Του Gary M. Galles*
Στις 21 Νοεμβρίου συμπληρώνονται 50 χρόνια από το θάνατο του Bruno Leoni.
Ο Leoni ήταν διανοούμενος, πολιτικός φιλόσοφος, νομικός, αρθρογράφος και ένας από τους εξέχοντες κλασικούς φιλελεύθερους της Ιταλίας για τον 20ο αιώνα. Υπήρξε καθηγητής νομικής θεωρίας και θεωρίας του κράτους στο Πανεπιστήμιο της Πρέβια για ένα τέταρτο του αιώνα, από το 1942 μέχρι το θάνατό του. Ίδρυσε και υπήρξε υπεύθυνος έκθεσης του περιοδικού πολιτικής επιστήμης Il Politico. Διετέλεσε γραμματέας και στη συνέχεια πρόεδρος της Mont Pelerin Society. Θαύμαζε τον Ludwig von Mises και επηρέασε σημαντικά μεταξύ άλλων και τον Friedrich Hayek.
Αξίζει να θυμηθούμε με αυτή την ευκαιρία το έργο του Leoni καθώς η δολοφονία του πριν από μισό αιώνα σίγασε τη σοφή φωνή του υπέρ της ελευθερίας, ενώ ακόμη και σήμερα λίγοι Αμερικανοί γνωρίζουν τη συνεισφορά του. Ιδιαίτερα αξίζει να ξαναδούμε τις σκέψεις που διατύπωσε στο έργο του Freedom and the Law (Η ελευθερία και ο νόμος), που εξετάζει με ενάργεια τους κινδύνους που συνεπάγεται ο “νομοθετικός πληθωρισμός” γα την ελευθερία.
“Τα σύγχρονα νομικά συστήματα… αφήνουν ένα ολοένα και μικρότερο πεδίο στην ατομική ελευθερία”.
“Όπου κυριαρχεί πάντα η εξουσία… τα άτομα αναγκαστικά υποχωρούν, ανεξαρτήτως του αν έχουν δίκιο ή άδικο”.
“Η ολοένα και μεγαλύτερη εξουσία των κρατικών αξιωματούχων… παρεμβαίνει… σχεδόν κατά βούληση σε κάθε είδους ατομικό συμφέρον και δραστηριότητα”.
“Η νομοθεσία… έχει καταλήξει να μοιάζει ολοένα και περισσότερο σε εντολές που οι νικήτριες πλειοψηφίες στα νομοθετικά σώματα επιβάλλουν στις μειοψηφίες”.
“Λαμβάνονται αποφάσεις που απλώς συνίστανται στην διάπραξη κάποιου είδους ληστείας… εναντίον ανθρώπων που ανήκουν σε μια μειονότητα της ομάδας”.
“Να απορρίπτουν όποτε αυτό είναι δυνατό την νομοθετική διαδικασία, προκειμένου τα εμπλεκόμενα άτομα να μπορούν να επιδιώκουν τους σκοπούς τους χωρίς να εξαρτώνται από την απόφαση μιας ομάδας και χωρίς να εξαναγκάζουν άλλους ανθρώπους να κάνουν κάτι που ποτέ δεν θα έκαναν αν δεν εξαναγκάζονταν”.
“Υπό συνθήκες νομοθετικού πληθωρισμού… όλοι νωρίτερα ή αργότερα θα αντιμετωπίσουν διαρκείς αναταραχές και γενική καταπίεση”.
“Φαίνεται ότι στην σύγχρονη κοινωνία η πολύ παλιά αρχή 'μην κάνεις στους άλλους αυτό που δεν θέλεις οι άλλοι να κάνουν σε σένα' καταπατάται”.
“Οι υποστηρικτές του νομοθετικού πληθωρισμού φτάνουν στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να αγνοήσουμε εντελώς τι αποφασίζουν ή δεν αποφασίζουν οι πραγματικοί άνθρωποι σε μια κοινωνία και να το αντικαταστήσουμε με το τι συμβαίνει να αποφασίζουν γι' αυτούς μια χούφτα νομοθετών την εκάστοτε στιγμή”.
“Θα πρέπει να μειωθεί δραστικά ο αριθμός των ζητημάτων για τα οποία οι άνθρωποι δήθεν εκπροσωπούνται, και αντιστοίχως να αυξηθεί ο αριθμός των ζητημάτων για τα οποία οι άνθρωποι μπορούν ελεύθερα να αποφασίσουν ως άτομα χωρίς να 'εκπροσωπούνται'. Η μείωση αυτή φαίνεται ο μόνος δρόμος που μας απομένει σήμερα προς την ατομική ελευθερία”.
“Το ιδανικό της “νομοκρατίας” αφορούσε την ελευθερία από την παρέμβαση του οποιουδήποτε, συμπεριλαμβανομένων και των αρχών”.
“Η ατομική ελευθερία σταδιακά μειώθηκε τα τελευταία εκατό χρόνια, καθώς ο θετικός νόμος επέτρεψε στους αξιωματούχους να συμπεριφέρονται κατά τρόπου που, σύμφωνα με τον προηγούμενο νόμο, θα κρίνονταν καταχρήσεις της εξουσίας και καταπατήσεις της ατομικής ελευθερίας των πολιτών”.
“Αν δεν υπάρχει κάποιος τρόπος να ανακαλύψουμε βάσει κάποιας αντικειμενικής μεθόδου ποια είναι η πλέον κατάλληλη επιλογή για μια πολιτική κοινότητα, οι πολιτικές αποφάσεις πάντα περιέχουν ένα στοιχείο ασύμβατο προς την ατομική ελευθερία και συνεπώς ασύμβατο προς μια πραγματική αντιπροσώπευση της βούλησης των ανθρώπων αυτών”.
“Κανείς δεν είναι ικανότερος να γνωρίζει τη βούληση κάποιου ατόμου από το ίδιο το άτομο. Συνεπώς, η πραγματική αντιπροσώπευση αυτής της βούλησης θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα επιλογής από πλευράς του ατόμου που πρόκειται να αντιπροσωπευθεί”.
“Ας επιτρέψουμε στους ανθρώπους να εργαστούν όπως εκείνοι νομίζουν καλύτερα, αρκεί να μην παρεμποδίζουν την παρόμοια εργασία άλλων ανθρώπων”.
“Ενώ η αγορά επιτρέπει στα άτομα να κάνουν ελεύθερες επιλογές αρκεί να είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν γι' αυτές, η νομοθεσία δεν το επιτρέπει αυτό”.
“Κανένα αντιπροσωπευτικό σύστημα δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά όταν οι εκλογές διεξάγονται με στόχο να ληφθούν ομαδικές αποφάσεις βάση της αρχής της πλειοψηφίας προκειμένου τα άτομα στην ηττημένη πλευρά του εκλογικού σώματος να υποστούν καταναγκασμό”.
“Η ατομική επιλογή αντικαθίσταται αχρείαστα από την αρχή της πλειοψηφίας”.
“Ένας χρυσός κανόνας, θα έπρεπε να είναι πως όλες οι ατομικές αποφάσεις που έχουν αποδειχθεί μη ασύμβατες μεταξύ τους θα πρέπει να αντικαθιστούν τις αντίστοιχες ομαδικές αποφάσεις”.
“Όλοι πιθανότατα έχουν περισσότερα να κερδίσουν από ένα σύστημα στο οποίο οι αποφάσεις ενός ατόμου δεν θα εμποδίζονται από τις αποφάσεις άλλων απ' όσα έχουν να χάσουν από το γεγονός ότι δεν θα μπορούν με τη σειρά τους να παρεμποδίσουν τις αποφάσεις άλλων ανθρώπων”.
“Αν σου εκχωρήσω την εξουσία να με εμποδίσεις από το να σε βλάψω, υπό τον όρο ότι κι εσύ μου εκχωρήσεις μια παρόμοια εξουσία να σε εμποδίσω από το να με βλάψεις, ωφελούμαστε και οι δύο… είναι μια συναλλαγή που προηγείται οποιασδήποτε άλλης”.
“Υπάρχουν πολλά επιχειρήματα προς στήριξη του γενικού κανόνα η ζωή και η περιουσία των πολιτών να μην είναι αντικείμενο διαχείρισης από το κράτος. Συγκρίνετε αυτόν τον γενικό κανόνα με τους αντίστοιχους που κυριαρχούν σε όλα σχεδόν τα σύγχρονα κράτη, όπου οι πρακτικές κατάσχεσης ή άλλο περιορισμοί της ελεύθερης επιλογής των ατόμων στην αγορά ισχύουν για όλους τους πολίτες”.
“Για να συνοψίσω τις απόψεις μου επ' αυτού του θέματος: Υπάρχει πολύ περισσότερη νομοθεσία, πολλές περισσότερες ομαδικές αποφάσεις, πολύ πιο άκαμπτες επιλογές… πολύ λιγότερες ατομικές επιλογές σε όλα τα σύγχρονα πολιτικά συστήματα απ' ό,τι θα χρειαζόταν προκειμένου να διαφυλάξουμε την ατομική ελευθερία επιλογής”.
Ο Bruno Leoni, σε αντίθεση με τόσους πολλούς συγχρόνους μας, αναγνώριζε ότι η “Νομοθεσία… στην πραγματικότητα έχει πολύ μικρότερη δυνατότητα να οργανώσει την κοινωνική ζωή απ' ό,τι φαίνεται να πιστεύουν οι υποστηρικτές της”, και ότι “δεν υπάρχει αμφιβολία ως προς την ανωτερότητα της επιλογής της ατομικής ελευθερίας, της συνθήκης όπου κάθε άνθρωπος κάνει τις επιλογές του χωρίς να περιορίζεται από οποιονδήποτε άλλον ώστε να κάνει χωρίς να το θέλει αυτά που εκείνος επιβάλλει”. Κι αυτό γιατί “αν κάποιος εκτιμά την ατομική ελευθερία της δράσης και της απόφασης, θα φτάσει στο συμπέρασμα ότι πρέπει να υπάρχει κάτι λάθος στο όλο σύστημα”. Η απάντηση είναι ο αποπληθωρισμός της νομοθεσίας, ώστε “να αφήνονται οι επιλογές στο άτομο και όχι στις αρχές”.
Το Freedom and the Law του Leoni έθεσε τα θεμέλια του επιχειρήματος εναντίον του νομοθετικού πληθωρισμού, τον οποίο αναγνώριζε ως το αποτέλεσμα της αναζήτησης από κάποιους “της ελευθερίας να εξαναγκάζουν άλλους ανθρώπους να κάνουν ό,τι ποτέ δεν θα έκαναν οι ίδιοι αν είχαν την ελευθερία να επιλέξουν”. Με άλλα λόγια, ένας τέτοιος νομοθετικός πληθωρισμός είναι ασύμβατος προς την ελευθερία, και όσο περισσότερο επεκτείνεται το εύρος του εξαναγκασμού του, τόσο περισσότερη ελευθερία χάνεται. Ο Leoni είδε εξάλλου τη μόνη εντέλει λύση για την επανάκτηση της ελευθερίας: “να επανασχεδιάσουμε… τα πεδία που διέπονται αντίστοιχα από ατομικές επιλογές και από ομαδικές αποφάσεις… με το συμπλήρωμα τους των εξαναγκαστικών διαδικασιών”. Δηλαδή “οφείλουμε να μειώσουμε τις εξουσίες των νομοθετών προκειμένου να αποκαταστήσουμε όσο γίνεται περισσότερο την ατομική ελευθερία… επιτρέποντας στα άτομα να κάνουν τα δικά τους σχέδια”. Πενήντα χρόνια μετά τον αδόκητο θάνατό του, θα ωφεληθούμε σημαντικά από την αναβίωση των ιδεών του Bruno Leoni.
--
Ο Gary M. Galles είναι καθηγητής οικονομικών στο Pepperdine University. Ανάμεσα στα πρόσφατα βιβλία του είναι το Faulty Premises, Faulty Policies (2014) και το Apostle of Peace (2013). Είναι μέλος του δικτύου στελεχών του FEE
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 4 Νοεμβρίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
