Του Jim Harper
Το 1980, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης κατέγραψε την επεκτατική πορεία που είχε ακολουθήσει μέχρι εκείνο το σημείο η έννοια της ιδιωτικότητας. “Γενικώς, υπάρχει η τάση να διευρυνθεί η παραδοσιακή έννοια της ιδιωτικότητας (‘του δικαιώματος να σε αφήνουν ήσυχο’) και να εντοπιστεί μια πιο περίπλοκη σύνθεση συμφερόντων που ίσως ορθότερα μπορεί να χαρακτηριστεί υπό τον όρο ιδιωτικότητα και ατομικές ελευθερίες”. Σήμερα, η έννοια της ιδιωτικότητας περιλαμβάνει ακόμη περισσότερα πράγματα. Φαίνεται πως κάθε κακή μεταχείριση ανθρώπων στο διαδίκτυο μπορεί να χαρακτηριστεί ζήτημα “ιδιωτικότητας”. Ίσως να χρειάζεται να χαλιναγωγήσουμε αυτή την εξέλιξη.
Υπάρχει μια δόση του Streisand Effect στα παράπονα που εξέφρασε μέσω του Twitter πρόσφατα για την κακή μεταχείριση που υπέστη μια νέα, μικρή σταρ του διαδικτύου - το “κορίτσι του βενζινάδικου”. Στο βίντεο που κυκλοφορεί, μια νεαρή γυναίκα φαίνεται να μετακινεί επανειλημμένα το αυτοκίνητό της από τη μία αντλία βενζίνης στην άλλη, αποτυγχάνοντας κάθε φορά να ευθυγραμμίσει το αυτοκίνητό της ώστε το ντεπόζιτό της να είναι δίπλα στην αντλία (το πρώτο βήμα για να γεμίσει κανείς το ντεπόζιτό του).
Στο Twitter αναφέρεται: “Ολοένα και περισσότερο βλέπουμε να διαβρώνεται ο κοινός σεβασμός για τη θεμελιώδη έγνοια της ιδιωτικότητας καθώς όλοι έχουμε στην τσέπη μας κινητά τηλέφωνα που τεχνολογικώς μπορούν να καταγράψουν και να μοντάρουν μικρά βίντεο”. Πρόκειται για μια ειλικρινή και απολύτως θεμιτή ανησυχία. Αλλά δεν νομίζω ότι πρόκειται για μια ανησυχία που αφορά την ιδιωτικότητα.
Πρόσφατα δημοσίευσα μια έκθεση στο ΑΕΙ που διακρίνει οκτώ (μάλιστα, οκτώ διαφορετικές αξίες που εμπλέκονται κάθε φορά που χρησιμοποιείται η λέξη “ιδιωτικότητα”. Αποδεχόμενος τον κίνδυνο να γίνω ενοχλητικά σημειολογικός, βρήκα ότι η ιδιωτικότητα είναι η κατάσταση την οποία οι άνθρωποι απολαμβάνουν όταν έχουν τη δύναμη να ελέγχουν πληροφορίες που τους αφορούν και όταν χρησιμοποιούν αυτή τη δύναμη σύμφωνα με τα συμφέροντα και τις αξίες τους. Το κορίτσι του βενζινάδικου επέλεξε τη δημόσια έκθεση των κινήσεών της στην προσπάθεια να βάλει βενζίνη. Με όρους ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων επί της πληροφορίας, εγκατέλειψε σε οποιονδήποτε ενδιαφερόταν να δει ή να καταγράψει το γεγονός τη εμφάνισής της και των όσων έκανε δημοσίως.
Νομίζω ότι η αξία που επηρεάζεται περισσότερο όταν ένα βίντεο δείχνει τις δυσκολίες κάποιου με τη χωρική λογική είναι η φήμη. Προκαλεί το ερώτημα: είναι το κορίτσι του βενζινάδικου ανόητο;
(Και ποιος από μας δεν είναι ανόητος καθημερινά; Νομίζω ότι είναι εξίσου πιθανό το κορίτσι του βενζινάδικου να ιδωθεί ως ένα απολύτως χαριτωμένο παράδειγμα της ανθρώπινης φύσης μας).
Μια πρόσφατη υπόθεση δυσφήμισης υπογραμμίζει τον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία της πληροφορίας μπορεί να επηρεάσει τη φήμη. Ένας καθηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα που κατηγορήθηκε ψευδώς για βιασμό κέρδισε μια αγωγή δυσφήμισης ύψους σχεδόν 1,2 εκ. δολάρια έναντι μιας πρώην συντρόφου του.
Πέρα από το επαγγελματική απώλεια που υπέστη στο παρελθόν, ο δικηγόρος του εξήγησε στο περιοδικό του ABA ότι η ζημιά μπορεί να συνεχιστεί στις διαδικτυακές αναζητήσεις που θα εμφανίζουν για πάντα φωτογραφίες από τη σύλληψή του και εντυπωσιοθηρικούς τίτλους: “Στον 21ο αιώνα αυτή είναι μεγαλύτερη ζημιά απ’ ό,τι θα ήταν στο παρελθόν, και οι αποζημιώσεις θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τη μακροπρόθεσμη μελλοντική βλάβη που θα υποστεί το θύμα”.
Όποια κι αν είναι η ερμηνεία του κοινού για το βίντεο του κοριτσιού του βενζινάδικου, οι ερμηνείες αυτές θα είναι περισσότερες απ’ ό,τι στο παρελθόν. Περισσότεροι άνθρωποι θα την ειρωνευτούν. Περισσότεροι άνθρωποι θα τη δουν συμπαθητικά γιατί θα σκεφτούν ότι κι οι ίδιοι έχουν πάθει κάτι αντίστοιχο. Είναι περίεργη αυτή η ένταση της προσοχής όντως, αλλά η δράση για την οποία μιλάμε δεν ήταν ιδιωτική.
Αν μπορούσαμε να διαχωρίσουμε την καθημερινή γλώσσα από το πεδίο της νομοθεσίας και της ρύθμισης, δεν θα είχα πρόβλημα με τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν αυτό το περιστατικό ως ζήτημα “ιδιωτικότητας”. Όμως για να προστατεύσουμε αποτελεσματικά την ιδιωτικότητα, πρέπει να μπορούμε να ορίσουμε τι είναι αυτή. Πρέπει να μπορούμε να βάλουμε όρια γύρω από τις έννοιες ώστε να διατυπωθούν νόμοι και ρυθμίσεις. Αυτό είναι που κάνει ανθρώπους σαν και μένα λεπτολόγους ενώ θα μπορούσαμε να μοιραζόμαστε αστεία βίντεο με emoji καρδιές και αλογάκια.
Παρόμοια προς τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται η έννοια της “ιδιωτικότητας” σ’ αυτή την περίπτωση, και η λέξη “δημοκρατία” έφτασε να σημαίνει “το οποιοδήποτε καλό πράγμα συμβαίνει στο πλαίσιο της συλλογικής λήψης αποφάσεων”. Η υπερβολική διόγκωση της λέξης “δημοκρατία” κάνει δύσκολο το να συζητήσουμε το περίπλοκο σύνολο των συντελεστών της καλής δημόσιας δράσης, τις προτεραιότητες μεταξύ των κοινωνικών δυναμικών που κάνουν μια κυβέρνηση αποτελεσματική, και τον αποκλεισμό εκείνων που λειτουργούν αντίστροφα. Στο πλαίσιο της ενοχλητικά σημειολογικής στάσης που υιοθέτησα για όλο αυτό το άρθρο, πιστεύω ότι η “ιδιωτικότητα” δεν πρέπει να “εκδημοκρατιστεί”.
--
Ο Jim Harper είναι επισκέπτης ερευνητής στο American Enterprise Institute.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 7 Ιουλίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
