόχο να ασκήσει κριτική στον σοσιαλισμό. Η ομάδα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης του XR δεν προσπαθούσε να ταΐσει με το ζόρι σοσιαλισμό στους ανυποψίαστους φίλους της. Οι φίλοι αυτοί ήταν που επέπληξαν το XR επειδή δεν ασπάστηκε τον σοσιαλισμό.
Έχει ενδιαφέρον πω το XR ζητούσε από τους φίλους του να είναι λίγο λιγότερο φατριαστικοί και να υιοθετήσουν λίγο μια νοοτροπία οικοδόμησης συμμαχιών:
Οι φίλα προσκείμενοι, ωστόσο, δεν ήταν διατεθειμένοι να το δεχθούν αυτό
Δεν πρόκειται λοιπόν για μια ομάδα βιτρίνα, αλλά για μια ομάδα που κάνει μπρος-πίσω.
Να λοιπόν μια εναλλακτική εξήγηση για το γιατί αυτά τα κινήματα πήραν αυτή την πορεία (και πιστεύω ότι αυτό συνέβη τυχαία και όχι ως αποτέλεσμα σχεδιασμού):
Η επιτυχία των BLM, XR, JSO, του κινήματος της Greta κ.ά. δεν έχει να κάνει με τους συνολικούς αριθμούς. Αντίθετα, τα κινήματα αυτά είναι επιτυχημένα λόγω του πάθους που εμπνέουν και λόγω του βαθμού στον οποίο έχουν αιχμαλωτίσει τη γνώμη της ελίτ.
Τίποτα από αυτά δεν θα συνέβαινε αν ήταν μονοθεματικές συμμαχίες. Τέτοιες συμμαχίες μπορεί να είναι ευρείες, αλλά είναι επίσης αναιμικές. Περισσότεροι άνθρωποι θα τους υποστήριζαν, αλλά η υποστήριξή τους δεν θα εκτεινόταν πολύ περισσότερο από το να κάνουν περιστασιακά ευνοϊκά σχόλια για αυτούς ή να κάνουν like σε ένα από τα tweet τους. Κανείς δεν θα διακινδύνευε να συλληφθεί για ένα τέτοιο κίνημα (εκτός από το γεγονός ότι ένα κίνημα ευρύτερης βάσης πιθανότατα δεν θα ενέκρινε παράνομες μορφές διαμαρτυρίας) και η σηματοδότηση της υποστήριξης για ένα τέτοιο κίνημα δεν θα καταδείκνυε τη συμμετοχή κάποιου σε μια ελίτ.
Συμφέρει να έχει κανείς μερικές χιλιάδες ενεργούς και παθιασμένους υποστηρικτές, ιδανικά μάλιστα όταν πολλοί από αυτούς είναι δημοσιογράφοι του Guardian και μεγάλοι λογαριασμοί τους Twitter, παρά εκατομμύρια υποστηρικτές που δεν είναι διατεθειμένοι να κάνουν πολλά.
Εάν θέλετε να παθιάσετε το κοινό σας και να απευθυνθείτε στη γνώμη της ελίτ, δεν μπορείτε να είστε απλώς ένα περιβαλλοντικό κίνημα. Δεν μπορείτε να είσαι απλώς ένα αντιρατσιστικό κίνημα. Πρέπει να προσθέσετε αυτό το μαγικό συστατικό που διεγείρει τα πάθη και που προσδίδει το στάτους της ελίτ: τον αντικαπιταλισμό.
Αυτό είναι διαφορετικό από το να είσαι ομάδα βιτρίνα. Το να τις αποκαλούμε «ομάδες βιτρίνα» σημαίνει ότι οι ακτιβιστές του BLM δεν ενδιαφέρονται πραγματικά για τον ρατσισμό και ότι οι ακτιβιστές του XR, του κινήματος της Greta και του JSO δεν ενδιαφέρονται πραγματικά για την κλιματική αλλαγή. Υπονοεί ότι απλώς χρησιμοποιούν αυτά τα ζητήματα ως οχήματα για να φέρουν τον μαρξισμό.
Αλλά αυτό δεν ισχύει. Τους ενδιαφέρουν αυτά τα θέματα και μάλιστα πολύ. Απλώς νοιάζονται για αυτά με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Νοιάζονται μόνο αν αυτά συνδυάζονται με τον αντικαπιταλισμό.
Κι αυτό γιατί, σύμφωνα με το αντικαπιταλιστικό πνεύμα της εποχής, αυτοί οι ακτιβιστές βλέπουν τον καπιταλισμό ως τη βασική αιτία για όλα τα δεινά στον κόσμο – συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής και του ρατσισμού. Εξ ου και ο πολλαπλασιασμός των δημοσιεύσεων με τίτλους όπως Γιατί ο αντιρατσισμός πρέπει να είναι αντικαπιταλιστικός, Φυλετικός καπιταλισμός, Δεν μπορούμε να νικήσουμε την κλιματική αλλαγή χωρίς να νικήσουμε τον καπιταλισμό, Η κλιματική αλλαγή ως ταξικός πόλεμος - Οικοδομώντας τον σοσιαλισμό σε έναν πλανήτη που θερμαίνεται, Ο σοσιαλισμός στη μισή γη: Ένα σχέδιο για να σωθεί το μέλλον από την εξαφάνιση, την κλιματική αλλαγή και τις πανδημίες, κ.λπ.
Εάν πιστεύετε αυτό, τότε προφανώς δεν θα σας ενδιαφέρει ιδιαίτερα ένα κίνημα που απλώς εντοπίζει ένα πρόβλημα, αλλά αρνείται να μιλήσει για αυτό που βλέπετε ως τη βασική του αιτία.
Στο τρέχον πνεύμα της εποχής, κινήματα όπως το XR και το BLM μπορούν να σταθούν μόνο ως ακροαριστερά, αντικαπιταλιστικά κινήματα. Αν προσπαθούσαν να είναι οτιδήποτε άλλο, θα έχαναν γρήγορα το υψηλό τους προφίλ και την εικόνα που απολαμβάνουν αυτήν τη στιγμή. Ο αντικαπιταλισμός διεγείρει τα πάθη και στον αντικαπιταλισμός βρίσκεται η σηματοδότηση της συμμετοχής στην ελίτ. Είναι η εκδοχή της δεκαετίας του 2020 του Δεύτερου Νόμου του Conquest.
* Ο Kristian Niemietz είναι επικεφαλής πολιτικής οικονομίας στο Institute of Economic Affairs.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 18 Ιανουαρίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγουμης.
