Των Ben Ho και Sita Nataraj Slavov*
Καθώς η κούρσα για το εμβόλιο εναντίον του COVID-19 εντείνεται, οι δημοσκοπήσεις καταδεικνύουν ότι πολλοί Αμερικανοί θα αρνηθούν να εμβολιαστούν. Αυτό το δεδομένο ανησυχεί έντονα τους υπεύθυνους για την πολιτική που ελπίζουν να σταματήσουν την πανδημία. Είναι εύκολο να απορρίψει κανείς όσους αρνούνται το εμβόλιο χαρακτηρίζοντάς τους αδαείς ή “εναντίον της επιστήμης” - αλλά αυτή η προσέγγιση δεν θα επηρεάσει τις καρδιές και την σκέψη αυτών των ανθρώπων.
Ο δισταγμός έναντι του εμβολιασμού - και άλλες “αντιεπιστημονικές” απόψεις όπως ο σκεπτικισμός έναντι της κλιματικής αλλαγής - αντανακλούν μια θεμελιώδη έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους ειδικούς. Για να αντιληφθούμε τον ρόλο που παίζει η εμπιστοσύνη, αρκεί να εξετάσουμε τον ισχυρισμό ότι η γη περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο. Οι περισσότεροι από μας πιστεύουμε αυτόν τον ισχυρισμό, όμως ακόμη και όσοι έχουμε εκπαιδευτεί στην επιστήμη δεν μπορούμε εύκολα να εξηγήσουμε πώς γνωρίζουμε ότι αυτό αληθεύει. Το πιστεύουμε γιατί κάποιος που εμπιστευόμαστε - ένας ειδικός - μας το είπε.
Η εμπιστοσύνη προς τους ειδικούς όμως μειώνεται. Και βασική αιτία γι’ αυτό είναι ο τρόπος με τον οποίο μεταδίδεται η επιστημονική γνώση: Ενώ τα άρθρα στα επιστημονικά περιοδικά είναι συνήθως λεπτογραμμένα και επιφυλακτικά ως προς τους ισχυρισμούς τους, οι τίτλοι και τα μιμίδια που συνήθως καταναλώνει το γενικό κοινό αγνοούν αυτή την ακριβολογία και την αβεβαιότητα.
Πρώτον, η δυσπιστία έναντι της επιστήμης είναι κατανοητή όταν τα επιστημονικά πορίσματα παρουσιάζονται ως αδιαμφισβήτητα δεδομένα, για να ακυρωθούν στην πορεία. Τους τελευταίους μήνες, οι περιορισμένες επιστημονικές ενδείξεις ότι η υδροξυχλωροκίνη μπορεί να θεραπεύσει τον COVID-19 ακυρώθηκαν απότομα όταν μια μελέτη κατέδειξε ότι η ουσία αυτή βλάπτει στην πραγματικότητα τους ασθενείς. Αυτή η μελέτη στη συνέχεια αποσύρθηκε, για να έρθει στη συνέχεια μια άλλη μελέτη που έδειχνε ότι το φάρμακο αυτό δεν έχει ιδιαίτερη επίδραση.
Αυτή η διαδικασία παρατηρείται ακόμη και όταν η επιστήμη δεν προχωρά με τόσο ραγδαία ταχύτητα. Προσπάθειες μεγάλης κλίμακας να αναπαραχθούν τα αποτελέσματα εκατοντάδων από τα πιο επιδραστικά ερευνητικά άρθρα απέτυχαν σε μεγάλο βαθμό να απαραγαγάγουν την πλειονότητα των αρχικών αποτελεσμάτων. Μια επισκόπηση των ερευνών καταδεικνύει ότι διάφορες τροφές - όπως το κρασί, ο καφές και τα αυγά - μπορούν είτε να προκαλέσουν, είτε να αποτρέψουν τον καρκίνο, ανάλογα με τη μελέτη που θα πιστέψετε.
Το γεγονός ότι τα επιστημονικά πορίσματα είναι ασυνεπή και διαρκώς αλλάζουν δεν σημαίνει ότι η επιστήμη είναι θεμελιωδώς ελαττωματική. Σημαίνει απλώς ότι η επιστήμη είναι ακατάστατη και αβέβαιη. Η αποτυχία όμως της παρουσίασης του βαθμού της αβεβαιότητας των επιστημονικών ισχυρισμών κάνει για το γενικό κοινό δυσκολότερο τον εντοπισμό νεότερων και λιγότερο βέβαιων ισχυρισμών - που είναι πιθανό να ακυρωθούν - και υπονομεύει πιο εμπεδωμένα πορίσματα όπως η ασφάλεια των εμβολίων.
Δεύτερων, οι επιστημονικές συμβουλές μερικές φορές παρουσιάζονται χωρίς ακριβολογία ή την αναγνώριση ότι οι ατομικές συνθήκες ή αποτιμήσεις μπορεί να διαφέρουν. Ο ισχυρισμός για τους θανάτους από COVID-19 που μπορούν να αποτραπούν με ένα lockdown μπορεί να βασίζεται στην επιστήμη, όμως διάφοροι άνθρωποι μπορεί θεμιτά να φτάσουν σε διαφορετικά συμπεράσματα ως προς το πώς και το πότε θα πρέπει να επιβληθεί ένα lockdown, βάσει άλλων αξιών όπως η οικονομική ασφάλεια και οι ανθρώπινες σχέσεις. Ομοίως, η επιστήμη έχει συμπεράνει ότι συμβαίνει μια ανθρωπογενής θέρμανση του πλανήτη. Όμως η επιστήμη δεν μπορεί να μας πει πώς να σταθμίσουμε τις συνέπειές της έναντι του πόνου που προκαλούν τα μέτρα που έχουν σχεδιαστεί για την ανάσχεσή της. Και η επιστήμη μπορεί να μας προειδοποιεί για τους κινδύνους της κατανάλωσης κρασιού ή καφέ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όμως οι γυναίκες μπορεί να φτάσουν σε διαφορετικά συμπεράσματα ως προς την στάθμιση αυτών των κινδύνων.
Αυτή η απουσία των αποχρώσεων είναι πρόβλημα καθώς όταν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι οι ανησυχίες τους δεν εισακούονται, μπορεί να αντιδράσουν αμφισβητώντας ακόμη και τα πιο εμπεδωμένα μέρη της επιστήμης. Για παράδειγμα, όσοι αρνούνται την θέρμανση του πλανήτη μπορεί να ανησυχούν ότι οι πολιτικές που αναλαμβάνονται για την ανάσχεσή της θα βλάψουν ευάλωτες ομάδες. Ομοίως, η αμφισβήτηση της θνησιμότητας του COVID-19 μπορεί να έχει τις ρίζες της σε ανησυχίες για το κόστος των lockdown στην οικονομία, την κοινωνία και την ψυχική υγεία - που οι απόλυτες συμβουλές να μείνουμε σπίτι φαίνεται να παραγνωρίζουν.
Για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη, όσοι συντάσσουν τίτλους, οι αρθρογράφοι, οι χρήστες του twitter και οι επιστήμονες πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα μηνύματα που πολλαπλασιάζουν μεταδίδουν με ακρίβεια την αβεβαιότητα και τις αποχρώσεις. Πρέπει να διασαφηνίζουν για παράδειγμα ότι μια νέα μελέτη που καταδεικνύει τα οφέλη του καφέ στην υγεία έχει μικρότερο ειδικό βάρος από ένα μεγάλο σώμα μελετών που καταδεικνύει την ασφάλεια των εμβολίων. Και ενώ η επιστήμη μπορεί να ποσοτικοποιεί τους κινδύνους από τον COVID-19, πρέπει να ανατρέξουμε στις αξίες και τις ηθικές αρχές μας για να αποφασίσουμε αν το να ξανανοίξουμε την οικονομία ή να συμμετάσχουμε σε μια συγκέντρωση ανθρώπων αξίζει τον κίνδυνο.
Μακροπρόθεσμα, η ενίσχυση της πολυφωνίας στην επιστήμη θα μπορούσε να βοηθήσει. Είναι δύσκολο να εμπιστευτούμε τους επιστήμονες όταν δεν πιστεύουμε ότι αυτοί οι ειδικοί μοιράζονται ή κατανοούν τις εμπειρίες μας από τη ζωή ή την κοσμοθεωρία μας. Πρόσφατες προσπάθειες που εστιάζουν στην ενίσχυση της ποικιλομορφίας φυλών και φύλου είναι μια αρχή, και χρειάζεται να γίνουν πολλά περισσότερα. Όμως η πολυμορφία ως προς την κοσμοθεωρία είναι κι αυτή σημαντική και συχνά παραβλέπεται. Για παράδειγμα, οι Χριστιανοί υποεκπροσωπούνται στην επιστήμη, και οι ευαγγελικοί Χριστιανοί μπορεί μάλιστα να αντιμετωπίζουν αρνητικές διακρίσεις. Οι επιστημονικοί ισχυρισμοί που υποστηρίζονται από μια πιο ποικιλόμορφη ομάδα επιστημών πιθανότατα θα έχουν μεγαλύτερη αξιοπιστία σε έναν ποικιλόμορφο πληθυσμό.
Η λύση εντέλει είναι το γενικό κοινό να ζητά περισσότερες αποχρώσεις και μεγαλύτερη πολυπλοκότητα στα νέα. Αν οι άνθρωποι ζητήσουν αυτού του είδους την ειδησεογραφική κάλυψη - αντί για τίτλους και μιμίδια - τότε τα μέσα θα την προσφέρουν πρόθυμα. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα μικρό βήμα που καθένας μας μπορεί να κάνει στην κατεύθυνση της αποκατάστασης της εμπιστοσύνης.
-
*Ο Ben Ho είναι αναπληρωτής καθηγητής συμπεριφορικών οικονομικών στο Vassar College. Η Sita Nataraj Slavov είναι καθηγήτρια στο Schar School of Policy and Government στο George Mason University και επισκέπτρια ερευνήτρια στο American Enterprise Institute.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 16 Σεπτεμβρίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
